سنت نذری ظهر تاسوعا و عاشورا

دیدارنیوز: مناسک، جشن‌ها و عزاداری‌های هر دین و مذهبی دارای جنبه‌های گردشگری برای پیروان سایر ادیان بوده و به گردشگری مذهبی معروف است. گردشگری خوراک نیز یکی از انواع گردشگری است که به گردشگری مذهبی پیوند می‌خورد و حتی می‌تواند به مناسبت عاشورا و تاسوعا سهمی در گردشگری داشته باشد.

آبگوشت ظهر عاشورا یا تاسوعا، نذری است که تنها به مناسبت سالگرد شهادت امام حسین (ع) در طول تاریح طبخ می‌شده است. به نظر می‌رسد که رواج نذر قربانی گوسفند به مناسبت تاسوعا و عاشورا و همچنین فرایند سادهٔ پخت آبگوشت توسط عزاداران اباعبدالله (ع) در این روزها، منجر به انتخاب این غذا برای عاشورا و تاسوعا شده است. علاوه بر کل کشور، در شهر‌های مختلف استان اصفهان نیز ظهر عاشورا و یا تاسوعا طی مناسک خاصی، آبگوشت پخته و توزیع می‌شود.

در این گزارش به شهر‌های اطراف اصفهان سری می‌زنیم تا با رسومات آنان به ویژه رسم آبگوشت ظهر عاشورا و تاسوعا آشنا شویم.

مهدیه امامی، دختری از اهالی شهرستان چادگان، می‌گوید: ما در شهرمان هم ظهر عاشورا و هم ظهر تاسوعا در مسجد جامع و حسینیه‌ای در جوار آن، با آبگوشت پذیرایی می‌شویم. در روز تاسوعا بعد از سِرو غذا (آبگوشت)، رسم است که همهٔ مردم و و اعضای هیئت‌های سراسر شهر دور هم جمع می‌شوند و به سمت گلزار شهدای شهر حرکت می‌کنند. روز عاشورا از روز تاسوعا شلوغ‌تر است و مردم از حوالی ساعت ۹ صبح دستهٔ عزاداری و سینه‌زنی برپا می‌کنند. سپس در میدان اصلی شهر نماز جماعت ظهر و عصر برگزار می‌شود و عزاداران برای سرو آبگوشت به حسینیه شهر می‌روند.

او ادامه داد: روز قبل از تاسوعا، تمام هیئت‌های روستا‌های اطراف چادگان به شهر می‌آیند و مردم به استقبال آنان می‌روند. گوسفند‌ها در مراسم استقبال از این هیئت‌ها قربانی می‌شوند و گوشت همین گوسفند‌ها در این دو روز برای آبگوشت مصرف می‌شود. آبگوشت در کاسه‌های استیل و همراه با دوغ و سبزی سرو می‌شود.

فاطمه رمضانی نیز از اهالی شهرستان آران و بیدگل است که چنین بیان کرد: ما هم رسم آبگوشت ظهر عاشورا را داریم. آبگوشت معمولاً در حیاط منزل یا حسینیه پخته و در بین عزاداران حسینیه توزیع می‌شود. البته این آبگوشت به شیوهٔ سنتی طبخ می‌شود. ما آن را گوشت و لوبیا می‌نامیم. حبوباتی غیر از لوبیا سفید به آبگوشت اضافه نمی‌شود. پیاز و ادویه‌جات نیز جزء جدایی ناپذیر این نوع آبگوشت هستند. پس از پخت کامل آب‌گوشت، گوشت‌ها را از استخوان‌ها جدا کرده و با گوشت‌کوب‌های بزرگی که دسته‌هایی مشابه دسته‌های بیل دارند، لوبیا و گوشت را برای ۲ تا ۳ ساعت می‌کوبند تا یکنواخت شود.

همچنین الهه نوری که ساکن اصفهان است، در این مورد گفت: ظهر تاسوعا در محلهٔ تخچی و آتشگاه اصفهان که محلهٔ پدربزرگ من است نیز آبگوشت سرو می‌شود. زمانی که من کودک بودم این رسم خیلی جدی‌تر برگزار می‌شد، اما در این سال‌های اخیر کم‌رونق‌تر شده است. در بچگی ما حتما روز تاسوعا را در محلهٔ پدربزرگم پشت سر می‌گذاشتیم.

او ادامه داد: محلهٔ تخچی یا طوقچی و آتشگاه در قدیم افراد و گروه‌های لوطی منش معروفی داشت و مراسم عاشورا و تاسوعا و پخت نذری و توزیع آن توسط همیین افراد اجرا می‌شد. هنوز به خاطر دارم که یکی از این افراد مشهور «رسول» نام داشت که استایل قیصری می‌زد و کلاه شاپو روی سرش می‌گذاشت. او در مسجد اصلی محله، شخصاً آبگوشت را توزیع می‌کرد. بعد از سکته و فوت رسول، رونق از محله رفت و آن مکانیسم اجتماعی که منجر به عزاداری پرشکوه تاسوعا و عاشورا می‌شد، تقریبا فروپاشید و به کیفیت قبل برگزار نشد. فضا چیزی مشابه صحنه‌های سریال شب دهم بود. من آخرین بار ۳ سال پیش به مراسم آن محله رفتم و از آن آبگوشت خوردم.

آبگوشت ظهر عاشورا در شهر‌های کوچک بسیاری در استان اصفهان مشهور هستند. لیلا حق‌شناس، از اهالی شهر گرگاب از توابع شهرستان شاهین‌شهر نیز دراین‌باره توضیح داد: ما ظهر عاشورا در مسجد جامع شهر آبگوشت داریم. صبح روز عاشورا دسته‌ها از هیئت‌های مختلف راه می‌افتند و به طرف مسجد جامع حرکت می‌کنند. پس از سخنرانی و اقامهٔ نماز ظهر عاشورا، برخی از افراد در مسجد جامع می‌مانند و برخی نیز به سمت هیئت‌های خود بازمی‌گردند. پذیرایی ظهر عاشورا آبگوشت است که در کاسه‌های رویی توزیع می‌شود. البته برای جلوگیری از ازدحام و نرسیدن غذا به همهٔ عزاداران، ظرفیت خاصی برای سرو آبگوشت در نظر دارند و بیش از ظرفیت، مهمانی را به داخل مسجد و حسینیۀ آن نمی‌پذیرند.

او ادامه داد: بعد از پذیرایی، زنان برای شستن ظرف‌ها در آشپزخانۀ مسجد دور هم جمع می‌شوند و پس از شست‌وشوی ظرف‌های چرب آبگوشت و جارو زدن حسینیه، همگی در حسینیه استراحت کوتاهی کرده و سپس به طرف گلزار شهدا و بهشت معصومه (س) حرکت می‌کنند. بر سر مزار شمع روشن می‌کنند و مجدداً برای روضه و نماز و سرو شام به مسجد بازمی‌گردند.