گردوغبار با «سفر» درمان می‌شود؟

دیدارنیوز: معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برای «پیگیری چالش‌های محیط زیستی منطقه» به سیستان‌و‌بلوچستان سفر کرده است و در این سفر هم در طوفان گرد و غبار ایستاد، هم بر بستر خشک هامون راه رفت و هم سری به پروژه چاه‌های ژرف و چاه نیمه‌های خالی زد.

اهالی سیستان‌و‌بلوچستان، اما از چند روز پیش از سفر او این سوال را می‌‎پرسند: «طی ۱۳ ماه گذشته و در فاصله سفر قبلی سلاجقه و این سفر، چه چیزی تکان خورد و تغییر کرد؟» محمد مولا شهروند سیستانی می‌گوید: «چند ماه بیشتر در غبار نفس کشیدیم. ما نمی‌خواهیم مدیری بیاید در باد و غبار بایستد که بگوید به فکر شما هستم. اگر به فکر است کاری کند ما در غبار و خاک هر روز نفس نکشیم. با یک ربع ساعت ایستادن در غبار همدلی معنا پیدا می‌کند؟ بازدید و جلسه نه آب هامون است و نه هوای سیستان.»

«علی سلاجقه» رو گذشته به سیستان‌و‌بلوچستان سفر کرده بود و در حالی که در میان غبار ایستاده بود، از برنامه‌های دولت برای مبارزه با گرد و غبار سیستان می‌گفت و اینکه چگونه دولت تلاش می‌کند آب را به این منطقه بازگردد. یک روز پیش از اینکه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به این استان سفر کند، گلایه مردم از بی‌نتیجه‌ماندن همه اقداماتی که دولت ادعای آن را دارد شدت گرفت.

او که به همراه رئیس سازمان منابع طبیعی کشور برای دومین‌بار در استان سیستان‌وبلوچستان و به گفته خودش با هدف بررسی چالش‌های محیط زیستی اهالی منطقه سفر کرده است، گفت: «با توجه به اهمیتی که مقابله با پدیده گرد و غبار در سیستان‌و‌بلوچستان برای دولت سیزدهم دارد، برای نخستین بار جلسه «ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار» در این استان برگزار خواهد شد. با توجه به اهمیت این استان برای دولت مردمی سیزدهم، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برای دومین بار در استان سیستان‌و‌بلوچستان حضور پیدا کرده تا از طرف رییس جمهوری پیگیر چالش‌های محیط زیستی مردم منطقه باشد.»

خودمان دست به کاریم

او در بازدیدی از بستر خشک تالاب هامون گفت: «پروژه احیای هامون را همراه با UNDP دنبال می‌کردیم، اما متاسفانه به دلیل تحریم آن‌ها حاضر به حمایت از طرح نشدند و خوشبختانه پس از وقفه‌ای که ایجاد شد، تامین بودجه انجام شده و این پروژه در دولت سیزدهم با جدیت دنبال می‌شود.»

براساس آنچه در این سفر از سوی استاندار، مدیرکل بحران استانداری و برخی دیگر از مسئولان در پایتخت اعلام شده، بیشترین دستاورد این سفر «برگزاری جلسه مبارزه با گرد غبار در خارج از پایتخت» است. موضوعی که محمدمولا از اهالی نیمروز به «پیام ما» می‌گوید نه برای هامون آب می‌شود نه برای سیستان هوا: «هامون که تماشایی نیست. برگزاری جلسه در زاهدان و زابل هم با تهران فرقی ندارد وقتی خروجی نداشته باشد. این را ما که بی‌سوادیم می‌دانیم، اما دولت با آن همه ادعای سواد نمی‌داند.»

گفته‌های او را فعالان اجتماعی و آب همچنین کارشناسان دیگری نیز تایید می‌کنند. مسئله اهالی سیستان‌و‌بلوچستان این است «چه بر سر مصوبات پیشین آمده؟ آیا دولت به هیچ یک از وعده‌هایش در مورد سیستان‌و‌بلوچستان، آب یا هوا یا حتی اشتغال؛ متعهد بوده است یا خیر؟»

