امریکایی‌ها معتقدند که ولادیمیر پوتین هنوز تصمیم نهایی خود را اتخاذ نکرده است. ممکن است ایالات متحده از دادن زمان بیشتر برای مشورت و هماهنگی با متحدان خود و برنامه‌ریزی برای استفاده از گزینه‌های احتمالی استقبال کند.
دیدارنیوز: امریکا و روسیه روز جمعه از شدت مواضع‌شان در قبال یکدیگر بر سر امنیت شرق اروپا کاستند و توافق کردند دور‌های بعدی مذاکرات را برگزار کنند. این توافق درحالی حاصل شد که دولت جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده همچنان مسیر دیپلماسی شکننده خود را با هدف ممانعت از حمله روسیه به اوکراین پی می‌گیرد.
به گزارش نیویورک‌تایمز، آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه امریکا در دیداری عجولانه با همتایش سرگئی لاوروف در ژنو، به او گفته است که ایالات متحده امریکا هفته آینده به صورت مکتوب پاسخ‌هایش را به درخواست‌های روسیه از غرب مبنی بر خاتمه دادن به حضور نظامی‌اش در شرق اروپا ارایه خواهد کرد. امریکا و روسیه اعلام کردند که هر دو طرف به ادامه گفتگوها تاکید داشتند و نسبت به گفت‌وگوی دوباره میان ولادیمیر پوتین و جو بایدن برای حل‌وفصل بحران نظر مساعد داشتند. با وجود اینکه به ظن بسیاری از رسانه‌های غربی احتمال حمله روسیه به اوکراین بسیار جدی است، اما لحن مسالمت‌جویانه و عدم مطرح شدن ضرب‌الاجل از سوی هر دو طرف نشان می‌دهد که طرفین تلاش می‌کنند تنش‌ها را در سطح کنترل‌شده‌ای قرار دهند و به دیپلماسی فرصتی برای ابراز وجود بدهند. هر قدر که مذاکرات بیشتر طول بکشد سخنان بایدن مبنی بر اینکه پوتین قصد دارد به اوکراین حمله کند بیشتر نقض می‌شود.
آنتونی بلینکن پس از دیدار با سرگئی لاوروف در گفتگو با خبرنگاران گفت: «امروز انتظار نداشتیم دستاورد ویژه‌ای داشته باشیم. اما معتقدم که ما حالا در مسیر واضح و مشخصی در خصوص درک و مفاهمه از نگرانی‌های یکدیگر قرار گرفته‌ایم.» سرگئی لاوروف این گفتگوها را مفید و صادقانه توصیف کرد درحالی‌که بلینکن این گفتگوها را مستقیم و معامله‌گونه توصیف کرد که عاری از جدل بود. لاوروف تا حد زیادی از بیان مواضع تندی که سایر مقامات روسیه پس از گفتگو‌های قبلی در این ماه بیان کرده بودند، خودداری کرد و به خبرنگاران گفت که بلینکن موافقت کرده «لازم است گفت‌وگوی معقول‌تری داشته باشیم.» لاوروف گفت: «امیدوارم احساسات کم به کنار بروند.» با این حال، جلسه روز جمعه تنها یک لحظه از بحران بود؛ بحرانی که یادآور بدترین دوران جنگ سرد است که حالا هفته‌ها در حال شکل‌گیری است. تحلیلگران معتقدند که خطرات تهاجم روسیه به اوکراین کاهش نیافته است و نیروها، تانک‌ها و سامانه‌های موشکی از سراسر روسیه به سمت مرز اوکراین در حرکت هستند. سرویس اطلاعات ارتش اوکراین تخمین می‌زند که ۱۲۷ هزار سرباز روسی اکنون در موقعیت حمله و در خاک بلاروس، همسایه شمالی اوکراین، مستقر هستند. جایی که نیرو‌های بلاروس و روسیه ماه آینده تمرینات نظامی مشترکی را برگزار خواهند کرد. سام چاراپ، تحلیلگر امنیتی روسی در شرکت RAND، می‌گوید که جنگ همچنان محتمل است و به‌رغم مواضع ملایم‌تر او هیچ نشانه جدیدی روز جمعه ندید که نشان دهد روسیه یا ایالات متحده آماده سازش بر سر اختلافات کلیدی هستند؛ موضوعاتی که در جلسات مذاکره قبلی معلوم شد طرفین قصد سازش درباره‌شان را ندارند. چاراپ می‌گوید: «مشخص نیست که آیا دو طرف آمادگی دارند که از مواضع هفته گذشته خود کوتاه بیایند یا خیر.»
