۸ آذر سرآغاز مذاکرات وین با حضور نمایندگان دولت سیزدهم ایران است. اقتصاد ایران چشم انتظار نتیجه مذاکرات برجامی است. از امروز با روزشمار مذاکرات وین که ۶ روز دیگر انجام می‌شود، با دیدار برای رصد اخبار روزانه همراه باشید.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: شمارش معکوس مذاکرات وین در داخل تحریریه دیدار شکل گرفت و قرار است تا ۸ آذر هر روز اخبار پیرامون این رویداد را بررسی کنیم. دیروز اولین شماره این سلسله گزارش‌ها بر روی سایت دیدار قرار گرفته است.
اما شاید سوال اصلی این باشد که چرا اخبار پیرامونی شروع این دور از مذاکرات وین حائز اهمیت است؟ در وهله اول مذاکرات وین قرار است تکلیف پرونده برجام را مشخص کند. پرونده‌ای که داستان پر فراز و نشیبی را تا امروز طی کرده است. از سوی دیگر اقتصاد ایران که گروگان تحریم‌های آمریکا در چند سال اخیر بوده، در این مذاکرات تکلیفش مشخص می‌شود. دولت جدید در ایران تیم جدید را راهی این دور از مذاکرات کرده است که حرف و حدیث‌های فراوانی نیز در خصوص این تیم وجود دارد.
به زبان راحت‌تر باید گفت که مذاکرات وین به اقتصاد و سفره مردم ایران گره خورده و برهمین اساس اخبار مربوط به این نشست برای جامعه ایرانی از اهمیت بالایی برخوردار است. در سال‌های اخیر سیاست خارجی و مسائل پیرامونی آن با فشار‌های اقتصادی که ایجاد شده، در زندگی مردم ایران نقش پررنگ تری پیدا کرده است. از این رو بسیاری در داخل کشور چشم به نتیجه مذاکرات وین دارند. در بین کارشناسان مسائل بین الملل نیز مسئله مذاکرات وین اهمیت خاصی دارد و بحث‌های داغی شکل گرفته است. برای مثال احمد زیدآبادی، فعال سیاسی در یادداشتی نوشته است که بسیاری از تحلیل‌گران بین‌المللی شانس احیای برجام در مذاکرات وین را کم یا بسیار کم ارزیابی می‌کنند و در ادامه نوشته است: «به نظرم آن‌ها در ارزیابی بدبینانۀ خود اغراق می‌کنند، دلیلش هم عمدتاً این است که اظهارنظر‌های مقام‌های جدید وزارت خارجه جمهوری اسلامی را درست نمی‌فهمند یا اساساً بد می‌فهمند. به نظر من شانس موفقیت مذاکرات وین بالای ۵۰ درصد است بدین معنا که احتمال دستیابی به توافق بیش از شکست مذاکرات است، گو اینکه در مورد موفقیت قطعی مذاکرات هم نمی‌توان مطمئن بود.»
پرونده برجام یکی از بزرگترین دستاورد تاریخ جمهوری اسلامی ایران بود که موجب شد چندین کشور بزرگ جهان با ایران سر یک میز بنشیند. بعد از خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا از برجام، این پرونده به کما رفت و این روز‌ها بر روی لبه پرتگاه حرکت می‌کند و هنوز معلوم نیست به احیا نزدیک می‌شود یا سقوط خواهد کرد؟
با خروج گام به گام ایران از تعهدات برجامی خود، اختلافات بسیاری میان تهران و آژانس بین المللی انرژی اتمی شکل گرفته است. ایران از آذر سال ۱۳۹۹ برای فعالیت‌های نظارتی بازرسان آژانس محدودیت‌هایی قائل شد و از اسفند ماه اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را به حال تعلیق درآورد.
در پی این جریانات رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی چندین بار به تهران سفر کرده است. شب گذشته نیز گروسی وارد تهران شده است و امروز با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه دیدار کرده است. این اولین بار است که گروسی با حسین امیر عبداللهیان در مقام وزیر امور خارجه دیدار می‌کند. این دیدار در آستانه تصمیم گیری شورای حکام آژانس درباره گزارش جدید مدیرکل آژانس درباره ایران و یک هفته پیش از آغاز مجدد مذاکرات احیای برجام در وین صورت گرفته است.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بعد از مذاکرات دو ساعته با رافائل گروسی گفته است: «مطلبی که امروز گروسی چندین بار در ملاقات بیان کردند این است که هیچ انحرافی در برنامه‌های هسته‌ای ایران مشاهده نکردند و ایران طبق معاهدات و ضوابط فعالیت‌های هسته‌ای اش در حال انجام است.» مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ادامه بیان کرده است که صحبت‌های امروز فشرده بود: «ما دنبال آن هستیم که مذاکرات را ادامه دهیم بااین نگاه که زمینه‌های مشترک را پیدا کنیم.»
