شایع‌ترین راه انتقال ویروس هپاتیت C از طریق خون آلوده است، اما مصرف کنندگان تزریقی مواد و افراد دارای رفتار‌های پر خطر جنسی، زندانیان دارای رفتار‌های پرخطر، افراد مبتلا به هموفیلی، تالاسمی و بیماران تحت دیالیز نیز جزو افراد در معرض خطر هستند.
دیدارنیوز: عفونت هپاتیت (HBV) مشکلی جهانی در حوزه بهداشت عمومی است که به علت سیاست‌های واکسیناسیون و مهاجرت، با تغییرات اپیدمیولوژیک همراه است. به اذعان وزارت بهداشت، شیوع این عفونت در ایران در جمعیت عمومی کمتر از یک درصد است و روند کاهشی هپاتیت B در کشور دیده می‌شود. همچنین کمترین میزان شیوع هپاتیت C در منطقه مدیترانه شرقی، مربوط به ایران است.
این ویروس باعث التهاب کبد می‌شود؛ کبد عضوی است که در مقابله با عفونت‌ها، متوقف کردن خونریزی، پاک‌سازی خون از سموم و دارو‌ها و ذخیره کردن انرژی در بدن نقش مهمی دارد؛ در واقع بیماری هپاتیت به التهاب کبد گفته می‌شود که فعالیت‌های آن را مختل می‌کند.
عمده راه‌های انتقال ویروس هپاتیت B شامل خون آلوده، استفاده از وسایل تزریقی آلوده، خالکوبی، تتو و سوراخ کردن قسمتی از بدن با وسایل آلوده، ارتباط جنسی محافظت نشده و انتقال از مادر به فرزند است و از طرقی مانند دست دادن و بوسیدن فرد مبتلا، استفاده از ظروف مشترک، معاشرت معمولی در محل کار و منزل، از راه هوا، عطسه و سرفه، استفاده از سرویس بهداشتی مشترک و شنا کردن در یک استخر منتقل نخواهد شد.
این ویروس می‌تواند باعث هر دو نوع عفونت حاد و مزمن شود. این ویروس یکی از علل اصلی بیماری مزمن کبدی است که می‌تواند به سیروز، سرطان کبد و مرگ منجر شود. دوره کمون و نهفتگی بیماری بین ۳۰ تا ۱۸۰ روز است و تشخیص قطعی با تست‌های آزمایشگاهی انجام می‌شود. با واکسیناسیون و مشاوره به موقع می‌توان از مزمن شدن و انتقال این بیماری پیشگیری کرد. علیرغم اینکه واکسیناسیون هپاتیت B مهم‌ترین راه پیشگیری از ابتلا است، ولی فقط ۴۲ درصد کودکان در جهان در بدو تولد به این واکسن دسترسی دارند.
هپاتیت چالش مهمی که نیازمند پاسخ سریع است
هپاتیت‌های ویروسی یکی از اصلی‌ترین چالش‌های سلامتی در جهان هستند که برای مقابله با آن، نیاز به پاسخ سریع است. هپاتیت‌های B و C برای مدت طولانی در سراسر جهان به عنوان قاتل خاموش مطرح بودند. این دو ویروس علت اصلی بیماری مزمن کبدی بوده و چنانچه پاسخ مناسب و سریع برای این بیماری وجود نداشته باشد در ۴۰ یا ۵۰ سال پیش رو پیش‌بینی می‌شود که این بیماری بار زیادی به اقتصاد سلامت جهان تحمیل کند. رتبه مرگ و میر ناشی از هپاتیت‌های ویروسی در جهان از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳ میلادی از جایگاه دهم به هفتم رسیده است و از سوی دیگر تنها یک نفر از هر ۱۰ نفر مبتلا به هپاتیت از بیماری خود مطلع بوده و می‌تواند به درمان دسترسی داشته باشد.
هدف حذف هپاتیت ویروسی تا سال ۲۰۳۰
شواهد خوبی در دسترس است که حذف هپاتیت‌های ویروسی امکان پذیر است. در همین راستا بالغ بر ۲۴۰ کشور در جهان از جمله ایران متعهد به اهداف سازمان جهانی بهداشت در خصوص حذف هپاتیت تا سال۲۰۳۰ شده‌اند تا اهدافی همچون کاهش ۹۰ درصدی موارد جدید ابتلا به هپاتیت‌های B و C، دسترسی همگانی به درمان‌های کلیدی برای هپاتیت‌های ویروسی مزمن B و C و کاهش ۶۵ درصدی مرگ‌های مرتبط با هپاتیت محقق شود.
