علی بیگدلی، تحلیلگر روابط بین‌الملل با اشاره به اینکه مذاکرات «برجام» متوقف نخواهد شد، درباره اظهارات اخیر وزیر خارجه درخصوص احتمال خروج ایران از ان پی تی و برجام گفت: در شرایط کنونی ایران، اتحادیه اروپا و آمریکا نیازمند مذاکره برای احیای برجام هستند.
دیدارنیوز: با توجه به اظهارات امیرعبداللهیان احتمال خروج ایران از ان پی تی به چه میزان است؟ آیا شرایط داخلی ایران اجازه می‌دهد ایران چنین اقدامی را انجام بدهد و این اتفاق چه پیامد‌هایی خواهد داشت؟ چرا تعلیق برجام در دستور کار پارلمان اروپا قرار گرفته و این موضوع چه پیامد‌هایی برای طرفین خواهد داشت؟
روزنامه آرمان ملی نوشت: «برای پاسخ به این سوالات با علی بیگدلی، تحلیلگر روابط بین‌الملل گفتگو کرده‌ایم. بیگدلی معتقد است: در شرایط کنونی ما سه مشکل با اروپا داریم. نخست موضوع اتهام کمک‌های تسلیحاتی ایران به روسیه در جنگ اوکراین است؛ موضوع دوم شرایط برجام است و سوم موضوع رابطه ایران و آژانس است. این احتمال وجود دارد که گروسی در روز‌های آینده به ایران سفر کند. این در حالی است که در سفر قبلی ایشان در ایران با برخورد سردی از سوی مقامات ایرانی مواجه شد. من فکر می‌کنم موضوع حقوق بشر به نوعی بهانه است که کشور‌های غربی بتوانند از ایران در این سه موضوع امتیاز‌های بیشتری به دست بیاورند. این سه موضوع باید حل شود. حل شدن این سه موضوع در سیاست خارجی باعث خواهد شد مشکلات اقتصادی تا حدودی التیام پیدا کند.»
در ادامه ماحصل این گفتگو را می‌خوانید.
وزیر امور خارجه در واکنش به قرار گرفتن سپاه در لیست گروه‌های تروریستی توسط اتحادیه اروپا عنوان کرده که این احتمال وجود دارد که ایران از ان‌پی‌تی خارج شود. این گفته به چه میزان قابلیت تحقق دارد و چه پیامد‌هایی خواهد داشت؟
سخنان وزیر امور خارجه درباره احتمال خروج ایران از ان پی تی واکنشی است که اگر اتحادیه اروپا سپاه را در لیست گروه‌های تروریستی قرار بدهد ایران نیز از ان پی تی خارج خواهد شد. ما باید به سمت راه حل دیپلماتیک حرکت کنیم. این موضوع در هفته‌های اخیر مطرح شده بود و اگر وزارت امور خارجه با چند هیات دیپلماتیک کارکشته با کشور‌های اروپایی وارد مذاکره می‌شد شاید این اتفاق رخ نمی‌داد و سپاه در لیست گروه‌های تروریستی قرار نمی‌گرفت. ایران باید با کشور‌های مهم اروپا مانند فرانسه، آلمان و ایتالیا وارد گفتگو می‌شد تا تصمیماتی که قرار بود در اتحادیه اروپا گرفته شود کمتر به ضرر ایران تمام شود. از سوی دیگر موضوع حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین و فروش پهپاد به این کشور وجود داشته که کشور‌های اروپایی نسبت به آن حساسیت‌های زیادی دارند و شاید مهم‌ترین دلیل این اتفاق بوده است.
چرا کشور‌های اروپایی نسبت به ادعای کمک نظامی ایران به روسیه در جنگ اوکراین حساسیت بیشتری دارند؟
در حالی که کشور‌های اروپایی به اوکراین در مقابل روسیه کمک می‌کنند اتهام همکاری ایران با روسیه را به یک چالش بین‌المللی تبدیل می‌کنند. راه حل این مسأله نیز دیپلماتیک است. با این وجود امیر عبداللهیان عنوان کرده که ایران تمایل به مذاکره دارد. این در حالی است که کوثری، نماینده مجلس نیز عنوان کرده ما به برجام اعتقاد داریم. در شرایط کنونی به دلیل مشکلات اقتصادی که در کشور وجود دارد تنها می‌توان با مذاکرات برجامی و به نتیجه رسیدن برجام به این مشکلات پایان داد. به همین دلیل رسیدن به توافق برجام در شرایط کنونی برای ایران حائز اهمیت است. آمریکا نیز تمایل به توافق برجام دارد. هر چند مقامات آمریکایی به صراحت درباره تمایل برای ادامه مذاکرات سخن نمی‌گویند و در برخی مواقع نیز عنوان می‌کنند برجام از دستور کار آمریکا خارج شده، اما در عمل چنین نیست و آمریکا تمایل دارد مذاکرات به نتیجه برسد و برجام احیا شود. اینکه عنوان می‌شود بایدن برجام را مرده خوانده صحیح نیست و بلکه بایدن به خوبی به این نکته آگاهی دارد که اگر برجام احیا شود این موضوع می‌تواند برای وی در انتخابات ۲۰۲۴ به عنوان یک موفقیت به شمار برود. در چنین شرایطی اگر ایران از ان پی تی خارج شود پرونده ایران را به شورا امنیت سازمان ملل خواهد برد. اگر این اتفاق رخ بدهد هم مکانیسم ماشه فعال خواهد شد و هم اینکه پرونده ایران در ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار بگیرد که در چنین شرایطی همه تحریم‌های گذشته علیه ایران برمی‌گردد و ایران در شرایطی قرار می‌گیرد که نمی‌تواند با هیچ کشوری رابطه اقتصادی، تجاری و حتی سیاسی داشته باشد. به همین دلیل سیاست‌های واکنشی باید به رویکرد‌های دیپلماتیک تبدیل شود تا چالش‌های موجود پیرامون ایران در عرصه بین‌المللی کاهش پیدا کند.
