
پس از شروع جنگ روسیه علیه اوکراین، علاوه بر شیوه نژادپرستانه گزارش جنگ توسط رسانههای غربی مقامات مرزی اوکراین نیز با اتباع آفریقایی و آسیایی برخورد بدی دارند.
دیدارنیوز: اظهارات جنجالی برخی از مجریان و خبرنگاران شبکههای غربی و همچنین گزارشهای برخی روزنامههای اروپایی درباره حمله روسیه به اوکراین از سوی بسیاری از اتحادیههای رسانهای در سراسر جهان و همچنین افکار عمومی «جهتدار» و «نژادپرستانه» توصیف شده است.
برای مثال اتحادیه روزنامهنگاران عرب و خاورمیانه، در بیانیهای این نوع گزارش کردن را محکوم کرده است. در بیانیه این اتحادیه آمده است: «این اتحادیه از هر دو تعبیر نژادپرستانهای مبنی بر اینکه جمعیت یا کشوری «غیرمتمدن» هستند را محکوم میکند. اینکه گفته شود فاکتورهای اقتصادی جنگی را فاجعهبار کرده از نظر ما محکوم است. این نوع اظهارنظرها نشاندهنده ذهنیت فراگیر روزنامهنگاران غربی از عادیسازی تراژدی در بخشهای از جهان نظیر خاورمیانه، امریکا، جنوب آسیا و امریکای لاتین است. این نوع طرز تفکر اینطور القا میکند که جنگ تنها در این نقاط از جهان طبیعی و مورد انتظار است.»
این اتحادیه همچنین چنین شیوهای در گزارشگری را «نژادپرستانه» خوانده است. یکی از نخستین گزارشهای نژادپرستانه، توسط چارلی دیآگاتا، خبرنگار شبکه تلویزیونی سی بیاس منتشر شد. او در گزارش زندهای که روز شنبه از اوکراین ارایه کرد، گفت: «با کمال احترام باید بگویم اینجا کشوری مثل عراق یا افغانستان نیست که دهها سال با درگیری سر و کار داشته باشند. اینجا کشوری متمدن و نسبتا اروپایی است. البته من مجبورم کلمات را به دقت انتخاب کنم. اینجا شهری است که در آن شما انتظار ندارید چنین اتفاقاتی رخ دهد.»
بعد از این گزارش، انتقادات گستردهای از سوی رسانههای دیگر به این نحوه گزارشگری مطرح شد. تا اینکه یک روز بعد دی آگاتا روی آنتن زنده شبکه سی بیاس مجبور به عذرخواهی شد و افسوس خورد که کاش آن حرفها را نمیزد. دی آگاتا گفت: «منظورم این بود که اوکراینیها در سالهای اخیر هرگز شاهد جنگی نبودهاند. اما واقعیت این است که شما نباید جنگها را باهم مقایسه کنید چراکه هر کدامشان منحصربهفرد هستند. اما کلماتم را به درستی انتخاب نکردم و اگر باعث ناراحتی کسی شدم، عذرخواهی میکنم.»،
اما دی آگاتا، تنها خبرنگاری نبود که به چنین شیوهای سخن گفت. پیتر دوبی، مجری شبکه الجزیره نیز بابت سخنانی که مطرح کرد در شبکههای اجتماعی مورد انتقاد شدید قرار گرفت. دوبی درباره پناهجویان اوکراینی که به سمت اروپا در حرکت بودند گفت: «اینها از آن دسته پناهجویانی نیستند که از خاورمیانه یا شمال آفریقا به اروپا میگریزند. اینها شبیه خانوادههای اروپایی هستند که شما در همسایگیشان زندگی میکنید.» کمی بعد، رییس روابط عمومی شبکه الجزیره در حساب توییتر خود بابت سخنان پیتر دوبی، عذرخواهی کرد.
در نمونهای دیگر، دانیل هنان، روزنامهنگار روزنامه تلگراف که از روزنامههای معتبر انگلیس به شما میرود، با اشاره به پناهجویان اوکراینی، در گزارش خود نوشت: «آنها خیلی شبیه ما هستند و همین است که این داستان را شوکهکننده میکند. جنگ دیگر فقط به سراغ کشورهای فقیر دورافتاده نمیرود. ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد.»
البته چنین اظهارنظرهایی صرفا به رسانهها و روزنامهنگاران محدود نمیشود. حتی معاون دادستان کل اوکراین، دیوید ساکوارلیدزه، در سخنانی در شبکه بیبیسی سخنان کاملا نژادپرستانه به زبان آورده و گفت: «داستان برای من خیلی احساسی است، چون من اروپاییهایی را میبینم که چشمان آبی و موهای بلوند دارند و کشته میشوند. آنها نباید هر روز با موشکهای پوتین کشته شوند.»