در این راستا پوشش بالای واکسیناسیون هپاتیت B توانسته است بروز این بیماری را در جهان و نیز در ایران کاهش دهد. همچنین با کشف دارو‌های ضد ویروسی جدید، انقلابی در درمان مبتلایان به هپاتیت C ایجاد شده است. از آنجایی که بسیاری از مبتلایان به هپاتیت بدون علامت هستند، برنامه‌ریزی به منظور شناسایی ناقلین هپاتیت، انجام مراقبت‌های بهداشتی لازم برای پیشگیری از انتقال بیماری و سرانجام مراقبت و درمان مبتلایان، در رسیدن به اهداف حذف ضروری است.
کاهش موارد مبتلا به هپاتیت B در ایران
بر اساس اعلام رییس اداره کنترل و مبارزه با هپاتیت وزارت بهداشت حدود ۳۵۴ میلیون نفر در جهان مبتلا به هپاتیت B و C هستند که از این میان ۲۹۶ میلیون نفر به هپاتیت B و ۵۸ میلیون مورد مبتلا به هپاتیت C هستند. او همچنین تاکید کرده است: «شیوع عفونت در ایران در جمعیت عمومی کمتر از یک درصد است و روند کاهشی هپاتیت B در کشور دیده می‌شود؛ به شکلی که سال ۱۳۹۵ تعداد ۸۹۵۸ بیمار مبتلا به هپاتیت B در کشور شناسایی شدند و این آمار در سال ۱۴۰۰ به ۵ هزار و ۴۲۹ نفر رسیده است.»
بنابر آخرین اعلام سازمان جهانی بهداشت، تنها ۱۰ درصد مبتلایان به هپاتیت B از وضعیت خود آگاهند و ۲۲ درصد از آن‌ها تحت درمان قرار می‌گیرند. این ویروس دارای ۹ ژنوتایپ است که شایع‌ترین ژنوتایپ بیماری در ایران، ژنوتایپ D است.
به طور کلی بنابر اعلام دفتر مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت بر اساس آخرین آمار، کمتر از یک میلیون نفر در ایران مبتلا به هپاتیت B هستند و تعداد موارد سالانه مرگ در اثر هپاتیت B به تعداد ۳۹۰ نفر گزارش شده است. میزان بروز مرگ و میر هپاتیت B، نیم در ۱۰۰هزار نفر است و میزان بروز هپاتیت B در سال ۱۴۰۰، ۶.۴ در ۱۰۰هزار نفر جمعیت عمومی گزارش شده است.
همه آنچه باید درباره هپاتیت C بدانیم
بنابر اعلام وزارت بهداشت، ویروس هپاتیت C می‌تواند باعث هر دو نوع عفونت حاد و مزمن شود. عفونت حاد معمولا بدون علامت است. در ۱۵ تا ۴۵ درصد از مبتلایان به هپاتیت C، ویروس طی ۶ ماه و بدون هیچ درمانی به طور خودبه‌خود از خون پاک می‌شود، اما در ۵۵ تا ۸۵ درصد به عفونت مزمن تبدیل شده که ممکن است باعث سرطان کبد و یا سیروز شود. هپاتیت نوع C، بعد از هپاتیت B دومین علت سیروز و سرطان کبد در جهان است، درحالی که اولین علت بیماری مزمن و پیشرفته کبدی در این نواحی است.
شایع‌ترین راه انتقال ویروس هپاتیت C از طریق خون آلوده است، اما مصرف کنندگان تزریقی مواد و افراد دارای رفتار‌های پر خطر جنسی، زندانیان دارای رفتار‌های پرخطر، افراد مبتلا به هموفیلی، تالاسمی و بیماران تحت دیالیز نیز جزو افراد در معرض خطر هستند. خوشبختانه بعد از اجرای برنامه مستمر غربالگری اهداکنندگان خون در ایران، به طور قابل توجهی بار این بیماری در افراد مبتلا به تالاسمی، هموفیلی و بیماران تحت دیالیز کاهش یافته است، اما طبق اعلام وزارت بهداشت متاسفانه تزریق مواد مخدر در معتادان تزریقی هم اکنون به عنوان منبع اصلی عفونت در کشور محسوب می‌شود. مهم است تا این افراد به طور سالیانه از نظر هپاتیت C مورد غربالگری قرار گیرند.