دولت چه کار کرد؟

«فرشید عابدی»، مدیر مسئول وب‌سایت خبری «دیار عیار» و فعال اجتماعی سیستان‌و‌بلوچستان می‌گوید: «مهمترین مصوبات سفر ۱۳ ماه قبل علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به سیستان شامل مرطوب‌سازی تالاب هامون و کانون‌های بحرانی گرد و غبار با استفاده از ظرفیت حقابه، آب‌های داخلی و طرح‌های آبخیزداری حوضه مشرف، تدوین برنامه چرایی برای دام‌ها، اخراج شتر‌های بدون شناسنامه از منطقه، پیگیری حقابه محیط زیستی تالاب و پیگیری حقابه محیط زیستی از طرح انتقال آب از دریای عمان بود که بعضا نه تنها محقق نشد بلکه در برخی حوزه شاهد تخریب‌های بسیار بودیم که میزان گرد و غبار را افزایش داده است.»

در حالی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در مصاحبه‌ها از حقابه محیط زیستی تالاب بین‌المللی هامون سخن می‌گوید که طبق مصوبه اخیر مجمع عمومی سازمان ملل حقوق محیط زیستی در دسته حقوق بشر قرار گرفته و طبق این تعریف فاجعه محیط زیستی حاصل از سدسازی‌های افغانستان مصداق نقض حقوق بشر است: «سازمان حفاظت محیط زیست برای احقاق حقوق ملت ایران و تامین منافع ملی چه اندازه از این ظرفیت بهره برده است؟ برنامه‌های قرق، برنامه چرای دام و اخراج شتر‌های بدون شناسنامه از بستر تالاب هامون کارکرد‌های مهمی در زمینه جلوگیری از تخریب بستر تالاب و فرسایش بادی دارد، اما مادامی که سازمان حفاظت محیط زیست توان جلوگیری از اجرای طرح فاقد ارزیابی زیست حفر کانال در بستر تالاب شرکت آب نیرو را ندارد و کانالی به طول حدود ۲۵ کیلومتر با عرض تخریب حدود ۶۰ متر حفر می‌شود و متعاقب آن حکمرانی قانون و سلامت مردم به مخاطره می‌افتد، بنابراین میزان تخریب چرای شتر‌ها در برابر حفاری، تردد ماشین‌آلات حفاری و کامیون‌ها به منزله قطره است در برابر دریا.»

عابدی توضیح می‌دهد: «استفاده از ظرفیت آب‌های سطحی داخلی و طرح‌های آبخیزداری حوضه مشرف مدنظر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست چه مقدار عملیاتی شده؟ در طول یک سال اخیر برنامه مرطوب‌سازی در سطح تالاب و یا کانون‌های بحرانی اجرا شده است؟ آیا در مورد ظرفیت‌های آبخیزداری در حوضه آبریز غرب سیستان و یا سایر نقاط با ظرفیت، مطالعه‌ای صورت گرفته است؟ طبق ادعای برخی کارشناسان، سهم آب سیستان از طرح انتقال آب از دریای عمان حدود ۴۰ میلیون مترمکعب است که این میزان صرفا کفاف آب شرب و صنعت منطقه سیستان را خواهد داد. با توجه به هزینه‌های شیرین‌سازی و انتقال آب از دریای عمان، چه میزان آب برای حقابه محیط زیستی سیستان اختصاص می‌یابد، بهره‌برداری از آب منتقل شده از دریای عمان برای مصارف محیط زیستی به لحاظ اقتصادی مقرون‌به‌صرفه است؟ در حال حاضر برای حفظ وضعیت فعلی کشاورزی سیستان، آب زیرسطحی دشت سیستان توسط چاهک‌ها استحصال می‌شود که بی‌تردید در میان مدت آسیب‌های محیط زیستی را مضاعف می‌کند. اگر برداشت این حجم آب‌های زیرسطحی دشت سیستان خالی از اشکال است، چرا از این ظرفیت برای مرطوب‌سازی بهره برده نمی‌شود؟ مگر دولت قرار نیست به کشاورزان سیستان حق نکاشت پرداخت کند؟ مادامی که تسلط معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان یکی از ارکان دیپلماسی آب از معاهده ۱۳۵۱، اعلام اشتباه میزان حقابه ایران از رودخانه هیرمند است، حل مسئله حقابه هیرمند و گرفتن حقابه محیط زیستی انتظار به جایی نیست؛ بنابراین انتظار می‌رود دولت سیزدهم در این زمینه نقاط ضعفش را تقویت کند.»

ستاره حجتی - روزنامه پیام ما