آیا «جام‌جهانی» هدر دادن پول هنگفت است؟

دیدارنیوز: هزینه‌هایی که قطر برای برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ انجام داده نزدیک به ۳۰۰ میلیارد دلار است. این درحالی است که بر اساس بررسی هزینه‌های برگزاری رویداد‌های ورزشی بزرگ در طول ادوار گذشته، اقتصاد کشور‌های میزبان از برگزاری تورنمت‌های ورزشی سود چندانی نمی‌برند. موضوعی که در نامزد شدن تنها دو شهر برای المپیک تابستانی ۲۰۲۴ نیز بی‌تاثیر نبوده است.

به گزارش اکونومیست، آمار‌ها و گزارش‌ها نشان می‌دهند که قطر در طول ۱۲ سال، یعنی از زمانی که حق میزبانی جام جهانی مردان را به دست آورده است، ۳۰۰ میلیارد دلار هزینه کرده است. در مقابل، این کشور عربی انتظار دارد که میزبانی جام جهانی تنها ۱۷ میلیارد دلار به اقتصادش بازگرداند.

بخش اعظم این هزینه‌ها صرف ساخت زیرساخت‌ها در قطر شده است؛ از جمله یک سیستم متروی جدید که برای پذیرایی از ۱.۵ میلیون بازدیدکننده ساخته شده که انتظار می‌رود در بزرگترین رویداد فوتبالی جهان شرکت کنند. سازمان‌دهندگان این رویداد فوتبالی امیدوار هستند که تمام ساخت و ساز‌ها حتی پس از به ثمر رساندن گل‌های نهایی به یک هدف کمک کنند.

این درحالی است که آمار‌ها نشان می‌دهند که به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری، رویداد‌های بزرگ ورزشی تقریباً همیشه بی‌معنا هستند!

(هزینه و درآمد میزبانان جام جهانی از سال ۱۹۹۶ تا سال ۲۰۱۸)

به گفته محققان دانشگاه لوزان، بین سال‌های ۱۹۶۴ تا ۲۰۱۸، ۳۱ رویداد از ۳۶ رویداد بزرگ ورزشی مانند جام جهانی و یا بازی‌های المپیک تابستانی و زمستانی با ضرر‌های کلان مالی مواجه شده‌اند. همچنین از ۱۴ جام جهانی که این محققان تجزیه و تحلیل کرده‌اند، تنها جام جهانی سال ۲۰۱۸ که در روسیه برگزار شد، سودآور بوده است. روسیه، میزبان جام جهانی ۲۰۱۸، بیش از ۲۳۵ میلیون دلار به واسطه یک معامله هنگفت برای حق پخش به دست آورد.

با این وجود، این مسابقات تنها ۴.۶ درصد بازگشت سرمایه داشته‌اند. (داده‌های مربوط به جام جهانی مکزیک در سال ۱۹۸۶ ناقص است. احتمالاً کسری داشته است.)

یکی دیگر از موضوعات جالب در برگزاری جام جهانی این است که نقش فیفا در تامین هزینه‌های برگزاری مسابقات به چه میزان است؟ تقریباً تمام هزینه‌های اصلی بر عهده کشور میزبان است و فیفا، نهاد حاکم بر ورزش، تنها هزینه‌های عملیاتی را پوشش می‌دهد. این در حالی است که فیفا، بیشتر درآمد به دست آمده از برگزاری مسابقات از جمله فروش بلیط، حمایت مالی و حق پخش را از آن خود می‌کند. برای مثال، از آخرین جام جهانی ۵.۴ میلیارد دلار به فیفا رسید که بخشی از آن به تیم‌های ملی منتقل می‌شود.

همچنین داده‌های لوزان فقط شامل هزینه‌های مربوط به مکان‌های برگزاری مانند ساخت استادیوم و تدارکات مانند هزینه‌های کارکنان می‌شود و هزینه پروژه‌های غیرمستقیم مانند زیرساخت‌های متروی قطر و هتل‌های جدید را نادیده می‌گیرد.

اگرچه برخی از پروژه‌های زیربنایی اقتصاد کشور‌های میزبان را در بلندمدت مولدتر می‌کند، اما بسیاری از استادیوم‌های پرهزینه در نهایت بدون استفاده باقی می‌مانند و این رویداد‌ها به ندرت جرقه‌ای برای توسعه اقتصادی در این کشور‌ها ایجاد می‌کنند؛ بنابراین ساکنان شهر‌های میزبان شروع به زیر سوال بردن مزایای دولت‌های خود در صرف میلیارد‌ها دلار برای برگزاری رویداد‌های ورزشی بزرگ کرده‌اند. در نتیجه، کشور‌های کمتری به عنوان میزبان داوطلب می‌شوند. برای مثال، هفت شهر برای میزبانی بازی‌های المپیک تابستانی در سال ۲۰۱۶ نامزد شدند. این درحالی است که برای این رویداد ورزشی در سال ۲۰۲۴، فقط دو پیشنهاد نهایی وجود داشت.

از سوی دیگر، این هزینه‌های هنگفت برای دنیای ورزش هم تازگی دارد؛ در جام جهانی ۱۹۹۶، با حضور ۱۶ تیم، هزینه صرف شده برای هر بازیکن فوتبال حدود ۲۰۰هزار دلار بود (به قیمت سال ۲۰۱۸). اما در سال ۲۰۱۸، این رقم به ۷ میلیون دلار افزایش یافت.

همچنین هزینه‌ها برای برگزاری تورنمنت‌های ورزشی با ساخت استادیو‌های بیشتر، افزایش یافته است. در قطر از هشت استادیومی که قرار است مسابقات فوتبال در آن‌ها برگزار شوند، هفت استادیوم جدید است. این درحالی است که انگلستان برای مسابقات ۱۹۶۶ هیچ استادیوم جدیدی نساخت.

علاوه بر اقتصاد، قطر هم مانند سایر میزبانان جام جهانی در تلاش است تا اعتباری جدید برای خود کسب کند. بر اساس یک تحلیل، دو سوم پوشش خبری قبل از جام جهانی قطر در رسانه‌های بریتانیا بر سوابق ضعیف حقوق بشری این کشور بیابانی تاکید داشته‌اند؛ بنابراین ممکن است هواداران از ممنوعیت ناگهانی الکل در استادیوم‌های قطر تحت تاثیر قرار نگیرند. مانند هر مهمانی، میزبانی تنها چیزی نیست که باید انجام شود.