گروسی در ماه‌های اخیر نسبت به عدم همکاری دولت ایران با آژانس بین‌المللی به شدت ابراز نگرانی کرده است. این نگرانی واکنش‌های زیادی از کشور‌های غربی داشته و بدون شک سفر او می‌تواند بر روی مذاکرات وین نیز تاثیراتی داشته باشد.
۶ دور گذشته مذاکرات ایران با ۴+۱ در گراند هتل وین انجام شده و حواشی این مذاکرات تا به امروز بسیار زیاد بوده است. در ماه آوریل در سفری که عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه برای مذاکرات به وین داشت به کاروان او از سوی گروه‌های مخالف جمهوری اسلالمی حملاتی صورت گرفت.
حال علی هاشم، خبرنگار الجزیره از زبان یک مقام ارشد دیپلماتیک گفته است که درخصوص محل برگزاری مذاکرات هسته‌ای ۲۹ نوامبر که قراربود در وین برگزار شود، تردید‌هایی وجود دارد. به گفته این منبع، به تیم ایرانی توصیه شده است که در صورت عدم دریافت ضمانت‌های محکم از سوی مقام‌های اتریشی مبنی بر این که «حملاتی نظیر آنچه در ماه آوریل علیه عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه اتفاق افتاد، تکرار نخواهد شد» به وین نروند.
این مقام تأکید کرده جدای از مسأله محل برگزاری مذاکرات، تیم ایرانی به آغاز مذاکره متعهد است و چندین کشور نیز کشور آمادگی خود را برای میزبانی دور بعدی مذاکرات هسته‌ای اعلام کرده‌اند. یک هفته مانده به مذاکرات باید دید که آیا ممکن است مکان مذاکرات تغییر کند یا خیر؟
این روز‌ها چهار مقام آمریکایی به غرب آسیا سفر کرده اند تا در آستانه مذاکرات وین، با متحدان و هم‌پیمانان خود گفتگو و رایزنی کنند. همچنین رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران به شدت در حال رایزنی با کشور‌های عضو برجام است. جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ ایالات متحده آمریکا شعار بازگشت به توافق برجام را داده بود. ماه‌ها است که سعی دارد با ایران به توافقی در خصوص احیای این پرونده پر سر و صدای بین المللی برسد.
با قدرت گرفتن اصولگرایان در ایران شرایط برای چندین ماه نامشخص و بلاتکلیف بود اما هفت روز دیگر مذاکرات بار دیگر شروع می‌شود. در این مدت نیز دو کشور بارها به هم دندان نشان داده اند و امروز نیز کری خوانی دو سخنگوی کاخ سفید و وزارت‌خارجه ایران شدت پیدا کرده است.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گام‌های اخیر ایران در غنی‌سازی اورانیوم را نگران‌کننده و تحریک‌آمیز توصیف کرده و گفته است که این نوع اقدامات هیچ اهرمی در مذاکرات وین در اختیار ایران قرار نخواهد داد. همچنین او این نظر را رد کرد که دولت آمریکا برای ترغیب حکومت ایران به شرکت در مذاکرات می‌خواهد تحریم‌های کنونی را کاهش دهد و گفت که آمریکا به هیچگونه اقدام یکجانبه دست نخواهد زد.
از سوی دیگر سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در توئیتر خود نوشته است: «آمریکا همچنان به تولید گزاره‌های جعلی ادامه می‌دهد. به راه انداختن یک نشست نمایشی برای گرفتن عکس دسته جمعی با هدف غالب کردن یک روایت مجعول در مورد لزوم «بازگشت متقابل به برجام» این واقعیت را تغییر نمی‌دهد که بر خلاف ایالات متحده، ایران هرگز برجام را ترک نکرد. آمریکا با تحریف راه به جایی نمی‌برد. تصمیمات عاقلانه، نظیر پایان دادن به شکست حداکثری، شاید نتیجه‌بخش باشد.»
در حقیقت ایران به دنبال لغو تحریم‌ها در مذاکرات آتی با ۴+۱ است. آمریکا نیز سعی دارد بازی مذاکراتی خود را به هر نحوی برای پیروزی خود به پیش ببرد. در هر صورت مذاکرات روش و راه خود را طی می‌کند و هر طرف سعی دارد با استراتژیک خود بازی را به نفع خود به پایان ببرد.
