حادثه‌ای که هفته گذشته برای مرحوم سید ابراهیم رئیسی رخ داد، زمان انتخابات ریاست جمهوری را تغییر داد و همه در تیر ۱۴۰۳ منتظر حضور فردی جدید هستند، دیدار در گزارش پیش‌رو به موضوع انتخابات از نگاه اجتماعی می‌پردازد.
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: اتفاق غیرقابل پیش‌بینی که منجر به درگذشت حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی شد، همه چیز را دستخوش تغییر کرد، در حال حاضر محمد مخبر بر اساس قانون اساسی و با دستور مستقیم رهبری سرپرست نهاد ریاست جمهوری است و قرار بر این شد که با دست فرمان دولت سیزدهم پروسه انتخاباتریاست جمهوری را پیش ببرد.
این تغییر شرایط به یک طرح موضوع از سوی صاحب نظران و جامعه شناسان رسیده و آن هم این است که آیا افراد جامعه با حضور در انتخابات در سرنوشت خود دخالت می‌کنند؟ نقش انتخابات در بهبود رشد فرهنگ و زندگی اجتماعی جامعه چیست؟ آیا توجه به مشکلات جامعه باعث حضور حداکثری در انتخابات می‌شود؟.
جامعه شناسان می‌گویند: این طرح موضوع، کلی است که ذیل آن بسیاری از دغدغه‌ها و نیاز‌های جامعه در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... را می‌توان مطرح کرد و در نهایت باید دید که آیا حاکمیت توجهی به نیاز‌ها و خواسته‌های جامعه دارد که بخواهد با توجه به آن شور انتخاباتی برپا کند یا ...
در انتخابات مجلس شورای اسلامی مشارکت پایین بود و کارشناسان با محور قرار دادن این موضوع، انتظار دارند با رویکرد بهتر شورای نگهبان و حضور چهره‌های مردمی‌تر شاهد مشارکت متفاوت‌تری باشند، اما در نهایت همه این‌ها در شرایط کنونی فقط گمانه زنی است.
فرید نصیری، پژوهشگر مسائل اجتماعی چندی پیش در گفت و گوی با ایسنا گفته بود انتخابات مهم‌ترین و بارزترین نوع مشارکت افراد در عرصه سیاسی است که از یک سو پایه‌های اجتماعی قدرت سیاسی را نشان می‌دهد و از سوی دیگر مالک خوبی برای ارزیابی توزیع قدرت در جامعه است، در شرایط حساس فعلی کشور رویداد مهم سیاسی پیش روی تمام آحاد جامعه است که همه ما باید با شور و شعور در آن نقش‌آفرینی کنیم.
البته نظر او درباره انتخابات، انتخابات مجلس بود، اما در نهایت نظر کلی او را می‌توان به انتخابات پیش رو هم تعمیم داد، زیرا موضوع مورد توجه این گزارش هم به طور اخص جامعه و انتخابات است.
این پژوهشگر اجتماعی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به طرح اصلی (این مطلب که میخوانید) یعنی نقش انتخابات در بهبود رشد فرهنگ و زندگی اجتماعی جامعه هم اشاره کرده و گفته بود: لزوم مشارکت مردم در تمام فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی امروزه در همه جوامع پذیرفته شده و روزبه روز نیز بر اهمیت آن افزوده می‌شود. انتخابات از ارکان مهم شکل گیری ساختار سیاسی در نظام‌های دموکراتیک به شمار می‌رود و در برگیرنده چرخش مسالمت آمیز قدرت، گسترش نظارت مردم، مشارکت لایه‌های مختلف و رشد نهاد‌های جامعه مدنی است.
از سوی دیگر جامعه‌شناسان سیاسی معتقدند رفتار رأی‌دهی شهروندان بیانگر عمق گرایشات نهفته در جامعه است که به عنوان کنش سیاسی ریشه در فرهنگ و مشخصاً فرهنگ سیاسی دارد و از این رو در تحلیل رفتار انتخاباتی نقش عوامل فرهنگی، ساختار اجتماعی و شکاف‌ها و تعارضات منبعث از آن‌ها اهمیت بسیار دارد.
آن‌ها به‌طور کلی دیدگاه و نظریه‌ها مرتبط با رفتار رأی‌دهی را به دو دسته تقسیم می‌کنند، دسته اول به دنبال آن است که آیا مردم رأی می‌دهند و در انتخابات مشارکت می‌کنند؛ و دسته دوم به این موضوع می‌پردازند که افراد شرکت کننده در انتخابات به چه گروه‌های سیاسی یا فردی رأی می‌دهند.
عباس عبدی هم در مطلبی گفته است که به نظرم بازگشت به صندوق اصطلاح نادرستی است. باید گفت آیا صندوق بر می‌گردد که مردم به پای آن بروند؟ این دو تعبیر کاملا متفاوت است. آنچه در این سه دوره شاهدش بودم شبیهی از صندوق مورد نظر مردم بود. برداشت من این است که مردم ما اکنون انتظار می‌کشند که دوباره صندوق را زیارت کنند و با آن دیدار تازه کنند.
با تمام این مسائل بدیهی است که کیفیت و کمیت مشارکت مردم در انتخابات پیش رو به حضور چهره‌های متفاوت و میزان حضور و مشارکت جریان‌های مختلف سیاسی ارتباط تنگاتنگ دارد. باید منتظر ماند و دید که در نهایت چه نتیجه‌ای حاصل خواهد شد، آیا رویکرد حاکمیت مردمی محور خواهد بود یا در بر پاشنه دیگری خواهد چرخید. ۸ تیر ۱۴۰۳ روشن خواهد شد که کدامین نگاه پیروز خواهد شد.
