جو بایدن استراتژی جدیدی در خاورمیانه دنبال می‌کند. بی شک روش برخورد او با ۳ قدرت بزرگ خاورمیانه تغییراتی داشته است، ولی هنوز معلوم نیست این راهبرد تا چه اندازه موفق خواهد بود.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا پیام‌های واضحی به کشور‌های قدرتمند خاورمیانه داده است. استراتژی آمریکا در خصوص خاورمیانه با ورود بایدن به کاخ سفید تغییرات اساسی کرده است. به گزارش پولیتیکو، به نقل از یک منبع نزدیک به کاخ سفید خاورمیانه حتی در میان ۳ اولویت نخست دولت جو بایدن هم نیست. برهمین اساس دولت بایدن برای مهار ٣بازیگر اصلی منطقه (اسرائیل، عربستان و ایران) علاوه بر امتیازاتی که در نظر گرفته، اهرم‌های فشار را نیز رها نخواهد کرد.
مسائل خاورمیانه با پیچیدگی‌های زیادی مواجه است و اقدامات دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا در سال‌های اخیر شرایط را در این منطقه بدتر و پیچیده‌تر کرده است. از سوی دیگر بایدن به دلیل مشکلات داخلی آمریکا و مشکلات کلانی که با چین و روسیه دارد، خواستار خاورمیانه‌ای با حداقل تنش است. همچنین به هیچ وجه نمی‌خواهد سیاست‌های ترامپ را در این منطقه دنبال کند.
بیشتر بخوانید: نقشه راه احیای برجام؛ حرکت با گام‌های آهسته
بایدن در کارزار‌های انتخاباتی خود و حتی مناظره‌هایی که با رقیب خود داشت، از سیاست خارجی خود در خاورمیانه تا حدودی پرده برداشته است. او در منطقه چند محور در خصوص اسرائیل، ایران و عربستان دنبال می‌کند.
از موضوعات پیچیده و بزرگی که جو بایدن در منطقه خاورمیانه با آن روبرو است، می‌توان به پرونده احیای برجام اشاره کرد. او می‌خواهد از راه دیپلماسی وارد شود، اما دو مشکل بزرگ دارد و نمی‌تواند فقط با روش باراک اوباما که تنها دیپلماسی بود پیش برود. به همین دلیل گفته است به برجام باز می‌گردد، البته با سازوکار مشخص خودش.
ایران دعوت اروپایی‌ها برای برگزاری جلسه غیررسمی برای مذاکره واشنگتن ـ تهران را با میانجی‌گری اروپا رد کرده است. آسوشیتدپرس گزارش کرده که دولت جو بایدن علیرغم رد شدن دعوت اتحادیه اروپا از سوی ایران، هنوز مایل به مذاکره با ایران درباره برجام است. در حقیقت ایران نمی‌خواهد به جلسه‌ای برود که بوی محکومیت ایران را می‌دهد. از طرف دیگر آمریکا هم سعی دارد ایران را مقصر جلوه دهد و هنوز اصرار دارد نخست ایران به برجام باید برگردد.
از زمان ورود بایدن به کاخ سفید واشنگتن و تهران هنوز نتوانسته‌اند به یک راهکار درست و اصولی در خصوص احیای برجام برسند. بایدن تا به امروز چندین امتیاز به ایران داده، از جمله موافقت به آزادسازی دارایی‌های ایران در کره جنوبی و ژاپن و پس گرفتن درخواست مکانیسم ماشه را از سازمان ملل. اما دولت بایدن با دو معضل بزرگ در خصوص پرونده ایران روبرو است، اول آن که مذاکره واشنگتن و تهران مخالفان جدی در داخل آمریکا و کشور‌های منطقه خاورمیانه دارد که در روند مذاکرات اختلال ایجاد می‌کنند. از طرف دیگر بی اعتمادی ایران و واکنش‌هایی است که ایران به دلیل بی اعتمادی به آمریکا به آن‌ها روی می‌آورد.
به نظر می‌رسد که در صورتی که روند مذاکرات برای احیای برجام بین ایران و آمریکا آغاز نشود، دولت بایدن احتمالا اهرم‌های فشار بیشتری را به کار خواهد گرفت. چندی قبل نیز حمله هوایی در سوریه صورت گرفت که رئیس جمهوری آمریکا آن را ارسال پیام هشدار به تهران خوانده بود. در واقع بایدن می‌خواهد با استفاده از اهرم فشار، چراغ مذاکرات با تهران را روشن کند و از طرف دیگر دهان مخالفین مذاکرات تهران ـ واشنگتن را در داخل و خارج آمریکا ببندد.
جو بایدن اصراری به حل سریع مشکلات آمریکا با تهران ندارد و قطعاً برای احیای برجام برنامه طولانی مدتی را برنامه‌ریزی خواهد کرد تا بتواند راه حل کم هزینه‌ای برای احیای برجام و مذاکرات با تهران دنبال کند.
چالش بزرگ دیگر بایدن، نحوه برخورد با سیاست‌های اسرائیل در منطقه خاورمیانه است. بی شک اسرائیل بازیگر مهمی برای آمریکا در منطقه باقی می‌ماند و در مذاکرات جدید دولت بایدن با ایران قطعاً امنیت اسرائیل نقش پررنگی بازی می‌کند.