در حالی که زمان کمی به شروع مذاکرات وین مانده است، نمایندگان روسیه و چین در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با یکدیگر دیدار کردند و درباره برجام و مذاکرات آتی وین بر سر احیای این توافق رایزنی کردند. در این دور از مذاکرات که از بهار ۱۴۰۰ آغاز شده، روسیه وچین در کنار ایران ایستاده اند و هر دو کشور خواستار احیای برجام هستند.
در وقفه‌ای چند ماهه که در خصوص مذاکرات رخ داده بود، روس‌ها چندین بار کنایه آمیز توئیت‌هایی علیه ایران کردند. اما با مشخص شدن زمان شروع مذاکرات دو کشور رضایت خود را از موضع دولت سیزدهم ابراز کردند. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین چند روز پیش گفته بود که «هنوز فرصتی برای بازگرداندن برجام وجود دارد. پیش بینی اینکه مذاکرات وین چقدر طول خواهد کشید، سخت است. باید منتظر ماند تا ایران به وین برگردد و اول به مواضع آن‌ها گوش دهیم.» خبر این توئیت را یکی از رسانه‌های ایرانی مخالف جمهوری اسلامی کار کرده بود و اولیانوف آن را ریپلای کرده و در ادامه این توئیت خود نوشته است: «ارزیابی محتاطانه من در مورد از سرگیری مذاکرات وین در مورد برجام باید با یک عبارت تکمیل شود: مذاکره کنندگان موظف به موفقیت هستند با در نظر گرفتن اینکه خطرات بسیار زیاد است.»
چین و روسیه به دلیل شرایط منطقه خاورمیانه به دنبال احیای برجام هستند و سعی دارند که مذاکرات به نقطه توافق هر چه زودتر نزدیک‌تر شود.
اسرائیل از مخالفان جدی توافق برجام در سال ۲۰۱۵ بوده است. حتی بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر پیشین اسرائیل چندی قبل اعلام کرده که او در خروج دونالد ترامپ از برجام نقش داشته است. اسرائیل خواهان ادامه اختلافات ایران با آمریکا است، زیرا این موضوع را جزء منافع خود می‌داند.
برهمین اساس هر چه به روز مذاکرات وین نزدیک‌تر می‌شویم، اظهارات مقامات اسرائیلی تند‌تر و عجیب‌تر می‌شود. اسحاق هرتزوگ، رئیس اسرائیل در سفر به انگلیس ضمن مطرح کردن ادعا‌هایی علیه نقش ایران در منطقه و برنامه هسته‌ای ایران، از قدرت‌های جهانی خواست رویکردی سختگیرانه در قبال ایران اتخاذ کنند. همچنین نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل نیز در اظهاراتی گفته است که هر توافقی با تهران حاصل شود، اسرائیل به آن متعهد نیست.
اتهامات اسرائیلی‌ها به همین نکات نیز ختم نمی‌شود. بنی گانتس، وزیر دفاع اسرائیل ایران را متهم کرد از پایگاه‌هایی در جزیره‌های کیش و قشم حمله دریایی انجام می‌دهد و در این دو جزیره پهپاد‌های نظامی انبار شده‌اند. مقامات اسرائیلی در طول سال‌های اخیر بارها چنین ادعا‌هایی را علیه ایران مطرح کرده‌اند که توسط مقامات ایران تکذیب شده است.
در خصوص برجام اختلافات بین دولت آمریکا و اسرائیل مطرح است. دولت جو بایدن خواستار توافق با ایران و کنترل انرژی هسته‌ای ایران در چارچوب آژانس است. زیرا دولت او به قدر کافی مشکلات داخلی و اختلافات جدی با چین دارد. برهمین اساس به دنبال پرونده ایران در چارچوب مذاکرات وین است و این موضوع اسرائیلی‌ها را نگران‌تر از هر زمانی کرده است. در یک هفته آینده باید دید که موش دوانی‌های مقامات اسرائیلی تا کجا پیش خواهد رفت.
مذاکرات برجامی هفته آینده در وین یا هر مکان دیگری آغاز می‌شود و ایران بار دیگر بر سر میز مذاکرات با ۴+۱ می‌نشیند. این بار به احتمال زیاد علی باقری کنی، مذاکره کننده ارشد ایران باشد و باید دید که آیا بار دیگر شاهد توافق ایران با کشور‌های قدرتمند جهان خواهیم بود یا خیر؟
