پرنده‌های تهران؛ زندگی در آلودگی و بحران شهر شلوغ

 

دیدارنیوز ـ سپیدار مقدم: پرواز پرنده‌ها در آسمان شهر تهران منظره زیبا و دیدنی را برای شهروندان رقم می زند خواه دیدن این منظره از پشت پنجره خانه یا دفتر محل کار باشد یا از نگاه رهگذر خسته‌ای که با تکیه بر نیمکتی در گوشه خیابان نیم‌نگاهی به آسمان بالای سرش می‌اندازد و  نفسی تازه می‌کند... نفسی تازه می‌کند... جمله ای که چند سالی است که با اکراه از شهروندان کلانشهرها می‌توان شنید.

 

شاید این گله و شکایت سایر موجودات زنده هم باشد که محیط زیست‌شان را تصاحب کرده‌ایم و اکنون آنها به زندگی شهری عادت کرده‌اند. هر زمان که اعلام شود گروه‌های حساس به دلیل آلودگی هوا در منزل بمانند آیا پرندگان نیز در لانه می‌مانند یا اصلا آنها و دیگر موجودات زنده گروه حساس ندارند و آلودگی هوا بر ادامه حیات آنها تاثیری ندارد.

 

به گفته پژوهشگران «بسیاری از گونه‌های پرندگان در کلانشهرها زیست می‌کنند و ادامه زیست آنها در گرو تفکر و اندیشه انسان‌هاست»، سیاستمداران ما در برنامه‌های مدیریت شهری چه جایگاهی برای پرندگان و دیگر گونه‌های زیستی در شهرها قائل شده‌اند و آیا ما شهروندان در مقابل محیط زیست رفتار مسئولانه داریم؟

 

برای دانستن اینها با یک کارشناس و فعال محیط زیست گفتگوی کوتاهی داشتم که در ادامه می‌خوانید:

 

علیرضا هاشمی فعال محیط زیست و پرنده شناس در گفتگو با دیدار می‌گوید: در کشور بیش از ۵۵۰ نوع پرنده داریم که حدود ۲۵۰ گونه آن در تهران زیست دارند. این نشان می‌دهد که یک محیط زیست شهری چقدر می‌تواند غنی باشد.

 

لزوم سرعت و توجه بیشتر به جایگاه تنوع زیستی در سیاست‌های مدیریت شهری

هاشمی در خصوص جایگاه توجه به زیست پرنده‌ها و دیگر گونه‌های زیستی در سیاست‌های مدیریت شهری می‌افزاید: تنوع زیست شهری از مباحث مهم در دنیاست و سازمان محیط زیست و شهرداری‌ها خصوصا شهرداری تهران توجه خوبی به این موضوع داشته‌اند کما اینکه بحث تدوین شناسنامه تنوع زیستی مناطق و موارد اینچنین را در دستور کار خود قرار داده‌اند، اما اینکه کفایت می‌کند یا نه بحث دیگری است. ما در شروع راه هستیم، باید بیشتر به این مسئه توجه و سرعتمان را هم بیشتر کنیم.

 

او ادامه می‌دهد: واقعیت این است که شهر‌ها از اول اینقدر بزرگ نبودند، شهر تهران در واقع روستایی از توابع شهر ری بوده و کم کم بزرگ شده است و این بزرگ شدن شهر‌ها در عین حال که انسان را در زیستگاه بسیاری از موجودات دیگر قرار داده، زیستگاه جدیدی را هم برای بسیاری از موجودات دیگر ایجاد کرده است. مثل سگ‌ها، گربه‌ها، گنجشک‌ها، قمری و کلاغ که بیشتر از سایر مناطق در فضا‌های شهری پراکنده شده‌اند و زیست دارند؛ بنابراین ما در قبال حفظ تنوع زیستی شهری و هم کنترل جمعیتی (آن) مسئولیم که نگذاریم چیزی به واسطه حضور ما از تعادل خارج شود، چون هر از تعادل خارج شدنی در چرخه طبیعت مشکلاتی ایجاد می‌کند. پس یک سری پرنده یا سایر گونه‌های تنوع زیستی به شهر‌ها اضافه می‌شوند و یک سری هم با نابود شدن زیستگاه‌شان، شهر را ترک می‌کنند یا کمتر شوند.

