طالبان به سرعت در خاک افغانستان پیشروی می‌کند و به دنبال سهم خواهی از قدرت افغانستان است. قدرت گرفتن یا نگرفتن طالبان برای کشو‌های منطقه و آسیای میانه اهمیت ویژه‌ای دارد. برهمین اساس باید اهداف آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: هنوز مدت زیادی از مذاکرات بین الافغانی دوحه نگذشته بود که شرایط افغانستان به حالت آماده باش درآمد و هنوز هم ادامه دارد. طالبان هر روز درخاک افغانستان پیشروی می‌کند و سقوط یک به یک شهر‌های افغانستان در کوتاهترین زمان ممکن در آستانه خروج کامل نیرو‌های ائتلاف بین المللی به فرماندهی آمریکا را رقم می‌زند.
نیرو‌های طالبان در هفته گذشته به شهر هرات به شدت نزدیک شده است و بسیاری از تصرف این شهر بیمناک هستند. افغانستان روز‌های سختی را می‌گذراند و مردم افغانستان روز‌های پرتنشی را تجربه می‌کنند.
بعد از سال‌ها جنگ داخلی، قدرت گرفتن طالبان در دهه نود میلادی، حمله آمریکایی‌ها به این کشور و سرنگونی دولت طالبان و روی کار آمدن دولتی برآمده از صندوق رای، اکنون افغانستان به نقطه صفر برگشته است. بار دیگر جنگ داخلی و قدرت خواهی طالبان موضوع روز این کشور است. افغانستانی که ۵ دهه جنگ را تجربه کرده، در حالی که سعی داشت جان تازه‌ای بگیرد بار دیگر آرامش از این کشور پر کشید.
افغانستان به دلیل شرایط ویژه منطقه‌ای برای کشورهای این منطقه و آسیای میانه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به همین دلیل ردپای آن‌ها را در اتفاقات امروز افغانستان در این گزارش بررسی می‌کنم.
آمریکا با سرعت بیشتر در حال خروج نیرو‌های خود از افغانستان است. در پی این خروج واشنگتن با ترکیه برای محافظت از فرودگاه کابل وارد مذاکره شده است. بسیاری ورود ترکیه را به افغانستان برای این کشور خطرناک می‌دانند.
طالبان مخالفت خود با حضور سربازان ترکیه را اعلام کرده است و استقرار نیرو‌های این کشور برای تامین امنیت فرودگاه کابل را دوام اشغال خوانده‌اند. طالبان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد بر اساس توافق‌نامه طالبان با آمریکا که سازمان ملل متحد و جامعه جهانی آن را تایید کردند و وزیر امور خارجه ترکیه هم در مراسم امضای این توافق‌نامه حضور داشت، همه نیرو‌های خارجی باید از افغانستان خارج شوند و حضور ترکیه نقض این توافق نامه است.
برخی حضور ترکیه را زیادی خواهی و لشگرکشی اردوغان در خاورمیانه تلقی می‌کنند. در واقع ترکیه اردوغان همچنان به دنبال رویای نوعثمانی گری است و در راستای پیگیری این سیاست، از هر فرصتی استفاده می‌کند. برخی دیگر این حضور را حاکی از آن می‌دانند که رئیس‌جمهوری آمریکا قصد دارد از طریق ترکیه تروریست‌های سوریه و لیبی را وارد افغانستان کند. چنین کاری شرایط را برای چین، بزرگترین رقیب دولت جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا سخت خواهد کرد. اغلب کشورهای هم‌مرز با افغانستان از نظر ژئواستراتژیک در واقع با حضور چنین گروه‌هایی راحت‌تر قابل کنترل خواهند بود. در واقع آمریکا بنای جنگ نیابتی را در خاورمیانه برنامه ریزی کرده است.
با این حال شرایط امروز افغانستان که مرز طولانی با ایران دارد، هر لحظه وارد فاز جدیدی می‌شود و باید دید مذاکرات بین الافغانی به کجا خواهد رسید.
