همه چیز درباره پدیده ابرماه توت فرنگی

دیدارنیوز ـ ابر ماه "توت فرنگی" در روز پنجشنبه ۲۴ ژوئن (۳ تیر) در آسمان خواهد درخشید. این پدیده آخرین ابَر ماه سال جاری میلادی خواهد بود. به گفته‌ی ناسا این پدیده در اوایل صبح روز چهارشنبه قابل مشاهده است و در روز بعد در ساعت ۲:۴۰ بعد از ظهر به وقت منطقه زمانی شرقی (۲۳:۱۰ به وقت تهران) به اوج خود می‌رسد.

پدیده "ماه توت فرنگی" به طور معمول در آخرین روز بهار یا آغاز تابستان رخ می‌دهد. در گذشته نام‌های مختلفی به این پدیده داده می‌شد، از جمله ماه شکوفه، ماه ذرت سبز، ماه هور، ماه تولد، ماه جوجه‌ریزی و ماه عسل که ممکن است به علت سنت ازدواج در ماه ژوئن باشد. این ماه برخلاف نامش صورتی رنگ نیست و رنگی طلایی دارد. اما درباره این پدیده نجومی چه می‌دانید؟ در ادامه به توضیح بیشتر درباره این پدیده خواهیم پرداخت.

ابرماه چیست؟

ماه نزدیک‌ترین همسایه زمین در فضا است. ماه آنقدر به ما نزدیک است که می‌توانیم تا حدی عوارض سطحی آن را با چشم غیرمسلح ببینیم. از دید ساکنین زمین پس از خورشید، ماه روشن‌ترین شی در آسمان است. امروزه به دلیل آلودگی نوری و وجود ساختمان‌های بلند ما بخش زیادی از آسمان شب و ستارگان را در شهر‌ها از دست داده ایم. درنتیجه ماه یکی از جذاب‌ترین و در دسترس‌ترین سوژه‌های رصدی و عکاسی در شهر‌های امروزی است. اگر هر شب به آسمان نگاه کنیم متوجه می‌شویم شکل ماه در آسمان شب کمی تغییر می‌کند. سوال اینجاست چرا؟

ما در آسمان شاهد ابرماه هستیم به این معنی که ماه کمی نسبت به وضعیت معمول خود درخشان‌تر و بزرگتر هست البته این تفاوت آنقدر نیست که بتوانیم با چشم غیر مسلح تشخیص بدهیم. اصطلاحات اخیر ستاره شناسی مثل ابرماه یا ماه صورتی و برخی اصطلاحات دیگر از این دست می‌توانند درک کاذبی از وقایع را برای مردم ایجاد کنند بخصوص اینکه متاسفانه برخی رسانه‌ها هم در این امر بی تأثیر نیستند، اما در عین حال می‌توانند مزایایی هم داشته باشند مثلا اینکه فرصت خوبی فراهم میشود تا علاقه به نجوم در بین مردم گسترش پیدا کند.

اگر از رصدگران دائمی ماه به شمار می‌آیید و هموراه آن را تحت نظر دارید، باید متوجه شده باشید که گاهی اوقات تغییراتی در اندازه قرص ماه بوجود می‌آید. برخی شب‌ها بسیار بزرگ‌تر از حالت معمول بوده و یا حتی ممکن است کوچکتر از آن هم دیده شود.

در این مواقع توجه بسیاری از مردم معطوف به آسمان می‌شود. ابرماه، ابرماه‌گرفتی، ابرماه سرخ یا ابرماه خونین. از این تعاریف چه می‌دانیم؟ امروزه بر ما روشن است که افزایش اندازه قرص ظاهری ماه در برخی شب‌ها نتیجه پدیده‌ای نجومی به نام ابَر ماه است.

ابرماه چگونه اتفاق می‌افتد؟

ابرماه زمانی اتفاق می‌افتد که وقوع پدیده ماه کامل با نزدیک‌ترین فاصله ماه با زمین در مدارش (حضیض ماه)، همزمان شود. در پدیده سوپرمون، ماه اندکی نسبت به حال معمول خودش درخشان‌تر و بزرگ‌تر است. البته این تفاوت آنقدر نیست که بتوان با چشم غیرمسلح به نظاره آن نشست.

