دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: آسیبهای اجتماعی فقط ماحصل نابسامانی اقتصادی نیست بلکه توسعه نامتوازن و شاید هر نوع توسعهای لاجرم آسیبهای اجتماعی کهنه یا نوپدید را سبب می شود از این رو در جوامع کنونی یکی از فعالیتهای جدی تشکلهای اجتماعی مردمنهاد و همچنین نهادها و ارگان های متولی امور اجتماعی مبحث «کاهش آسیب اجتماعی» است.
قطعا یکی از این آسیبها، پدیده کار کودک است. از نگاه قوانین عموما هر فردی تا قبل از ۱۸ سالگی کودک تلقی می شود و کار کردن که به بهره کشی از او منجر شود ممنوع است. بر این اساس کار کردن تا سن ۱۵ سال به کلی ممنوع است و از ۱۵ سال تا ۱۸ سال هم مستلزم نیمه وقت بودن و توجه به قوانین خاص خود است. این مبحث با کار کردن کودکان به شکل سنتی در روستاها و شهرها مانند کشاورزی، دامپروری، خیاطی و ... زیر سایه پدر و مادر که توام با نوعی تجربه زندگی اجتماعی و مشارکت اجتماعی و توانمند شدن است و به شئون دیگر زندگی کودکانه او لطمه نمی زند یا مهارت آموزی در دوران فراغت، قطعا متفاوت است.
دوازدهم ژوئن روز جهانی مبارزه با کار کودکان بهانه ای شد تا با سارا نوروزی، مددکار اجتماعی، کارشناس ارشد فرهنگ مردم و مسئول فنی مرکز مردمنهاد روزانه آموزش، مهارت آموزی و کاهش آسیب کودکان کار (پویاشهر) گفتوگو کردیم که در ادامه می خوانید:
کودکان کار به چه کودکانی گفته میشود و اشکال مختلف کار کودک کدامند؟
در قوانین ایران به هر کودک زیر ۱۵ سال که مشغول و یا مجبور به کار باشد کودک کار اطلاق میشود و بیشترین شکل کار کودک که از نظر جامعه شناخته شده است دستفروشی، شیشه پاک کردن و امثالهم است. برخی از کودکان کار که مجبور به اشکال طاقت فرسای کار مانند کار در کشتارگاه، کارگاههای زیرزمینی، میادین میوه و تره بار و... هستند معمولا از دید جامعه پنهان مانده و دچار آسیبهای ثانویه میشوند.
دلایل کار کودک چیست؟
اغلب کودکان کار مهاجر هستند و یکی از عمدهترین دلایل کار آنان تامین معاش خانواده است، زیرا مهاجرت در اثر شرایط سخت اقتصادی و جنگ و ناامنی در کشور مقصد اتفاق افتاده است۰ البته مهاجرت از روستاها به حاشیه شهرها به سبب خشکسالی و عوامل متعدد دیگر یا مهاجرت از داخل شهر به سبب هزینههای بالای زندگی و تورم به حاشیهها هم مولد کار کودک است. فقر اقتصادی، فقر فرهنگی و عدم آگاهی خانواده از آسیبهای کودک در حین کار از عمدهترین دلایل کار کودک است.
آسیبهای کار کودک کدام است؟اولین آسیب کار کودک محرومیت او از تجربه کودکی است. آسیبهای دیگر کار کودک محرومیت از تحصیل به علت ساعات کاری زیاد است که خود مسبب ترک تحصیل و به دنبال آن گرایش کودک به بزه است. آسیبهای دیگر کار کودک آزار و تعرض در محل کار به علت فقر محیطی و عدم آموزش٫ افسردگی و بروز علائم پرخاشگری٫ آسیب جسمانی و بروز علائم نابهنجاریها و انواع آسیبهای اجتماعی است.
آیا کودکان کار باند هستند؟عضویت کودکان کار در باند و مافیا از تصورات غلط اجتماعی است. کودکان کار اصطلاحا نان آوران کوچک خانواده هستند و در تلاشند باری از دوش تامین معاش خانواده بردارند. حال ممکن است در مواردی گروههایی جهت بهره کشی از کار کودکان شکل یابد، اما نگاه به کودکان کار در جایگاه باند و مافیا یا بزهکار تصوری نادرست است.
مراکز پویاشهر (پرتو) در راستای کاهش این آسیب چه خدماتی ارائه میدهند؟مراکز پویاشهر (پرتو) مراکزی مردم نهاد هستند که ضمن اعزام گشت سیار شناسایی و جذب کودکان کار در هر منطقه تهران، اقدام به تشکیل پرونده، بررسی وضعیت مددجو، تهیه بانک اطلاعاتی کودکان کار، کمک به کاهش آسیب، بهبود آموزش و همچنین کارآفرینی برای خانواده در راستای خروج کودک از چرخه کار است. برای انجام این فرآیند سازمان خدمات اجتماعی رفاه شهرداری و سازمان بهزیستی نقشهای تسهیلگر و متولی را بر عهده دارند، اما کار با مجوز و نظارت این نهادها توسط سازمان مردمنهاد و مدیران و مددکاران به شکل کاملا مستقل آن انجام میشود.
