دیدارنیوز ـ دست‌وپنجه نرم کردن با همه‌گیری کووید-۱۹در ۲ سال اخیر باعث شده است به شیوع آنفلوآنزای فصلی به اندازه کافی توجه نشود؛ این در حالی است که آمار‌ها نشان می‌دهد تأثیر جهانی این بیماری سرسام آور است. ۳ تا ۵ میلیون مورد ابتلا به نوع وخیم این بیماری و نزدیک به ۶۵۰ هزار مرگ‌ومیر در سال، نشانه پررنگی از خطرناک بودن این بیماری ویروسی است. تقریبا هر چند دهه، یک گونه جدید آنفلوآنزا از حیوانات سرایت می‌کند و منجر به همه‌گیری می‌شود، اما موارد ابتلا و مرگ‌ومیر بر اثر آنفلوآنزا در شرایطی رخ می‌دهد که سال‌هاست برای آن یک واکسن تعریف شده تا از ابتلا و مرگ‌ومیر جلوگیری کند. واکسن‌های تک‌دوزی که هر سال به بازار دارو می‌آیند تنها برای جهش ویروس در همان سال مناسب هستند و اثربخشی‌شان معمولا به عددی بین ۴۰ تا ۶۰ درصد می‌رسد.
نسل جدید واکسن‌ها
در شرایطی که تولید و توزیع واکسن سالانه آنفلوآنزا مطابق با جهش و نوع جدید این ویروس، کار زمانبر و هزینه‌بری است، نسل جدید واکسن‌های آنفلوآنزا با اثربخشی بسیار زیاد ممکن است در سال‌های نزدیک آینده وارد بازار شود که براساس تکنولوژی mRNA تولید شده است و می‌تواند صد‌ها میلیون نفر را در برابر این بیماری محافظت کند.
واکسن‌های سنتی آنفلوآنزا ماه‌ها باید در تخم‌مرغ رشد کنند تا آماده تولید و توزیع شوند، اما واکسن‌های مبتنی بر پلتفرم mRNA نسبتا خیلی سریع‌تر ساخته می‌شوند. از نظر تئوری نحوه تولید سریع‌تر آن بهتر می‌تواند آن را با آنفلوآنزای هر فصل تطبیق دهد و در ضمن با تزریق آن ممکن است پاسخ ایمنی قوی‌تری نسبت به واکسن‌های سنتی آنفلوآنزا ایجاد کند.
شرکت‌های مدرنا که یکی از ۲ سازنده نخستین واکسن کووید-۱۹ مبتنی بر پلتفرم mRNA است و سانوفی شرکت واکسن‌سازی فرانسوی، کارآزمایی خود را برای واکسن mRNA آنفلوآنزای خود از تابستان امسال آغاز کردند.
شرکت‌های فایزر و بیوان تک نیز دیگر سازنده واکسن
کووید-۱۹با تکنولوژی mRNA بودند که از ماه گذشته، تلاش‌های خود را برای کارآزمایی واکسن آنفلوآنزا شروع کردند. شرکت تولیدکننده واکسن انگلیسی به نام اسکوئرز نیز در حال برنامه‌ریزی برای تست یک واکسن مبتنی بر این پلتفرم برای آنفلوآنزای سال آینده است.
هیچ‌کس نمی‌تواند با اطمینان بگوید کدام‌یک از این واکسن‌های ۴فصل آنفلوآنزا در نهایت موفق می‌شود، اما بسیاری از متخصصان به آینده آن خوش‌بین هستند. فناوری mRNA ممکن است برای ساخت واکسن‌هایی طراحی شود که سال‌ها در برابر طیف وسیعی از گونه‌های آنفلوآنزا کار کنند.