علی‌رغم آنکه نزدیک شدن ماه شاید غیر عادی پنداشته شود، اما این اتفاق پدیده‌ای نسبتا عادی و متداول است و بنا بر نظریه ریچارد نوله، می‌تواند چندین بار در طی یک سال اتفاق بیافتد. اما ما رسانه‌ها هرگز آرام نخواهیم گرفت!

مدار ماه دور زمین بیضی شکل است پس فاصله ماه از زمین در طول یک ماه قمری تغییر می‌کند. نقطه‌ای در مدار ماه که در فاصله نزدیک تری نسبت به زمین قرار دارد حضیض و نقطه‌ای که در فاصله دورتر واقع شده، اوج نامیده می‌شود. اهله یا فاز‌های ماه در ستاره شناسی به تغییر شکل ماه در آسمان به صورتی که به نظر ما می‌رسد اطلاق می‌شود. برخی از این حالت‌ها عبارتند از ماه نو، تربیع اول، بدر و تربیع آخر. زمانی که ماه کامل یا ماه نو در حدود نقطه حضیض باشد ابر ماه خواهیم داشت. اگر در زمان ماه بدر ماه در نزدیکی حضیض باشد به آن ابر ماه کامل می‌گویند و اگر در زمان ماه نو ماه در نزدیکی حضیض باشد ما ابرماه نو خواهیم داشت. البته این ابرماه معمولا بسیار کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، چون ماه نو برای ساکنان زمین غیر قابل رویت است. از طرفی دیگر همانطور که در شکل می‌بینید میکروماه زمانی است که ماه کامل یا ماه نو در بیشترین فاصله اش از زمین قرار می‌گیرد که با عنوان مینی ماه کامل یا مینی ماه نو هم شناخته شده است.عوامل

ایجاد ابرماه

وقوع پدیده ابرماه به دو عنصر کلیدی نیازمند است. اولا ماه باید در نزدیک‌ترین فاصله خودش با زمین (اوج ماه) قرار داشته باشد که این موضوع در روز ۲۷ ام مدار ماه رخ می‌دهد. ثانیا ماه باید در فاز کامل (Full Moon) خود به سر ببرد -درخشان‌ترین حالت ماه نیز در همین هنگام است- که این مورد هر ۲۹ و نیم روز یکبار اتفاق می‌افتد.

همزمانی میان این دو اتفاق منجر به پدیده ابرماه می‌شود. ابرماه عمدتا سالی چند بار در آسمان شب دیده می‌شود؛ اما چرا در پایان هر ماه نمی‌توان ابرماه را مشاهده کرد؟

دلیل این موضوع به جهت‌گیری‌های متفاوت مدار ماه در حین گردش زمین به دور خورشید، باز می‌گردد.

در پدیده ماه‌برافروختگی، ۱۴ درصد درخشندگی بیشتر و ۳۰ درصد اندازه بزرگتر نسبت به ماه معمولی برآورد می‌شود، اما مشاهده این تفاوت‌ها با چشم غیر مسلح کاری بسیار دشوار است. سردبیر ارشد مجله Sky and Telescope، طی بیانیه‌ای در سال ۲۰۱۶ گفت: “این تفاوت به قدر کافی قابل مشاهده نیست، مگر آنکه شما از رصدگران دائمی ماه باشید. ”

ابرماه اگر خیلی به خط افق نزدیک باشد، ممکن است به طور ویژه‌ای به دید شما بزرگ برسد. این موضوع ارتباطی با علم ستاره‌شناسی ندارد و تماما مربوط به نحوه عملکرد ذهن انسان است. این اثر را خطای بزرگ دیدن ماه می‌نامند و امور مختلفی در آن دخیل هستند.

دانشمندان گمان می‌کنند که ذهن انسان، ماه را با اشیای پیرامون آن نظیر ساختمان‌ها مقایسه می‌کند و یا شاید پردازش تصاویر اجسام در نزدیکی خط افق در ذهن ما با بزرگنمایی همراه است.

واژه ابرماه برخواسته از دنیای ستاره‌شناسی نیست. یک سنت شبه‌علمی است که در اجرام آسمانی را در راستای پیشبینی وقایع و رفتار انسانی مطالعه می‌کنند. به گفته وبسایت Astronomy.com این واژه نخستین بار در سال ۱۹۷۹ و در مقاله‌ای از ریچارد نوله در مجله Dell Horoscope استفاده شده بود.