خواسته‌های روسیه شامل توافقنامه الزام‌آور قانونی برای توقف گسترش ناتو به سمت شرق و خروج نیرو‌های ناتو از کشور‌هایی مانند لهستان و کشور‌های بالتیک است؛ کشور‌هایی که زمانی یا مدار اتحاد جماهیر شوروی بودند یا اساسا بخشی از آن. ایالات متحده این پیشنهاد‌ها را به عنوان پیشنهاداتی که نمی‌توانند مبنای مذاکرات باشند، رد کرده است و بلینکن پس از نشست روز جمعه تکرار کرد که اوکراینی‌ها حق حاکمیتی دارند که «آینده‌شان را خودشان تعیین کنند.» بلینکن گفت: «در این خصوص هیچ معامله‌ای در کار نیست. هرگز.» بلینکن، اما تاکید کرد که هنوز راهی برای توافق با مسکو وجود دارد؛ «راهی که امنیت هر دو طرف را تامین می‌کند.» جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید نیز گفته است که جو بایدن آخر هفته به همراه تیم امنیت ملی خود به کمپ دیوید خواهد رفت تا درباره شرایط روسیه و اوکراین بررسی‌های لازم را انجام دهد. ساکی گفت: «ما همچنان به مشورت با متحدان و شرکای‌مان ادامه خواهیم داد و هفته آینده پاسخ مکتوبی به روسیه ارایه خواهیم کرد.»
مقامات کشور‌های غربی این مذاکرات را زیر نظر دارند و امیدوارند رویکرد دقیق‌تری در این خصوص اتخاذ شود. روز گذشته آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد سخنان خوشبینانه‌ای در این خصوص مطرح کرد. وقتی چند ساعت پس از دیدار لاوروف و بلینکن از او سوال شد که چشم‌انداز حمله احتمالی روسیه به اوکراین را چطور می‌بیند، او در پاسخ گفت: «من متقاعد شده‌ام که حمله‌ای در کار نخواهد بود و من حقیقتا امیدوارم چنین اتفاقی رخ ندهد.»، اما در اوکراین و اطراف آن، تنش‌ها همچنان در حال افزایش است. اعزام نیرو‌های بیشتر، زره‌پوش‌ها و سامانه‌های ضد هوایی پیشرفته روسیه به سمت بلاروس، متحد روسیه، بر حجم نیرو‌های مستقر روسیه در محدوده‌های اطراف کی‌یف افزوده است. در این سو نیز ایالات متحده امریکا به استونی، لتونی و لیتوانی اجازه داده است که موشک‌های ضدهوایی استینگر را به اوکراین بفرستند و بر حجم تحویل موشک‌های ضد تانک Javelin به اوکراین که بریتانیا در ماه جاری آغاز کرد، افزوده است. همچنین وزارت امور خارجه امریکا این هفته تایید کرد که دولت بایدن ارایه ۲۰۰ میلیون دلار کمک نظامی دفاعی به اوکراین را تصویب کرده است که این کمک مضاف بر کمک ۴۵۰ میلیون دلاری امریکا به اوکراین در سال مالی گذشته است. تحویل موشک‌های استینگر به اوکراین یک ژست نمادین قوی از سوی ایالات متحده محسوب می‌شود. سازمان سیای امریکا در طول جنگ شوروی با افغانستان در دهه ۱۹۸۰، سیستم‌های تسلیحاتی را در اختیار مبارزان مجاهدین قرار داد که به آن‌ها اجازه می‌داد صد‌ها هواپیما و هلیکوپتر روس را ساقط کنند و به این ترتیب عقب‌نشینی نهایی شوروی از افغانستان تسریع شد. با این حال، پس از هفته‌ها بیان سخنان و مواضع تند و تنش‌زا، نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد هر دو طرف تلاش می‌کنند تنش‌ها را کنترل کنند و به دیپلماسی زمان بدهند.
توافق روز جمعه امریکا و روسیه برای ادامه مذاکرات، مذاکراتی را که در تاریخ ۳۰ دسامبر با تماس تلفنی بین پوتین و بایدن آغاز شد را تداوم بخشیده و با سه دیدار در پایتخت‌های اروپایی ادامه یافت که البته هیچ پیشرفتی به همراه نداشت، اما همین مذاکرات موجب شد روسیه نتواند اعلام کند که دیگر چاره‌ای جز استفاده از زور علیه اوکراین ندارد.