 

این فعال محیط زیست تاکید می‌کند: ما باید بدانیم که به نوعی محیط طبیعی زیست حیوانات را اشغال کرده‌ایم و الان که وارد محیط زندگی آنان شدیم مهمانان خوبی باشیم. این به معنی این است که باید فضای سبز شهری‌مان را حفظ کنیم و محیط زیست شهری را برای سایر موجودات هم قابل استفاده کنیم که نفع این مسئله در آینده به خودمان می‌رسد.

او می‌گوید: در واقع اگر بخواهیم یک فضای سالم به لحاظ اکولوژیکی داشته باشیم باید اجزا مختلف این اکوسیستم را حفظ کنیم. تمام گونه‌های زیستی، اجزای این اکوسیستم بزرگ هستند و هرکدام نباشند ما هم به مشکل برمی‌خوریم. اگر ما انسان‌ها در شهر‌ها زیستمندان خوب، سلامت و موفقی باشیم باید بقیه زیستمندان را هم در کنارمان به‌عنوان بخشی از این چرخه ببینیم و جایگاهی برایشان داشته باشیم.

 

هاشمی با بیان اینکه در کل دنیا آموزش و فعالیت‌های بسیار زیادی جهت توجه به تنوع‌های زیستی انجام می‌شود، می‌گوید: در کشور ما هم این آموزش‌ها و فعالیت‌ها شروع شده است، اما کشور ما به لحاظ آلودگی‌ها و سایر مشکلات وضعیت مناسبی ندارد و متاسفانه، چون بحث توجه به تنوع زیستی به صورت سیستماتیک حتی در تهران (پایتخت) به تازگی شروع شده است و آماری هم از گذشته نداریم، ولی یقینا به لحاظ علمی می‌دانیم که آلودگی‌ها و مشکلات شهر نشینی روی دیگر گونه‌های زیستی تاثیر می‌گذارد از جمله آلودگی هوا که زیست پرندگان را هم تحت تاثیر قرار داده است.

او ادامه می‌دهد: در همه جای دنیا، آلودگی‌ها همانطور که انسان را اذیت می‌کند به تنوع زیستی هم آسیب می‌زند. فرض کنید تنوع زیستی که اکوسیستم اطراف ما را تشکیل می‌دهد و در مبحث اکولوژیک بسیار ارزشمند است اگر در مواردی مثل آلودگی‌ها، آسیب ببیند قطعا در آینده‌ای نه چندان دور به ما هم آسیب خواهد رساند چرا که چرخه زیستی دچار اشکال شده است.

 

این فعال محیط زیست در خصوص تاثیر آلودگی هوا بر حضور پرندگان مخصوصا پرستو‌ها و چکاوک‌ها در شهر تهران می‌گوید: حضور این پرنده‌ها در شهر کم نشده است. چکاوک‌ها مناطق دشتی و بیابانی را بیشتر دوست دارند و در حاشیه شهر‌ها تعدادشان قابل توجه است و در فضا‌های باز مثل پارک پردیسان و سایر مناطقی که فضای دشت مانند و وسیعی دارند که انسان‌ها کمتر آنجا باشند کماکان دیده می‌شوند. پرستوها، بادخورک‌ها و چلچله‌ها هم که در تمام شهر تهران دیده می‌شوند.

او ادامه می‌دهد: از چند وقت دیگر اولین سفیرانی که بهار را برای ما یادآوری می‌کنند بادخورک‌هایی هستند که از آفریقا می‌رسند و همینطور پرستو‌ها که در شهر تهران هم زادآوری دارند. در گذشته زیر شیروانی‌ها و در ساختمان‌های قدیمی و خانه باغ‌ها لانه می‌ساختند که متاسفانه با توجه به زندگی جدید شهرنشینی و ساختمان سازی‌ها و برج سازی‌ها، این پرنده‌ها هم زیستگاه‌شان را از دست داده‌اند، اما کماکان در جا‌های دیگر هستند و این گونه نیست که اصلا در شهر دیده نشوند، دو سه هفته دیگر هم که به آسمان نگاه کنیم قطعا بادخورک‌ها را می‌بینیم، موجودات زیبایی که استاد آکروبات هستند و با پرواز زیبا و هلالی شکل‌شان در آسمان می‌چرخند.