اما در چند سال گذشته این واژه مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. جستجو‌ها در گوگل ترندز نشان می‌دهد این واژه از سال ۲۰۰۴ مورد استفاده قرار می‌گرفته و حداقل تا سال ۲۰۱۱ چندان فراگیر نبوده است. علاقه به واژه سوپرمون از نوامبر ۲۰۱۶ به اوج خود رسید، وقتی ماه از دید ناظر زمینی در بزرگترین اندازه خود در طی ۶۹ سال گذشته قرار گرفته بود.

علاوه بر این، به نظر می‌رسد این واژه در مناطق مشخصی از جهان مانند آسیای جنوب شرقی و آمریکای شمالی متداول‌تر است و در مناطقی مانند اروپا و هند چندان جلب توجه نمی‌کند.

هرچند وقت یکبار رخ می‌دهد؟

ابرماه رخدادی نسبتا نادر است و حدودا در هر ۱۴ مرتبه که ماه کامل تشکیل می‌شود یکبار می‌توان شاهد این پدیده بود. آخرین بار در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۶ شاهد آن بودیم. در آن زمان، ماه ۱۴ درصد بزرگتر و ۳۰ درصد درخشان‌تر از حالت عادی‌اش بود.

در ابرماه نوامبر ۲۰۱۶، ماه فاصله‌ای ۲۲۱ هزار و ۵۰۰ مایلی را با زمین تجریه کرد که نزدیک‌ترین فاصله در تاریخ این منظومه دوتایی به شمار می‌رود.

شاید supermoon به نظر نهایت زیبایی آسمان شب باشد؛ اما اینطور نیست! اگر بدانیم ممکن است این پدیده با یک خسوف (گرفت ماه) نیز همراه شود، در این صورت مناظری چشم‌نواز مانند تصویر زیر را تجریه خواهیم کرد. چنین امری در سال گذشته رخ داد و برای دیدن خسوف ابرماه بعدی باید تا سال ۲۰۳۳ صبر داشته باشیم.

ابرماه؛ حقیقتی علمی یا یک افسانه؟

زمانی که این پدیده‌ی آسمان شب در صدر اخبار است، ممکن است با آمار‌های غلو شده در مورد اندازه و یا درخشش آن مواجه شوید. لطفا فریب نخورید! در هر پدیده ابرماه تنها چند درصد (به طور میانگین ۶ درصد) افزایش اندازه را نسبت به ماه کامل معمولی شاهد هستیم. بیشتر رسانه‌های تبلیغاتی این آمار را افزایش می‌دهند؛ البته آن‌ها در این حالت ابر ماه را با کوچکترین اندازه ماه در سال مقایسه می‌کنند.

همچنین ماه‌برافروختگی ممکن است با بزرگترین جذر و مد‌های سال نیز همراه باشد؛ چرا که در این حالت نزدیکی بیشتر ماه با زمین به دلیل افزایش نیروی گرانش موثر بر آب‌های سیاره ما، پدیده جذر و مد را تقویت می‌کند. با این حال جای نگرانی نیست، این افزایش جذر و مد‌ها به سختی می‌توانند منجر به زمین لرزه‌ها، سیل‌ها و فوران آتش‌فشان‌ها شوند.

نام‌های ماه کامل؛ ماه توت فرنگی یعنی چه؟

در زمان‌های قدیم تغییر فصول با ماه قمری نسبت به سال خورشیدی رایج‌تر بود. برای هزاران سال، ساکنین اروپا و قبایل محلی امریکا ماه‌ها را با خصوصیاتی که با تغییر فصل و طبیعت داشتند نام گذاری می‌کردند. برخی از این نام‌ها برای ماه‌های قمری مختلف یکسان هستند. مانند ماه خرمن، ماه توت فرنگی و یا ماه برف. برخی از این نام‌های محلی توسط مردم آلگونکین استفاده می‌شد که ساکنین مناطق وسیعی از نیوانگلند تا دریاچه سوپریر بودند.