تکامل سریع ویروس آنفلوآنزا
اگر ۲ نوع از ویروس آنفلوآنزا وارد یک سلول شوند، می‌توانند یک هیبرید ژنتیک تولید کنند که آن را با موفقیت از ایمنی ناشی از واکسن فراری دهند. این ظرفیت فوق‌العاده برای تغییر کاملا توصیف‌کننده علت شیوع انواع جدید آنفلوآنزا در یک فصل و تسلط موارد جدید در همان سال است.
واکسن‌سازان با افزودن حداکثر ۴ سویه مختلف در فرمول‌های سالانه خود به این جهش‌های پیاپی پاسخ داده‌اند، اما از آنجا که تولید واکسن در تخم‌مرغ روند بسیار کندی است، دانشمندان باید چند ماه قبل از فصل آنفلوآنزا گونه‌ها را درنظر بگیرند که اغلب منجر به عدم‌تطابق با ورود ویروس تغییر شکل داده می‌شود.
کارخانه ایمنی
در دهه ۹۰ میلادی، چند محقق برای ساخت واکسن مبتنی بر mRNA بنیان کار را بنا کردند. ایده پشت این تکنولوژی کاملا با رویکرد تخم‌مرغی تفاوت داشت. درحقیقت دوز‌های جدید کاری می‌کرد که سلول‌های انسان خودشان یک کارخانه واکسن باشند. دانشمندان درواقع قصد داشتند یک مولکول mRNA بسازند با دستور ساخت پروتئین آنفلوآنزا و سپس آن را به سلول‌ها برسانند تا سلول‌ها کپی‌هایی از پروتئین ویروسی را بسازند. سلول‌های ایمنی در حال عبور سپس پروتئین بیگانه را شناسایی کرده و با دفاع به مقابله با آن بپردازند. در سال ۱۹۹۳ تیمی از دانشمندان فرانسوی نخستین آزمایش را روی این مدل از واکسن آنفلوآنزا انجام دادند. واکسن‌ها پاسخ امیدوارکننده‌ای در موش دادند، اما همچنان قابل توجه نبودند. از سوی دیگر، سلول‌های حیوانی برخی اوقات در پاسخ به واکسن‌های mRNA آن‌ها را تخریب می‌کنند؛ چراکه تصور می‌کنند به یک دشمن خارجی تعلق دارد. بیش از ۲ دهه طول کشید تا آن کار‌های آزمایشگاهی برای کارآزمایی انسانی آماده شود. برخی مطالعات نشان می‌دهد که واکسن‌های mRNA ممکن است بسیار بهتر از واکسن‌های سنتی باشند. در مطالعه حیوانی، این واکسن‌ها دفاع وسیعی در برابر ویروس آنفلوآنزا داشته و توانسته سیستم ایمنی حیوانات را به خوبی برای تولید آنتی بادی تحریک و همچنین سلول‌های ایمنی را برای حمله سلول‌های عفونی آماده کند.
اما مهم‌ترین نکته در اینجا سرعت ساخت واکسن‌های mRNA است که به واکسن‌سازان اجازه می‌دهد چندماه بیشتر منتظر بمانند تا آن را با نوع جدیدی از ویروس تطبیق بدهند. دکتر فیلیپ دورمیتز، رئیس بخش علمی فایزر می‌گوید: اگر این واکسن‌ها بتوانند ضمانت ۸۰ درصدی برای اثربخشی بدهند، من می‌گویم که این یک قدم مثبت در سلامت عمومی است. مزیت دیگر این مدل از واکسن‌ها این است که برای سازندگان ساخت یک واکسن ترکیبی را راحت‌تر می‌کند. شرکت مدرنا در ۹ سپتامبر نتایجی از جدیدترین آزمایش واکسن ترکیبی mRNA برای ۳ بیماری ویروس تنفسی کووید-۱۹، آنفلوآنزای فصلی و پاتوژن معمولی که به آن ویروس سینستال تنفسی می‌گویند روی موش ارائه کردند که در آن موش سطح بالایی از آنتی‌بادی را در برابر هر سه ویروس تولید کرد.
گزارش از زهرا خلجی