این روز‌ها بحث‌های زیادی از حضور چین در افغانستان می‌شود و نکته جالب این است که چین در مقابل قدرت گرفتن طالبان نیز سکوت کرده است.
چینی‌ها در سال‌های اخیر با رشد سریع اقتصادی خود روند جدید در سیاست خارجی خود در پی گرفته‌اند. در سیاست جدید چین افغانستان اهمیت پیدا کرده است. تا امروز چندین بار هیات طالبان را به کشورشان دعوت کردند و تلاش کردند تا نقش خود را در این کشور توسعه دهند. برخی معتقد هستند که دغدغه اساسی چینی‌ها در خصوص افغانستان مساله فعالیت ایغور‌های مسلمان در خاک افغانستان است.
در واقع چین موضوع افغانستان را از نگاه پاکستان می‌بیند و امید دارد با قدرت گرفتن طالبان گسترش فعالیت جنبش ترکستان شرقی در خاک افغانستان از بین رود. در واقع کشورهای آسیای میانه نیز نگرانی اصلی شان سرریز شدن ناامنی به خاک شان است. در حقیقت چین سعی دارد با طالبان که حدس می‌زند بازیگر اصلی قدرت در افغانستان باشد وارد معامله شود و از ناامنی احتمالی نسبت به خود جلوگیری کند.
زمانی که آمریکا برای مقابله با طالبان وارد افغانستان شد، ابتدا روسیه از رویکرد آمریکا پشتیبانی می‌کرد. اما در دو دهه حضور ولادیمیر پوتین در کرملین او بار‌ها از شیوه مدیریت درگیری توسط کاخ سفید انتقاد کرد.
امروز هم روسیه از چگونگی روند خروج نیرو‌های آمریکایی ابراز نارضایتی کرده است. روسیه همچنین معتقد است که شرایط کنونی در افغانستان می‌تواند برای موقعیت این کشور در آسیای میانه زیان‌بار باشد. در واقع روس‌ها مانند دیگران همسایگان از احتمال سرایت ناامنی به مرز‌های امنیتی خود نگرانند.
از سوی دیگر اخبار انتقال بخشی از داعشیان از حوزه خاورمیانه عربی و شمال آفریقا به افغانستان روسیه را به تکاپوی بیشتری در خصوص افغانستان انداخته است. بر همین اساس روسیه سعی دارد از طریق افزایش تعاملات با طالبان شرایط را کنترل کند.
افغانستان همسایه‌ای است که مناسبات پیچیده و در هم تنیده‌ای با ایران دارد. تهران سعی دارد در شرایط فعلی افغانستان میانه را میان دولت مرکزی و طالبان بگیرد. میزبانی ایران از گفتگو‌های بین الافغانی در تهران گامی درست در جهت تثبیت جایگاه ایران در افغانستان است. ایران که به دلیل چندین دهه ناآرامی در کشور همسایه میزبان سیل پناهجویان و مهاجران افغان بوده، بیش از هر چیز به دنبال ثبات در مرز‌های شرقی خود است.
با این حال ایران سعی دارد روابط خود با طالبان که فکر می‌شود قدرت زیادی در افغانستان دارد و در این جنگ داخلی غنیمت خوبی در دست خواهد داشت، حفظ کند. به نظر می‌رسد، چون ابعاد تحولات افغانستان برای تهران روشن نیست، در چند هفته اخیر کمی میانه‌رو‌تر و دست به عصا‌تر اظهار نظر و حرکت می‌کنند و مانند هفته‌های اول شروع جنگ در داخل افغانستان جانب طالبان را نمی‌گیرند.
در پایان باید گفت که افغانستان در حال تغییرات اساسی در نظام قدرت خود است و شاید با خروج کامل آمریکایی‌ها باید منتظر فرم جدید از سیاست در این همسایه همزبان باشیم.