تقویم ژولیانی در سال ۴۵ قبل از میلاد نام‌های ماه قمری را معرفی کرد. پس از آن در اروپا استفاده از نام‌های ماه رایج‌تر شدند. با این حال نام‌های باستانی فراموش نشده بودند. چارلمنگ (چارلز بزرگ) در سال‌های ۷۷۴ تا ۸۱۴ قبل میلاد پادشاه فرانکس و بعدا پادشاه روم بود. او نام‌های ماه آلمانی قدیم را معرفی کرد. مجموعه نام‌های ماه قمری انگلو- ساکسون انگلیس قدیم Anglo-saxon نیز در سال ۷۲۵ توسط راهب انگلیس ونربل بیده معرفی شد.

امروزه بسیاری از نام‌های باستانی ماه به عنوان نام‌هایی برای ماه کامل هر ماه قمری پذیرفته شده است. یک بررسی معمولی که توسط کشاورزان قدیم منتشر شد، می‌گوید که امریکایی‌های استعماری نام‌های بومی را پذیرفتند و آن‌ها را در تقویم جدید جای دادند. با این حال به نظر می‌رسد که نام‌های امروزی ماه کامل ریشه آنگولا- ساکسون و آلمانی نیز دارند.

اکنون نام‌های مختلف ماه قمری سال را معرفی می‌کنیم.

ماه ژانویه: ماه گرگ

ماه کامل در ژانویه ماه گرگ نام دارد؛ که پس از زوزه گرگ نامگذاری شده است و احتمالا ریشه در تقویم قمری آنگلو- ساکسون دارد. نام‌های دیگر شامل ماه بعد از جشن میلاد عیسی مسیح، ماه پیر، ماه یخ و ماه برف است.

ماه فوریه: ماه برف

ماه برف نام ماه کامل در ماه فوریه است. این نام به دلیل شرایط برفی نام گذاری شده است. بعضی قبایل امریکای شمالی به دلیل کمبود منابع غذایی در طول نیمه زمستان به آن ماه گرسنگی نیز می‌گویند. نام‌های دیگر شامل ماه طوفان و ماه پرهیزکاری است. البته نام آخر بیشتر برای ماه کامل مارچ متداول است.

ماه مارچ: ماه کرم

آخرین ماه کامل در فصل زمستان در ماه مارچ اتفاق می‌افتد و به ماه کرم معروف است. در حقیقت زمستان تمام می‌شود و کرم‌های زمین بیرون می‌آیند. همچنین به عنوان ماه گاو، ماه پوسته، ماه شیره و ماه لاغر نیز شناخته می‌شود. قدیمیان انگلیسی آنگلو- ساکسون به آن ماه لاغر می‌گویند.

ماه اپریل: ماه صورتی

به ماه کامل در اپریل ماه صورتی می‌گویند که از گل‌های صورتی (گیاهان فلوکس) که در اوایل بهار شکوفه می‌دهند می‌آید. نام‌های دیگر این ماه کامل شامل ماه جوانه زدن چمن، ماه ماهی، ماه خرگوش و قدیمیان انگلیسی/آنگلو-ساکسون به آن ماه تخم مرغ نیز می‌گویند. همجنین به دلیل استفاده از این ماه در بدست آوردن زمان عید پاک به آن به آن ماه پاسچال (رستاخیز) می‌گویند

ماه مه: ماه گل

این ماه به عنوان ماه گل شناخته می‌شود که نشان دهنده گل‌هایی است که در طول این ماه شکوفه می‌دهند؛ و این ماه در سال بیشترین گل را دارد. نام‌های دیگر شامل ماه کاشت ذرت است. قدیمیان انگلیسی آنگلو-ساکسون به آن ماه شیر می‌گویند.

ماه ژوئن: ماه توت فرنگی

ماه کامل در ماه ژوئن ماه توت فرنگی نام دارد. چون این توت‌های قرمز کوچک در این ماه می‌رسند. نام‌های دیگر نیز وجود دارد مانند ماه داغ، ماه رز و ماه چمنزار است.

ماه ژوئیه: ماه گوزن نر

ماه کامل در ماه ژوئیه ماه گوزن نر نام دارد. در حوالی این ماه شاخ جدید در پیشانی گوزن نر بیرون می‌آید. این ماه کامل همچنین ماه طوفان، ماه زگیل، و قدیمیان انگلیسی آنگلو- ساکسون به آن ماه یونجه می‌گویند.