هنوز مشخص نیست که کدام طرف از این تاخیر سود بیشتری می‌برد. امریکایی‌ها معتقدند که ولادیمیر پوتین هنوز تصمیم نهایی خود را اتخاذ نکرده است. ممکن است ایالات متحده از دادن زمان بیشتر برای مشورت و هماهنگی با متحدان خود و برنامه‌ریزی برای استفاده از گزینه‌های احتمالی استقبال کند. اما این امکان هم وجود دارد که روس‌ها در ظاهر از یک تلاش دیپلماتیک گسترده و با حسن‌نیت، آن‌هم قبل از هرگونه تهاجم احتمالی حمایت و شاید بخواهند از این زمان برای بسیج بیشتر نیروها استفاده کنند.
اذعان بلینکن مبنی بر اینکه ایالات متحده به درخواست‌های روسیه پاسخ کتبی ارایه خواهد کرد، واضح‌ترین موضعی بود که دولت بایدن در واکنش به درخواست‌های روسیه ارایه کرد. مقامات ارشد امریکایی گفتند که اصرار کرملین بر پاسخ‌های کتبی نشان‌دهنده ماهیت متمرکز سیستمی است که در آن ولادیمیر پوتین از قدرت تام و تمام برخوردار است و بروکراسی دولتی در این سیستم نفوذ محدودی دارد. آن‌ها معتقدند که پوتین می‌خواهد شخصا موضع امریکا در خصوص درخواست‌های روسیه را بررسی کند.
سرگئی لاوروف، اما بر موضع روسیه در تکذیب قصدش برای حمله به اوکراین دوباره تاکید کرد و گفت که او و بلینکن توافق کرده‌اند که پس از ارایه پاسخ ایالات متحده، دوباره صحبت کنند. اما ولادیمیر پوتین هشدار داده است که اگر غرب با خواسته‌های روسیه موافقت نکند، روسیه اقدامات «نظامی فنی» نامشخصی را برای تضمین امنیت خود انجام خواهد داد. سرگئی لاوروف گفته است: «نمی‌توانم بگویم که آیا در مسیر درستی قرار داریم یا خیر. وقتی این حقیقت ماجرا را در خواهیم یافت که پاسخ مکتوب امریکایی‌ها را در خصوص پیشنهاد‌های‌مان دریافت کنیم.» جو بایدن روز پنجشنبه هفته گذشته گفت که حمله محدود روسیه به اوکراین می‌تواند موجبات آغاز یک مشاجره میان اعضای ناتو درباره نحوه پاسخگویی به روسیه را باعث شود. بایدن در توضیح این اظهارنظر خود گفت هرگونه حرکت نظامی روسیه به اوکراین «یک پاسخ اقتصادی شدید و هماهنگ» را برخواهد انگیخت.
آنتونی بلینکن نیز روز جمعه این موضع را تکرار کرد. اما وقتی از او در مورد اظهارات بایدن در اوایل دسامبر پرسیدند که گفته بود او دخالت مستقیم نیرو‌های امریکایی در اوکراین را گزینه مورد نظر نمی‌داند، بلینکن از پاسخ به این سوال طفره رفت و در عوض گفت: «ما مصمم هستیم هر کاری که می‌توانیم برای دفاع از اوکراین و جلوگیری از تجاوز مستقیم به این کشور انجام دهیم.»، اما از آنجایی که اوکراین عضو ناتو نیست و طبق ماده پنج این ائتلاف، امریکا را به‌طور قانونی متعهد به دفاع نظامی از اوکراین نمی‌کند بلینکن تصریح کرد که اعزام نیرو‌های امریکایی به درگیری‌های احتمالی در اوکراین گزینه مد نظر امریکا نیست. بلینکن تاکید کرد: «این مساله ذیل تعهد ماده پنج قرار نمی‌گیرد.» مقامات ایالات متحده انتظار زیادی از نتیجه دیدار بلینکن و لاوروف نداشتند و پیش از این دیدار نیز دو طرف اعلام کرده بودند که امید چندانی برای دستیابی به موفقیت ندارند. با این حال، آنتونی بلینکن اندکی اظهار خوش‌بینی کرده است. به گفته یک مقام ارشد وزارت امور خارجه، بلینکن در حالی سوار بر اتومبیل بود و به سوی هتل محل ملاقات با لاوروف می‌رفت به آب‌فشان‌های بزرگ روی دریاچه بزرگ ژنو اشاره کرده و به همکارانش گفت که امیدوار است جریانات مواج آب را آرام کند.
گزارش از آرمین منتظری
