تحلیل روز جهانی ریشه کنی فقر

دیدارنیوز ـ گرچه در کشور‌های توسعه یافته و در حال توسعه، فقر از شدت و خط سیر متفاوتی برخوردار است، اما باید اذعان کرد فقر به عنوان پدیده‌ای اجتناب ناپذیر در همه جوامع بشری چه توسعه یافته و چه در حال توسعه شناخته شده است و همواره افرادی بوده اند که به حمایت از فقرا پرداخته اند.

در این راستا در ۱۷ اکتبر سال ۱۹۸۷ حدود یکصد هزار نفر در حمایت از قربانیان فقر، گرسنگی و خشونت در "میدان تروکادرو" شهر پاریس، که محل امضای اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۴۸ بود، دست به تجمع اعتراض آمیز زدند.

هدف از این اعتراض که در ابتدا تنها رساندن صدای قربانیان فقر به دولت‌ها و شهروندان عادی بود به نحوی گسترش یافت که چند سال بعد سازمان ملل در سال ۱۹۹۲ این روز را “روز جهانی فقرزدایی” نامگذاری کرد.

هدف از برگزاری چنین روزی تاکید بر ضرورت، الزام و فوریت پایان بخشیدن به فقر است.

برای فقر تاکنون تعاریف مختلف و متفاوتی ارائه شده است. اما به طور کلی فقر به شرایطی گفته می‌شود که در آن نیاز‌های اساسی و اولیه انسان برای تامین مواد غذایی، پوشاک و مسکن پاسخ داده نمی‌شود.

به عبارت دیگر فقر، محرومیت آشکار از رفاه است که می‌تواند در ابعاد مختلف اجتماعی آشکار شود.

البته باید توجه داشت که مقیاس‌های اندازه گیری فقر، در کشور‌های مختلف متفاوت است. بطور عمومی در کشور‌های ثروتمند، خط ملی فقر در سطح بالاتری قرار دارد.

بر اساس معیار‌های اندازه گیری جهانی، بیش از ۴۰ درصد فقرای جهان در جنوب آسیا، تقریباً ۲۵ درصد درآفریقای زیر صحرا و در حدود ۲۳ درصد درشرق آسیا زندگی می‌کنند.

بالاترین نرخ فقر در آفریقای زیر صحرا وجود دارد، حدود نیمی از جمعیت در این منطقه از جهان زیر خط فقر یک دلار در روز قرار دارند بعد از آفریقای زیر صحرا، جنوب آسیا قرار دارد.

به رغم آنکه در سال‌های پایانی قرن بیستم و دو دهه آغازین هزاره سوم، جامعه شناسان در مورد بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور‌های درحال توسعه خوش بین بودند و تحولات پس از پایان جنگ سرد را نقطه آغاز رشد اقتصادی و از میان رفتن فقر شدید می‌دانستند، متاسفانه، اما واقعیت‌های موجود نشان می‌دهد که هنوز فقر بخش عظیمی از ساکنان کره زمین را رنجور کرده است و موضوع کمی ذرآمد‌ها نسبت به مخارج و عدم توسعه انسانی همچنان جامعه بشری را رنج می‌دهد.

این معضل به ویژه در دو سال اخیر و با گسترش پاندمی کووید ۱۹ نمود بیشتری داشته است. در این رابطه اخیرا سازمان ملل متحد هشدار داد، شیوع کرونا ویروس، سبب شده ۲۵۰ میلیون تن در سطح جهان به مرز گرسنگی سوق داده شوند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد کووید۱۹ احتمالا باعث افزایش فقر همه‌گیر از سال ۱۹۹۰ به بعد (یعنی سال وقوع بحران مالی آسیا) شده است.

در این رابطه "دیوید نابارو" (David Nabbaro) استاد بهداشت جهانی در دانشکده امپریال لندن و نماینده سازمان بهداشت جهانی در زمینه کووید-۱۹ هم درباره این بحران فزاینده جهانی هشدار داد و در مصاحبه با روزنامه آبزرور گفت: بسیاری از مردم با مشکلاتی جدی ناشی از کووید در کشور‌هایی همچون نپال، بنگلادش و هند، کشور‌های شرق آسیا مانند اندونزی و دیگر کشور‌ها از جمله آمریکای لاتین، کارائیب و خاورمیانه مواجه هستند.

"اولیور د اسکاتر" ((Olivier De Schutte گزارشگر ویژه سازمان ملل در مبارزه با فقر شدید و حقوق بشر نیز هشدار داد، شیوع نوع جدید ویروس کرونا (کووید- ۱۹)، میلیون‌ها تن را در سطح جهان به سمت گرسنگی سوق داده و برنامه پایان دادن به فقر تا سال ۲۰۳۰ را با مشکل روبرو کرده است.

او با اشاره به اینکه رشد و توسعه به تنهایی برای حل موثر فقر کافی نخواهد بود افزود، به عقیده من در مبارزه با فقر باید ثروت از نو توزیع شود.

یش‌بینی می‌شود در جنوب صحرای آفریقا ۲۳ میلیون نفر از مردم و در آسیای جنوبی ۱۶ میلیون نفر تحت فشار فقر باشند.

