درگذشت شیخ محمد یزدی؛ کوچ تدریجی سنت از اصولگرایی

 

دیدارنیوز ـ سرویس سیاسی: محمد یزدی‌زاده ۱۰ تیر ۱۳۱۰ در ورزنه اصفهان رئیس سابق قوه قضائیه ایران، روحانی شیعه و سیاست‌مدار ایرانی، عضو سابق شورای نگهبان، نماینده استان قم در مجلس خبرگان رهبری، دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه بود. او نمایندهٔ استان تهران در دومین، سومین و چهارمین دوره مجلس خبرگان رهبری بوده و در چهارمین دوره برای یک سال ریاست این مجلس را برعهده داشت. وی که از دورهٔ دوم مجلس خبرگان رهبری تا دوره چهارم عضو آن بود، با ناکامی در انتخابات سال ۱۳۹۴ این مجلس، از راهیابی مجدد به آن بازماند. او در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ از حامیان محمود احمدی‌نژاد بود.

سوابق سیاسی 
مرحوم شیخ محمد یزدی؛ نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی در دوره دوم تا چهارم خبرگان رهبری و ریاست خبرگان در سال پایانی دوره چهارم، را به عهده داشت. او دور اول و دوم نماینده مجلس بوده و نایب رئیس مجلس شورای اسلامی بود. در انتخابات دوره سوم مجلس شورای اسلامی انتخاب نشد و توسط حضرت امام (ره) به جای آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی،  عضو فقهای شورای نگهبان شد. وی در ۴ تیرماه ۶۷ توسط امام (ره) به عضویت شورای نگهبان درآمد و در تاریخ ۲۵ تیرماه سال ۱۳۹۲ با حکم مقام معظم رهبری، به عنوان عضوی از فقهای شورای نگهبان در سمت خود ابقاء شد. در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۹۹ به دلیل کهولت سن، از عضویت استعفا داد و با حکم رهبری سید احمد خاتمی جایگزین او شد.      

مهمترین پست آیت‌الله شیخ محمد یزدی ریاست بر قوه قضاییه بود که از ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۸ به مدت ۱۰ سال ریاست این قوه را به عهده داشت. 
 
ریاست خبرگان

او در هفدهمین اجلاس مجلس خبرگان رهبری که ۱۹ اسفند سال ۱۳۹۳ در تهران برگزار شد با اکثریت آرای اعضا به ریاست این مجلس رسید. در دور اول رأی‌گیری به جز یزدی اکبر هاشمی رفسنجانی، محمود هاشمی شاهرودی و محمد مؤمن هم نامزد بوده‌اند، اما هاشمی شاهرودی به دلیل تعدد کاندیدا‌ها انصراف داد. رأی‌گیری در دور اول به دلیل به حد نصاب نرسیدن آرا به دور دوم کشیده شد و محمد یزدی و هاشمی رفسنجانی به دور دوم رفتند و در این دور یزدی با کسب ۴۷ رأی از مجموع ۷۳ رأی مأخوذه توانست به عنوان رئیس مجلس خبرگان انتخاب شود. وی ضعف جسمانی شدیدی داشت و پیش از این در سال ۱۳۸۸ به دلیل ناتوانی جسمی از عضویت در مجلس خبرگان استعفاء کرده بود و تنها با استعفای او از دبیرخانه خبرگان موافقت شده بود. در ۲۰ اسفند ۱۳۹۴ پس از اینکه مرحوم محمد یزدی و مصباح یزدی در انتخابات خبرگان حائز رای مردم تهران نشدند مقام معظم رهبری نبودن آن‌ها در مجلس خبرگان پنجم را مایهٔ خسارت دانست. این دو در اسفند ‍۱۳۹۸ برای انتخابات میان دوره‌ای خبرگان کاندیدا شدند. محمد یزدی با شرکت در انتخابات میان دوره خبرگان از حوزه استان قم توانست با کسب تقریبا ۳۰ درصد ارا واجدین شرایط رای به مجلس خبرگان راه یابد.

 

 

مرحوم یزدی در منازعات سیاسی آن دوران نیز نقش فعالی داشت. او در مقام رییس قوه قضائیه و بعد‌ها عضو شورای نگهبان و نیز امام جمعه موقت تهران بار‌ها با سیاستمداران چپ‌گرا و بعد‌ها اصلاح‌طلب درگیر شد. نخستین تنش‌های جدی در مورد مطبوعات اصلاح‌طلب هم در دوران ریاست وی بر قوه قضائیه رخ داد.

 

در سالیان اخیر، اما نقش مرحوم یزدی در درون اصولگرایان هم به موازات کاهش نقش و اثرگذاری جامعه روحانیت مبارز و دیگر تشکل‌های راست سنتی کمرنگ‌تر شد و او کمتر از قبل در صحنه منازعات سیاسی دیده می‌شد. هر چند بعد از رخداد‌های انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ چند چالش لفظی او با مرحوم هاشمی رفسنجانی توجه محافل سیاسی و رسانه‌ها را به خود جلب کرد.

 

شاید آخرین رخداد مهم سیاسی پیرامون مرحوم شیخ محمد یزدی در رابطه با چالشی بود که بین او و دیگر رییس سابق دستگاه قضا یعنی صادق آملی لاریجانی پیش آمد و در چند نامه این دو به شدت یکدیگر را مورد نقد و حمله قرار دادند.

 

او صبح روز چهارشنبه ۱۹ آذر ۱۳۹۹ در سن ۸۹ سالگی پس تحمل یک دوره کسالت و بیماری دار فانی را وداع گفت. درگذشت او را می‌توان نمادی از کمرنگ شدن نقش محافظه‌کاران سنتی در درون جناح اصولگرا دانست. یزدی از نسل روحانیونی بود که بعد از انقلاب اسلامی بهمن ۱۳۵۷ بر فضای سیاسی ایران حاکم شدند و تا پایان عمر در صحنه سیاست باقی ماندند، هر چند روزگار همیشه کاملا بر وفق مراد آن‌ها نبود و اساسا فضای سیاسی ایران به خصوص در دو دهه گذشته به سمت و سویی رفته است که نقش راست و چپ سنتی و نسل روحانیون دهه نخست انقلاب در آن کمرنگ شده است. شیخ محمد یزدی تا پایان عمر در درون قدرت ماند. جناح راست سنتی، پدر اصولگرایی در ایران بود و شیخ محمد یزدی از زعمای آن؛ اما روشن نیست که فرزند اصولگرایی در ادامه عمر تا چه اندازه به راه پدران خواهد رفت.