با این حال سیاست‌های جو بایدن در خصوص اسرائیل تفاوت‌های چشمگیری با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا خواهد داشت. ترامپ مرکز سیاست خارجی خود را در خاورمیانه اسرائیل تعیین کرده بود و عملاً اسرائیلی‌ها سیاست خارجی آمریکا در این منطقه را برای ترامپ تعیین می‌کردند. بی شک اسرائیل برای بایدن نیز دارای اهمیت است، ولی رویکرد دموکرات‌ها در خصوص اسرائیل نوع دیگری خواهد بود.
دموکرات‌ها همیشه از ایده دو کشور فلسطین و اسرائیل حمایت می‌کردند و بی شک جو بایدن نیز همین روند را دنبال می‌کند. از سوی دیگر دولت بایدن از کارشکنی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در زمینه رسیدن به دو کشور دلخوشی ندارند. همچنین برخلاف ترامپ و وزیر خارجه او، بایدن و مقاماتش دوست دارند خودشان برای خاورمیانه برنامه بریزند و مجری ایده‌های اسرائیل نمی‌شوند. تماس تلفنی دیرهنگام بایدن به نتانیاهو حاوی همین پیام بود که سیاست‌های او با ترامپ متفاوت است. در حقیقت همانطور که قبلاً گفته بود، روند جدیدی در پیش گرفته است.
از طرف دیگر اسرائیل از مخالفان جدی مذاکره تهران و واشنگتن است و در چند ماه اخیر تحرکاتی انجام داده که میز مذاکره‌ای شکل نگیرد و صبر استراتژیک ایران تمام شود. چند روز پیش نیز کشتی با نام "ام وی هلیوس ری" (MV Helios Ray) متعلق اسرائیل در دریای عمان با انفجار‌هایی در بدنه خود مواجه شد و اسرائیل ایران را مقصر این انفجار اعلام کرده است. در حقیقت اسرائیل سعی دارد تنش را در منطقه بالا ببرد تا مذاکرات تهران و واشنگتن به جایی نرسد.
دونالد ترامپ از حامیان بزرگ محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان بود، تا جایی که پرونده سلاخی جمال خاشقچی را نادیده گرفت. اما جو بایدن در مناظره‌هایش رسماً بیان کرده بود بن سلمان را مسئول قتل خاشقچی می‌داند و او را مجازات خواهد کرد. از طرف دیگر بایدن گفته بود که از عربستان در جنگ یمن دیگر حمایت نمی‌کند.
در واقع با ورود بایدن به کاخ سفید حمایت بی پایان آمریکا از بن سلمان پایان یافت و حمایت آمریکا از عربستان در جنگ یمن قطع شد و حوثی‌ها از لیست گروه‌های تروریستی خارج شدند. از سوی دیگر دولت بایدن بار دیگر پرونده خاشقچی را باز کرد و بن سلمان را به قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی در سال ۲۰۱۸ متهم کرد.
از سوی دیگر بایدن به وضوح گفته است که آمریکا قصد ندارد سلاح بیشتری به عربستان بفروشد. با این حال آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا گفته است، ایالات متحده با افشای نقش محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در قتل جمال خاشقجی، به جای قطع مناسبات با عربستان سعودی به دنبال تنظیم مجدد روابط است.
دولت بایدن که سعی دارد معادلات منطقه را به صورت جدیدی تعریف کند و در این بین تعادلی ایجاد کند تا تنش‌ها به حداقل برسد؛ در حقیقت در بدو ورود یک گوشمالی به عربستان سعودی داده است. روابط آمریکا و عربستان سعودی در این دوره هم ادامه خواهد داشت. اما اهمیت استراتژیک آن برای آمریکا کمتر خواهد و بود و ولیعهد جاه‌طلب سعودی هم دیگر در کانون روابط دو کشور قرار نخواهد داشت.
جو بایدن پیام‌های واضحی تا به امروز به ۳ قدرت منطقه‌ای داده است. به نظر می‌رسد او اهداف خود را آهسته و پیوسته در خصوص خاورمیانه دنبال می‌کند و در این راه علاوه بر روش دیپلماسی گزینه اهرم فشار را نیز در دست دارد.
در حقیقت بایدن سعی دارد توازن جدیدی در خاورمیانه ایجاد کند. دولت بایدن خاورمیانه پر تنش را نمی‌خواهند، زیرا مشکلات بسیاری برای حل کردن در خانه دارد.
امری که تا امروز از سیاست‌های جو بایدن مشخص است، او قصد دارد جایگاه منطقه خاورمیانه را در اولویت‌های سیاست خارجه خود پایین آورده و تمرکز خود را به رقابت ایالات متحده با چین معطوف کند. برای تعیین میزان موفقیت بایدن برای تغییر سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا باید صبر کرد. اما یک چیز روشن است و آن هم این که دولت او چالشی سنگین با سه بازیگر بزرگ خاورمیانه خواهد داشت.
به کانال تلگرامی دیدارنیوز بپیوندید
به صفحه اینستاگرام دیدارنیوز بپیوندید
به گروه واتس‌اپی دیدارنیوز بپیوندید