داستانهای مربوط به تبعیض و نژادپرستی صرفا به رسانهها ختم نمیشود. در حالی که جنگ میان روسیه و اوکراین در جریان است، برخی از دانشجویان خارجی که در اوکراین مشغول تحصیل بودهاند و تلاش میکنند از این کشور خارج شوند، با رفتارهای نژادپرستانه مقامات امنیتی و مرزی اوکراین روبرو شدهاند. یک دانشجویان پزشکی آفریقایی به شبکه سیانان گفته است که او و دیگر دانشجویان خارجی را در ایست بازرسی بین اوکراین و مرز لهستان از اتوبوس پیاده کردند. به آنها گفته شد که کنار بایستند و اتوبوس که تنها اتباع اوکراینی را در خود داشت به مسیر خود ادامه داد.
ریچل اونیگپلو که سال اول تحصیل خود را در رشته پزشکی در دانشگاه کییف میگذراند در شهر مرزی شهینی در ۶۵ کیلومتری اوکراین به حال خود رها شد. او به سیانان گفته است: «بیشتر از ۱۰ اتوبوس آمد و جلوی چشمان ما همه از مرز رد شدند. ما فکر کردیم که بعد از اینکه همه اوکراینیها را با خود بردند، سراغ ما هم میآیند، اما آنها به ما گفتند که ما باید پیاده به سمت مرز برویم و آنها دیگر اتوبوسی ندارند که دنبال ما بفرستند.» ریچل در تماسی تلفنی با شبکه سیانان در حالی که در صف مرزی برای ورود به خاک لهستان ایستاده بود به سیانان گفت: «بدنم از زور سرما بیحس شده و ۴ روز است که درست نخوابیدهام. در هر ایستگاه مرزی، زنان و مردان اوکراینی بر اتباع خارجی مقدم شمرده میشوند. ما حتی نمیتوانیم انتقادی بکنیم. البته تمایلی هم به انتقاد نداریم. فقط میخواهم به خانه برسم.»
ساکشی لیانتکار، دانشجوی هندی سال چهارم پزشکی در اوکراین نیز داستان مشابهی را برای سیانان تعریف کرده است. او که از غرب اوکراین سعی کرده از مرز خارج شود، میگوید: «سه ایست مرزی بود که ما برای رسیدن به مرز باید از آنها رد میشدیم. افراد زیادی در آنجا سرگردان بودند. آنها به هندیها اجازه عبور نمیدادند.» او میگوید که مسوولان ایستهای بازرسی همه یونیفرم نظامی به تن داشتند.
داستان برخوردهای نژادپرستانه در مرز اوکراین آنقدر بازتاب داشته که نمایندگان سه کشور آفریقایی در شورای امنیت سازمان ملل شامل کنیا، غنا و گابن در جلسه عصر دوشنبه این شورا در نیویورک، تبعیض و نژادپرستی علیه شهروندان آفریقایی را در مرز اوکراین محکوم کردند. مارتین کیمانی، سفیر کنیا در سازمان ملل عصر دوشنبه به وقت محلی گفت: در شرایط اضطراری که هماکنون در جریان است، گزارشهای نگرانکننده درباره رفتار نژادپرستانه با آفریقاییها و افراد آفریقاییتبار که به دنبال فرار از اوکراین به سوی یک مکان امن هستند، منتشر شده است.
وی تصریح کرد رسانهها این حوادث وحشتناک را پوشش میدهند و چندین کشور بدرفتاری با شهروندان خود را تایید کردهاند. ما شدیدا این نژادپرستی را محکوم میکنیم و معتقدیم که این نژادپرستی به روح همبستگی که امروزه بهشدت به آن نیاز است آسیب میرساند. وی افزود: بدرفتاری با مردم آفریقاییتبار در مرزهای اروپا، چه با آفریقاییهایی که از اوکراین فرار میکنند و چه با کسانی که از دریای مدیترانه عبور میکنند باید فوری متوقف شود. کارولین اوپونگ انتیری، معاون سفیر غنا در سازمان ملل متحد نیز در اظهارات خود خواستار تسهیل خروج «بدون تبعیض» از اوکراین و ارایه کمکهای بشردوستانه به متقاضیان از جمله مراقبتهای پزشکی مطابق با اصول انسانیت و بیطرفی شد. سفیر سازمان ملل از کشور گابن گزارشهای نژادپرستی در مرزهای اوکراین را غیرقابل قبول خواند.
محمدو بوهاری، رییسجمهور نیجریه، روز دوشنبه با استناد به گزارشهایی مبنی بر ممانعت پلیس اوکراین گفت: «همه کسانی که از یک موقعیت درگیری فرار میکنند، طبق کنوانسیون سازمان ملل حق عبور امن دارند و رنگ پاسپورت یا پوست آنها نباید تفاوتی داشته باشد.» او ادامه داد: «از شواهد ویدیویی، گزارشهای دست اول و از کسانی که با مقامات کنسولی نیجریه در تماس بودند، گزارشهای تاسفباری مبنی بر امتناع پلیس و پرسنل امنیتی اوکراین از سوار شدن به اتوبوسها و قطارهایی که به سمت مرز اوکراین و لهستان میرفتند، وجود دارد.»
گزارش از آرمین منتظری