موضوع تعلیق برجام نیز در دستور کار پارلمان اروپا قرار داشت که رأی نیاورد. چرا کشور‌های اروپایی این موضوع را در دستور کار قرار داده و اگر در آینده به سمت تعلیق برجام حرکت کنند چه پیامد‌هایی خواهد داشت؟
این اتفاق به معنای قطع ارتباط ایران با اتحادیه اروپا نخواهد بود و هر کشور اروپایی به تنهایی می‌تواند روابط اقتصادی و سیاسی با ایران داشته باشد. اگر این موضوع در شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا هم تصویب شود که بعید به نظر می‌رسد این امکان وجود دارد که دولت‌های اروپایی بتوانند به صورت مستقل با ایران وارد ارتباط شوند. مسأله برجام موضوع جداگانه‌ای است که کشور‌های اروپایی نمی‌خواهند به راحتی همه کانال‌های مرتبط با ایران را ببندند. آقای بورل نیز عنوان کرد که اتحادیه اروپا قصد ندارد همه کانال‌های خود را با ایران ببندد. این رویکرد صحیحی است و برخی از کشور‌های اروپایی با دیدگاه آقای بورل موافق هستند. در شرایط کنونی در اتحادیه اروپا اختلافاتی به وجود آمده به شکلی درباره موضوع اوکراین نیز به وجود آمده بود. نشست ناتو در روز‌های اخیر نتوانست آلمان را راضی به کمک‌های نقدی و تسلیحاتی به اوکراین کند. از سوی دیگر فرانسه نیز در این زمینه صحبتی نکرد. در نتیجه بین آمریکا و اتحادیه اروپا از یک طرف و اتحادیه اروپا و ایران از سوی دیگر اختلاف به وجود آمده است. آن چیزی که قطعی است مذاکرات برجامی است. به‌رغم همه اقداماتی که اتحادیه اروپا انجام داده و اظهاراتی که مقامات آمریکایی عنوان کرده‌اند من معتقدم مذاکرات برجامی متوقف نخواهد شد و راهی جز مذاکرات برجام برای مذاکره ایران و غرب وجود ندارد.
با توجه به چالش‌های موجود آیا رسیدن به توافق برای طرفین سخت‌تر از گذشته نشده است؟
بله؛ رسیدن به توافق نسبت به گذشته سخت‌تر شده است. اظهارات امیر عبداللهیان و کوثری نماینده مجلس به خوبی نشان می‌دهد که مواضع ایران نسبت به گذشته همراه با نوعی همراهی بوده است. در شرایط کنونی ایران، اتحادیه اروپا و آمریکا نیازمند مذاکره برای احیای برجام هستند. این در حالی است که احیای برجام با موضوع آژانس نیز ارتباط پیدا می‌کند. در شرایط کنونی ما سه مشکل با اروپا داریم. نخست موضوع ادعایی کمک‌های تسلیحاتی ایران به روسیه در جنگ اوکراین است؛ موضوع دوم شرایط برجام است و سوم موضوع رابطه ایران و آژانس است. این احتمال وجود دارد که آقای گروسی در روز‌های آینده به ایران سفر کند. این در حالی است که در سفر قبلی ایشان در ایران با برخورد سردی از سوی مقامات ایرانی مواجه شد. من فکر می‌کنم موضوع حقوق بشر به نوعی بهانه است که کشور‌های غربی بتوانند از ایران در این سه موضوع امتیاز‌های بیشتری به دست بیاورند. این سه موضوع باید حل شود. حل شدن این سه موضوع در سیاست خارجی باعث خواهد شد تا مشکلات اقتصادی تا حدود زیادی التیام پیدا کند.
چرا کشور‌های اروپایی در شرایط کنونی تصمیم گرفتند فشار‌ها را علیه ایران بیشتر کنند؟
واقعیت این است این کشور‌ها با وقوع اعتراضات در ایران موضوع حقوق بشری را علیه ایران مطرح کردند. کشور‌های غربی می‌توانستند در گذشته نیز این رویکرد را در پیش بگیرند و اتفاق جدیدی نبود که به تازگی رخ داد. در شرایط کنونی نیز به دلیل اعتراضاتی که در داخل ایران رخ داد این رویکرد را در پیش گرفتند تا فشار‌های بیشتری به ایران وارد کنند. اگر حقوق بشر را به عنوان یک ابزار علیه ایران قلمداد کنیم کشور‌های غربی هنوز به دیپلماسی و مذاکره باور دارند. در غیر این صورت سفارتخانه‌ها را در ایران می‌بستند و سفرای خود را فرامی‌خواندند که تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده است. در شرایط کنونی ایران با دو رویکرد به ادامه مذاکرات نگاه می‌کند. رویکرد نخست خوشبینی و امیدواری برای ادامه مذاکرات است و رویکرد دوم نیازی است که طرفین به احیای برجام و لغو تحریم‌ها دارند. در شرایط کنونی نرخ دلار و ارز در کشور روند صعودی به خود گرفته است و به همین دلیل ایران به دنبال این است که با احیای برجام و لغو تحریم‌ها از این روند جلوگیری کند. مسئولان جمهوری اسلامی به خوبی به این نکته آگاهی دارند که آزاد شدن پول‌های بلوکه شده ایران می‌تواند تا حدود زیادی در آرام کردن فضای اقتصادی کشور و نرخ دلار و ارز تأثیرگذار باشد.