در سطح کشورها، تخمین زده می‌شود سه کشور دارای بیشترین تغییر در تعداد فقرا باشند؛ هندوستان با ۱۲ میلیون نفر، نیجریه با پنج میلیون نفر و جمهوری دموکراتیک کنگو با دو میلیون نفر. در کشوری مانند اندونزی پیش‌بینی شده که بیش از یک میلیون نفر به دلیل پیامد‌های کووید۱۹ در فقر شدید غوطه‌ور شوند.

انتظار می‌رود که در آمریکای لاتین و کارائیب، شرق آسیا و اقیانوس آرام و خاورمیانه و شمال آفریقا نیز حداقل ۱۰ میلیون نفر با معیشت روزانه کمتر از پنج دلار و نیم دلار زندگی کنند.

البته ناگفته نماند که پاندمی کووید ۱۹ نه تنها گریبانگیر کشور‌های عقب مانده از توسعه بوده بلکه در کشور‌های توسعه یافته نیز سبب تعطیلی بسیاری از کسب و کار‌ها و گسترش فقر در این کشور‌ها شده است.

در ایتالیا، کشوری که کشته شدگان بسیاری ناشی از COVID-۱۹ داشته است، زمانی که قرنطینه عمومی در سراسر کشور تحمیل شد، تعداد فزاینده‌ای از خانواده‌ها تحت فشار مالی قرار گرفتند.

بحران در ایتالیا به نحوی بود که این ترس را بوجود آورد که مافیا‌ها از این موقعیت استفاده کنند و ناآرامی‌های اجتماعی را به ویژه در جنوب این کشور دامن بزنند.

ایتالیا از جمله کشور‌هایی بود که در جریان شیوع کرونا در اروپا خسارات زیادی متحمل شده است.

تحقیقات جدید منتشرشده توسط موسسه جهانی پژوهش توسعه اقتصادی دانشگاه ملل متحد UNU-WIDER هشدار می‌دهد که آسیب‌های اقتصادی ناشی از همه‌گیری جهانی کرونا می‌تواند فقر جهانی را تا حدود نیم‌میلیارد نفر یعنی هشت درصد از کل جمعیت بشر افزایش دهد.

این نخستین باری است که فقر در ۳۰ سال گذشته یعنی از سال ۱۹۹۰ به بعد در سطح جهانی در این حد افزایش می‌یابد، عقب‌گردی در این ابعاد می‌تواند یک دهه پیشرفت در کاهش فقر را در سطح جهانی معکوس کند یعنی تحقق برنامه ۲۰۳۰ و به‌ویژه اهداف «توسعه پایدار جهانی بدون فقر و گرسنگی صفر»، در معرض تهدید قابل توجهی قرار گیرد.

البته هنوز این امید وجود دارد که با شروع بهبودی پس از کرونا ویروس و بازگشت به مسیر اهداف توسعه پایدار، بسیاری از مردم از "پیشرفت بهتر" بهره‌مند شوند. پیشرفت به معنای تغییر رابطه ما با طبیعت و برچیدن ساختار‌های تبعیض است که مردم را در فقر قرار می‌دهد.

این گونه پیشرفت باید بر اساس چارچوب اخلاقی و حقوقی حقوق بشر باشد که کرامت انسان را در قلب سیاست و عمل قرار می‌دهد.

در این نوع پیشروی نه تنها هیچ کس عقب نمی‌ماند، بلکه افرادی که در فقر زندگی می‌کنند به طور فعال تشویق و حمایت می‌شوند تا به طور فعال در جامعه حضور و مشارکت آگاهانه و معناداری در فرایند‌های تصمیم گیری داشته باشند که مستقیماً بر زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

برای پیشرفت، باید با خرد، انرژی و تدبیر اجازه دهیم که افرادی که در فقر زندگی می‌کنند بتوانند به جوامع ما و در نهایت به سیاره ما کمک کنند.

با توجه به چنین نگرشی شعار امسال روز جهانی ریشه کنی فقر " باهم جلو می‌رویم برای پایان دادن به فقر مداوم، احترام به همه مردم و سیاره ما" * انتخاب شده است تا با احترام به حقوق انسانی همه مردم جهان، ریشه فقر در همه جوامع خشکانده شود.

به نظر «کونال سن» (Conal Sen) از دست اندرکاران مؤسسه خیریه آکسفام برای رسیدن به این هدف نیاز فوری است که آژانس‌های توسعه، دولت‌های ملی، جامعه مدنی و بخش خصوصی در یک تلاش جهانی برای حمایت از معیشت و زندگی فقیرترین فقیران ممالک جنوب گرد هم آیند.

اکسفام از رهبران جهان می‌خواهد درباره بسته نجات اضطراری دو و نیم تریلیون دلاری از طریق انصراف فوری یا به تعویق انداختن یک تریلیون دلار بازپرداخت بدهی کشور‌های فقیر و افزایش ذخایر مالی صندوق بین‌المللی پول توافق کنند.

به طور یقین در صورت همکاری کشور‌های غنی و چشم پوشی آن‌ها از بخشی از منافع خود، با اجرا در آمدن چنین اهدافی ریشه‌کن کردن فقر یک هدف دست یافتنی خواهد بود.

نویسنده: نسرین خویی