پرندگان مهاجر در حصار تهدید‌های محیط زیستی

دیدارنیوز ـ پرندگان موجودات زیبا، دوست داشتنی و در عین حال مفید برای انسان و طبیعت هستند، پرندگان علاوه بر اینکه با کنترل آفات، گرده افشانی و پراکنش بذر گیاهان در حفظ عملکرد اکوسیستم‌ها نقش بسزایی ایفا می‌کنند، با صدای زیبا و دلنشینان آرامبخش و نوازشگر روح خسته انسان امروزی هستند.

به طور کلی روح و روان انسان با طبیعت و حیوانات عجین است، وقتی از کار روزانه خسته می‌شوید دلتان می‌خواهد به طبیعت بزنید جایی که فقط درخت و گیاه و صدای پرندگان باشد تا به آرامش برسید، چند دقیقه خود را در این وضعیت رها کنید می‌بیند که حالتان بهتر می‌شود.

اما متاسفانه انسان مانند همیشه با نفس زیاده خواه خود عرصه را بر این موجودات زیبا تنگ کرده و زیستگاه آن‌ها را در تصرف خود در آورده است و به جای درخت و سبزه این بتن و سیمان است که سر به فلک کشیده و اینطور شد که پرندگان مجبور شدند آشیانه خود را در میان انبوه خانه‌های سیمانی بنا کنند، اینطور شد که درختان جایشان را به برج‌های بی روح سیمانی دادند و دیگر خبری از آن لطافت و طراوت درختان در شهر وجود ندارد.

ایران از لحاظ اقلیمی کشوری غنی است از این رو گفته می‌شود که تعداد پرندگان در ایران از تمام قاره اروپا بیشتر است در واقع وجود تالاب‌های فراوان باعث شد که پرندگان زیادی این آب و خاک را خانه خود برگزینند و حتی سالانه تعداد زیادی پرنده به کشور ما مهاجرت می‌کنند تا آن‌ها نیز حظی از این اقلیم غنی ببرند.

گونه‌های زیادی از پرندگان مهاجر هستند، مهاجرت یا سفر پرندگان معمولا منظم و به صورت فصلی و رفت و برگشت است، به گفته کارشناسان سفر پرندگان ممکن است در پاسخ به تغییرات آب و هوایی، دسترسی به مواد غذایی و یافتن زیستگاه مناسب باشد، حضور پرندگان در یک منطقه نشانه‌هایی است که متوجه می‌شویم کدام زیستگاه در تعادل است و اینکه چرخه طبیعت دارد کار خود را درست انجام می‌دهد یا نه.

تخمین زده شده در دنیا حدود ۵۰ میلیارد بال پرنده از حدود ۹ هزار گونه وجود دارد که حجم زیادی از آن‌ها مهاجر هستند، بر همین اساس حدود ۵ تا ۷ میلیون بال در فصول مختلف به ایران مهاجرت می‌کنند، در ایران حدود ۵۳۰ گونه پرنده وجود دارد که از این تعداد حدود ۳۲۰ گونه مهاجر هستند که برخی آن‌ها جزو پرندگان مهاجر داخلی و برخی خارجی هستند.

ایران به علت موقعیت جغرافیایی و اقلیمی متنوعی که دارد از گذشته کریدور اصلی مهاجرت پرندگان بوده و بر این اساس سالانه حجم زیادی پرنده برای زمستان گذرانی وارد کشور می‌شوند تا در تالاب‌های آن ساکن شوند، اما در چند سال اخیر عواملی مانند توسعه شهرنشینی، تخریب زیستگاه‌ها و شکار بی رویه جزو عوامل تهدید آن‌ها شناخته شده است.

شواهد نشان می‌دهد در چند سال گذشته عوامل تهدید سبب از بین رفتن تعداد زیادی از پرندگان اعم از مهاجر و بومی کشور‌ها شده است چند سالیست که شاهد تلف شدن حجم زیادی از پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله هستیم که جلوگیری از این مساله قطعا نیازمند بررسی و دقت نظر بیشتر دستگاه‌های متولی است.

به طوری که کیومرث کلانتری معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست امروز (یکشنبه) در پیام خود به مناسبت روز جهانی پرندگان مهاجر گفت: ایران نیز همه ساله میزبان خیل عظیمی از پرندگان مهاجر درمسیر‌های مهاجرتی آنهاست که به صورت عبوری یا زمستان گذران، بهاره یا تابستانه میهمان طبیعت بی نظیر کشور عزیزمان می‌شوند. اغلب این پرندگان به تالاب‌ها وابسته اند و زیبایی تالاب‌ها را صدچندان می‌کنند.

وی افزود:، اما متاسفانه این پرندگان در مسیر مهاجرت خود با تهدیدات بسیاری از جمله تخریب و از دست رفتن زیستگاه، شکار غیر فانونی، مسمومیت، برخورد با سازه‌های انسان ساز مانند ساختمان‌های شیشه‌ای و کابل‌های انتقال برق روبرو می‌شوند. تغییر اقلیم هم تهدید اساسی دیگری است که با تاثیر مخرب بر زیستگاه‌های مورد نیاز آن‌ها برای تولید مثل، استراحت و تغذیه فشار مضاعف بر پرنده وارد می‌کند.

البته این تهدیدات فقط مختص کشور ما نیست بلکه می‌توان گفت که بیشتر کشور‌ها کم و بیش با این مسائل مواجه هستند از این رو به منظور افزایش توجه جهانی به موضوع اهمیت پرندگان مهاجر، از سال ۲۰۰۶ توافقنامه پرندگان مهاجر آبی آفریقا - اوراسیا (AEWA) اقدام به نامگذاری و برگزاری روز جهانی پرندگان مهاجر کرده است. در واقع این روز در واکنش به تبلیغات منفی در مورد پرندگان مهاجر که در نتیجه شیوع آنفلوانزای مرغی ایجاد شده بود، انتخاب شد.

در واقع روز جهانی پرندگان مهاجر یک کمپین آگاهی افزایی سالانه است که بر نیاز به محافظت از پرندگان مهاجر و زیستگاه‌های آن‌ها تاکید می‌کند.

این روز هر ساله در دو نوبت مصادف با دومین شنبه از ماه‌های مه (اردیبهشت - خرداد) و اکتبر (مهر و آبان) همزمان با اوج مهاجرت در بین پرندگان گرامی داشته می‌شود و هر ساله به فراخور شرایط و وضعیت زیستگاه‌ها و محیط زیست شعاری برای این روز در نظر گرفته می‌شود که امسال «آواز بخوان، پرواز کن، اوج بگیر مثل پرنده» تعیین شده است.

هر ساله افراد و سازمان‌های مربوطه در سراسر جهان این روز را با برگزاری فستیوال‌ها، برنامه‌های آموزشی و نمایشگاه‌ها گرامی می‌دارند، اما امسال به علت همه گیری و خطر ابتلا به ویروس کرونا رویداد‌ها به صورت مجازی برگزار می‌شود.