انتشار خبرهایی از دیدارهای سیاسی حسن روحانی، توجه محافل سیاسی و رسانه‌ای را جلب کرده است. رئیس جمهور سابق چه برنامه‌ای برای آینده دارد؟
دیدارنیوز ـ علی صافی*: حسن روحانی بعد از دوران ریاست جمهوری‌اش چه خواهد کرد؟ این سوالی است که از ماه‌هایی قبل از پایان دوران ریاست جمهوری حسن روحانی در فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور وجود داشت و هنوز هم وجود دارد. هر ۵ رئیس جمهور قبل از حسن روحانی بعد از پایان دوران ریاست جمهوری به حیات سیاسی خود ادامه دادند و در زمره موثرترین چهره‌های سیاسی کشور شدند. در واقع به جز محمد علی رجایی که به همراه نخست وزیرش محمدرضا باهنر به شهادت رسید، ابولحسن بنی صدر، آیت الله سید علی خامنه‌ای، اکبر هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی و محمود احمدی‌نژاد به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه دادند.
بنی صدر در تمام عمر در تبعید به مخالفت با جمهوری اسلامی ادامه دارد. آیت الله سید علی خامنه‌ای بعد از درگذشت بنیان‌گذار جمهوری اسلامی رهبر نظام شد و همچنان رهبر جمهوری اسلامی است. اکبر هاشمی رفسنجانی بعد از دوران ریاست جمهوری به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفت و نزدیک به دو دهه نقشی تعیین کننده در همه تحولات سیاسی ایران داشت. سید محمد خاتمی در بنیاد باران به فعالیت فرهنگی پرداخت و در واقع رهبری جناح اصلاح‌طلب را به دست گرفت، هر چند همیشه از پذیرش رسمی این عنوان طفره رفته است. محمود احمدی نژاد اگرچه حزب سیاسی مشخصی تاسیس نکرد، اما جریان سیاسی وابسته به او و خود او حضور جدی در فضای سیاسی را ادامه داد و این روز‌ها هم در زمره چهره‌های مورد توجه در فضای سیاسی کشور است و می‌کوشد در قامت اپوزیسیونی صریح الهجه ایفای نقش کند.
اما داستان حسن روحانی به نظر متفاوت است. او بر خلاف آیت الله علی خامنه‌ای و اکبر هاشمی رفسنجانی بعد از ریاست جمهوری سمت رسمی مهمی را در اختیار ندارد. بر خلاف خاتمی هم اهل فعالیت فرهنگی یا فعالیت سیاسی علنی نیست و البته بر خلاف احمدی نژاد میانه چندان خوبی با رسانه‌ها هم ندارد و مشی سیاسی او از مشی سیاسی پوپولیستی احمدی نژاد کیلومتر‌ها فاصله دارد.
نکته بسیار مهم در مورد دولت حسن روحانی این است که او به عنوان یک رئیس جمهور تلخ‌ترین وداع را با عرصه سیاسی کشور داشت. خروج ترامپ از برجام تمام دستاورد‌های دولت او در عرصه سیاست خارجی و اقتصاد را نابود کرد و در واپسین روز‌های حضورش در سمت ریاست جمهوری اقتصاد کشور وضعیتی بسیار بحرانی داشت. ائتلاف سیاسی اصلاح‌طلبان و اصولگرایان میانه‌رو که حامی او محسوب می‌شد هم به بدترین شکل ممکن متلاشی شد. روحانی هیچ جایگاهی هم در نزد هسته سخت قدرت نداشت و او تا آخرین لحظه با فشار‌های شدید سیاسی و رسانه‌ای مواجه بود و در نهایت تنها بعد از وداع با دوران ریاست جمهوری بود که از این فشار‌ها اندکی آسود. برادرش حسین فریدون به جرم تخلفات مالی به زندان افتاد. افکار عمومی کلید را که نماد سیاسی حسن روحانی بود به سخره گرفته بود و روحانی تقریبا هیچ جایگاهی در نزد بدنه اجتماعی حامی خود نداشت. حسن ختام این مجموعه شکست‌ها، رد صلاحیت علی لاریجانی بود. یار وفادار و متحد اصلی حسن روحانی. لاریجانی البته بعید بود که شانس چندانی برای پیروزی در رقابت انتخاباتی داشته باشد، اما رد صلاحیت او نشان داد که هسته سخت قدرت کاملا به روحانی و لاریجانی بی‌اعتماد است و به چیزی کمتر از اخراج کامل آن‌ها رضایت نخواهد داد.
در روز‌های اخیر خبر رسیده است که حسن روحانی ملاقات‌های سیاسی‌ای با سید محمد خاتمی، علی اکبر ناطق نوری، علی لاریجانی، محمدرضا باهنر و اسحاق جهانگیری داشته است. در مورد مباحث مطرح شده در این دیدار‌ها خبری منتشر نشده است و تنها دفتر محمدرضا باهنر تاکید کرده است که این دیدار برای تشکیل یک دولت سایه نبوده است.
این اولین تحرک سیاسی جدی حسن روحانی بعد از خداحافظی با سمت ریاست جمهوری است و از ترکیب ملاقات شوندگان می‌توان حدس زد که روحانی در پی احیای همان ائتلافی است که او را دو بار به سمت ریاست جمهوری رساند.
با این حال سوال اصلی این جاست که روحانی با کدام پشتوانه سیاسی و اجتماعی قصد چنین کاری را دارد. سرمایه اجتماعی و نمادین او تقریبا به صفر رسیده است. جایگاه او در نزد هسته سخت قدرت با سرسخت‌ترین نیرو‌های مخالف نظام برابری می‌کند. از آن مهم‌تر مصالحه با غرب هم که مهم‌ترین کارکرد و نقطه تمایز روحانی و نیرو‌های حامی او با اصولگرایان بود، این روز‌ها بدون حضور آن‌ها در قدرت در حال حصول است. امری که هسته سخت قدرت را تا اطلاع ثانوی از هر نوع نیاز به میانه‌رو‌ها بی‌نیاز خواهد کرد.
تنها حدسی که می‌توان زد آن است که حسن روحانی در نهایت و حتی در صورت حصول توافق، دولت یک دست اصولگرایان را از حل بحران‌های متعدد کشور ناتوان می‌داند و این احتمال را قائل است که نظام سیاسی بار دیگر در شرایط فشار امکانی برای فعالیت و عرض اندام به او و متحدان اصلاح‌طلب و میانه‌رو بدهد.
واقعیت این است که تحت تاثیر افت شدید سطح رفاه عمومی از میانه دهه ۸۰ نوعی نوستالژی نسبت به دولت‌های قبل در میان مردم پدیدار شده است. شاید حسن روحانی امیدوار است که به زودی صدای «صد رحمت به دولت روحانی» هم در افکار عمومی شنیده شود.
هر چه هست شیخ دیپلمات چندان اهل فعالیت سیاسی علنی نیست و آن چنان که مشی سیاسی اوست بیشتر روی لابی‌های پشت پرده و انتظار برای فرصت مناسب متمرکز است و شاید هم هنوز بلندپروازیهایی دارد...
*تحلیلگر مسائل سیاسی