ماه آگوست: ماه ماهی خاویاری

این ماه ماهی خاویاری نام دارد، چون تعداد زیادی از ماهی‌ها در دریاچه وجود داشتند. قبایل آلگونکین Algonquin در این ماه ماهیگیری می‌کردند. نام‌های دیگر شامل ماه ذرت سبز، ماه کمیاب، ماه میوه و ماه غلات در آنگلو- ساکسون است.

ماه سپتامیر: ماه خرمن

واژه ماه خرمن به ماه کامل و روشنی گفته می‌شود که در نزدیکی آغاز ماه پاییز اتفاق می‌افتد. زمانی که کشاورزان قدیم به نور ماه نیازمند بودند تا محصولات خود را در آخر شب برداشت کنند. نور ماه به ویژه در طول پاییز وقتی محصولات زیاد هستند مهم بود. این نام مطابق با نام قدیمیان انگلو- ساکسون است.

ماه اکتبر: ماه شکارچی

هر سه سال یکبار، ماه شکارچی همان ماه خرمن است. به طور سنتی، مردم در نیمکره شمالی ماه اکتبر را مشغول تهیه کردن غذا برای گذراندن زمستان بودند. در واقع آن‌ها در این ماه به شکار کردن، ذبح کردن و نگه داری گوشت به عنوان غذا می‌پرداختند. در نتیجه ماه اکتبر را ماه شکار می‌نامیدند. ماه چمن در حال مردن، ماه خونین یا ماه زرنگ نیز نامیده می‌شود. البته این ماه خونین نباید با کسوف کلی که به ماه خونین معروف است اشتباه گرفته شود.

ماه نوامبر: ماه سگ آبی

مطابق فولکلور، در این ماه سگ‌های آبی فعالیت خود را برای آماده شدن در زمستان شروع می‌کنند. به همین دلیل ماه کامل در ماه نوامبر ماه سگ‌های آبی نامگذاری شد. همچنین به ماه یخ زده، و همراه ماه کامل دسامبر گاهی به ماه بلوط نیز نامیده می‌شود. اگر ماه کامل سگ آبی آخرین ماه کامل قبل از انقلاب زمستان باشد به عنوان ماه سوگواری نیز شناخته می‌شود.

ماه دسامبر: ماه سرد

در ماه دسامبر در اکثر مناطق نمیکره شمالی زمستان شروع می‌شود و به ماه کامل در ان ماه سرد می‌گویند. قدیمیان انگلو-ساکسون به آن ماه قبل از جشن میلاد مسیح می‌گویند در حالی که نام دیگر آن ماه گرگ است. اگر چه این نام برای ماه کامل ژانویه مرسوم‌تر است.

ماه خونین

ماه خونین در طول خسوف کلی اتفاق می‌افتد. در خسوف زمین بین ماه و خورشید است و ماه از نورخورشید پنهان می‌شود. در این حالت تنها نوری که به ماه می‌رسد از لبه‌های جو زمین است. مولکول‌های هوا در جو زمین بیشتر نور آبی را پخش می‌کنند و نور باقی مانده به سطح ماه با تابش قرمز منعکس می‌شود و ماه را به صورت قرمز ظاهر می‌کند. نام “ماه خونین” همچنین به ماه که مانند بشقاب قرمز دیده می‌شود و به خاطر گرد و غبار، دود و یا مه در آسمان است گفته می‌شود.

ماه آبی

وقتی شنیدید کسی گفت “یک زمانی در ماه آبی …” باید بدانید که در مورد یه اتفاق کمیاب صحبت می‌کند. ماه آبی در واقع رنگش آبی نیست. ماه آبی هیچ تفاوتی با ماه کامل که در هر ماه اتفاق می‌افتد ندارد. ماه آبی خاص است، چون یک ماه کامل اضافی در یک فصل است. معمولا این ماه هر دو سال و نیم اتفاق می‌افتد. از دهه ۱۹۴۰ واژه ماه آبی برای دومین ماه کامل در یک ماه تقویم است. به این ترتیب بعضی از سال‌ها ۱۳ ماه کامل دارند که حداقل یکی از آن‌ها ماه آبی نام دارد.