هپاتیت C واکسن ندارد
از آنجا که در حال حاضر برای پیشگیری از ابتلای به هپاتیت C واکسنی وجود ندارد، لذا پیشگیری از ابتلای به این بیماری صرفا مبتنی بر کاهش خطر مواجهه با این ویروس در مراکز ارائه خدمات بهداشتی درمانی و نیز کاهش مواجهه در جمعیت‌های در معرض خطر بالا است. با ظهور دارو‌های جدید ضد ویروسی با اثر مستقیم، انقلابی در درمان هپاتیت C ایجاد شده است؛ در حالی که بدون درمان در عرض چند سال، سیروز ایجاد شده می‌توانست باعث توقف عملکرد کبد شده و در موارد شدید منجر به نارسایی کبدی و سرطان کبد شود. درمان باعث می‌شود تا تکثیر ویروس در بدن متوقف شود. از این رو طی چند سال اخیر با ورود و تولید این دارو‌های جدید درمان به حدی ساده، موثر و بدون عارضه شده که هم اکنون چشم امید به حذف این بیماری وجود دارد.
از آنجایی که بسیاری از مبتلایان به هپاتیت بدون علامتند، برنامه‌ریزی به منظور شناسایی ناقلین هپاتیت، انجام مراقبت‌های بهداشتی لازم برای پیشگیری از انتقال بیماری و سرانجام مراقبت و درمان مبتلایان، در رسیدن به اهداف حذف ضروری است.
بنابر آخرین اعلام سازمان بهداشت جهانی تعداد مبتلایان به هپاتیت C در جهان ۵۸ میلیون نفر است و بیش از ۹ میلیون نفر در جهان تحت درمان عفونت مزمن ویروس هپاتیت C هستند. البته سالانه بیش از یک میلیون مرگ ناشی از عفونت‌های هپاتیت B و C گزارش شده است؛ چنانچه هر ۳۰ ثانیه در جهان یک نفر جانش را به دلیل ابتلا به هپاتیت B و C از دست می‌دهد.
به اذعان وزارت بهداشت، با وجودی که هپاتیت C در تمام نقاط جهان دیده می‌شود، اما متاسفانه بیشتر بیماران مبتلا به هپاتیت C از ابتلای خود به این بیماری اطلاعی ندارند. آفریقا، آسیای مرکزی و شرق آسیا، شایع‌ترین نواحی آلوده در جهان هستند. با این حال بر اساس اعلام رییس اداره هپاتیت وزارت بهداشت، کمترین میزان شیوع هپاتیت C در منطقه مدیترانه شرقی، مربوط به ایران است؛ چنانچه طی سال ۱۴۰۰ تعداد ۲۴۵۱ بیمار مبتلا به هپاتیت C در کشور شناسایی شدند. کشور ایران جزو کشور‌های با شیوع کم هپاتیت C در جمعیت عمومی و با شیوع متمرکز در گروه‌های پرخطر به شمار می‌رود؛ در حالی که کشور‌هایی مانند آذربایجان و پاکستان با شیوع بالای بیماری در همسایگی ایران قرار دارند.
بنابر اعلام وزارت بهداشت، بر اساس آخرین آمار در ایران شیوع هپاتیت C درجمعیت عمومی کمتر از ۰.۳ درصد (کمتر از ۲۰۰ هزار نفر مبتلا) است و بیشترین میزان شیوع در معتادین تزریقی (۳۰ درصد) دیده می‌شود. تعداد موارد مرگ و میر سالانه در اثر هپاتیت C حدود ۲۰۴ نفر و میزان بروز مرگ و میر هپاتیت C حدود ۰.۲ در ۱۰۰هزار نفر است. میزان بروز هپاتیت C در ایران در سال قبل، ۲.۹ در ۱۰۰هزار نفر جمعیت عمومی گزارش شد.
