دیدارنیوز ـ حوالي ظهر زنگ مدرسه رازي در وليعصر تهران به صدا درمي‌آيد. خروج از ساختمان آجري گسترده و گذر از محوطه مدرسه که هنوز آسمان، سقف بزرگ‌ترين بخش آن است، آغاز مسيري است که کودک تجربه مي‌کند. در ادامه همراهي دانش‌آموزان براي حرکتي پياده در گذرهاي بلافصل پس از مدرسه و تجربه حضور در فضاي خيابان در ترکيب با درخت‌هاي چنار بلند، ساختمان‌هاي کم‌تراکم که سايه موزون آنها، سايه درخت‌هاي چنار را مخدوش نمي‌کند، سيماي يکپارچه در بافت پيوسته پيراموني و مسير‌هاي حضور‌پذير شهري، ميدان و عرصه‌هاي حيات شهري، پاتوق‌هاي خرد مشترک، تعاملات و نهادهاي اجتماعي و پس از آن امکان زندگي در واحد همسايگي با محوريت حضور فرد پياده، کودک، خانواده و کيفيت بصري يکپارچه در سيماي شهر، هويت‌بخش، خاطره‌ساز، رشددهنده و تعلق‌پذير خواهد بود.
اين روايت تجربه معمول يک کودک در مسير از مدرسه تا خانه در دهه 30 خورشيدي در تهران را بيان مي‌کند. روايتي که شهر را بدون اغماض، موجوديت زنده‌اي تصور مي‌کند که به‌واسطه حضور، تجربه و تکميل مي‌شود. اين موجوديت در مقياس خانه، مدرسه، بافت، محله و شهر ايفاي نقش مي‌کند و بخش جدايي‌ناپذيري از تجربه زيسته هر فرد و به‌‌ویژه کودک را مي‌سازد.
اما سيماي شهر امروز چگونه است؟ کودکان امروز عموما در مسير مدرسه تا خانه چگونه تجربه‌اي دارند؟ شهر امروز چگونه تجربه‌اي را عرضه مي‌کند؟ شهر امروز چگونه درک مي‌شود؟ عرصه‌هاي حضور در شهر امروز چگونه است؟ پيوند ميان کودکان و شهر امروز چرا اهميت دارد؟ چگونه ايفاي نقش مي‌کند و چگونه تأثيرگذار خواهد بود؟
کودکان تهران در تجربه زيست خود در شهر از کمبود‌هاي اساسي رنج مي‌برند. کمبودهايي که به‌مرور زمان در رشد نامطلوب دوطرفه «شهر» و «کودک» نقش انکارناپذیری خواهد داشت. نتيجه اينکه احتمال مي‌رود مقام عرصه شهري به فضاي گذر تنزل يابد و کودک، شهروندي بي‌تفاوت نسبت به سيماي شهر شود. شهروندي که عمق معناي «شهروندي» را درک نکرده است، نسبت به فضاي زيستن خود از مقياس خانه تا شهر ذهنيت صحيحي ندارد و در هر آنچه از فضاي شهري و معماري آن حاصل شده خود را مفعول مي‌پندارد.
موجوديت زنده شهر ارزشمندتر از آن است که چنين پيامدي قابل اغماض باشد، از‌اين‌روي با درنظرگرفتن نقش کودکان به‌عنوان شهروندان آتي و اهميت نهادينه‌سازي ارزش‌ها در کودکان، «گروه آرکي کيد» با برگزاري کارگاه‌هايي براي کودکان در تلاش براي ايجاد پيوند ميان کودکان و فضاي زيستن آنهاست.
اين مهم در وضعيت کنوني جامعه از چندين جهت ضروري مي‌نمايد. برخلاف کودکان پيش از دهه 70 که عموما در محله‌هاي با تراکم پايين و در خانه‌هاي واجد کيفيت مدرن اوليه رشد يافته‌اند، فضاي همسايگي را درک کرده‌‌اند و سلسله‌مراتب فضايي از خصوصي‌ترين تا عمومي‌ترين را در تواتر باز و بسته و پوشيده زيسته‌اند. کودکان امروز در سلول‌هاي آپارتماني، محله‌هاي با تراکم بالا، سيماي آشفته شهر و فراموشي محوريت حضور انسان و مقياس انساني رشد مي‌يابند. اين در حالي است که به نظر مي‌رسد حضور در فضاهاي باز شهري و عمومي به‌عنوان تکميل‌کننده فرايند رشد کودک در شرايط کنوني بيش از گذشته اهميت دارد.
هدف «گروه آرکي کيد» ايجاد بستري براي افزايش حساسيت کودکان به فضاي زيستن از مقياس خانه تا شهر و ارتقاي سنجه‌هاي زيبايي‌شناسي آنها به‌عنوان شهروندان آينده است، اين امر از طريق برگزاري کارگاه‌ها، رويدادها، نشر، همکاري با مدارس و ساير فعاليت‌هاي فرهنگي مختص کودکان و نوجوانان صورت مي‌گيرد.
گروه آرکي کيد با همکاري «کانون معماران معاصر» به‌عنوان اولين مدرسه معماري کشور و «شهر کتاب الف» به‌عنوان يک مکان پذيراي رويدادهاي فرهنگي مرتبط با کودکان، در محل شهر کتاب الف در اسفند 1396 اقدام به برگزاري يک رويداد فرهنگي با هدف مخاطب عام و با عنوان «تهران: پر و خالي» كرد.
اين رويداد بيان مي‌دارد که تهران را مي‌توان شهري در نظر گرفت که از تراکم زياد و ساختمان‌هاي نامتناسب براي مقياس انسان پياده، رنج مي‌برد و اين روند ناهنجار در آن به‌طور فزاينده‌اي رو به رشد است. روندي که عرصه عمومي شهر را ناديده مي‌گيرد و کوچه‌هاي باريک، ساختمان‌هاي بلند؛ افق ديد محدود و فقدان فضاي حضور در شهر در مقام پياده براي کودک و خانواده نتيجه آن خواهد بود. آينده تاريک اين روند کودک را به سمتي مي‌کشاند که درکي از فضاي عمومي و حق حضور در شهر نخواهد داشت و قدرت شکستن سيماي انبوه شهر را در تخيل نيز از ياد مي‌برد و مفعولانه سيماي آشفته شهر و متعلقات آن را مي‌پذيرد يا بر آن دامن مي‌زند.
تهران - پر و خالي، با انتخاب يکي از خيابان‌هاي انبوه شهر تهران و شکستن ساختار متعارف بناهاي موجود در آن، پس از تشريح فضاي عمومي در شهر براي کودکان، عرصه عمومي شهر را در ميان ساختمان‌هاي چندين طبقه و از طريق ايجاد فضاي تهي در توده ساختمان‌ها ايجاد کرد و در مقابل تصوير تهران در ازدحام انبوه ساختمان‌ها، تهراني پر و خالي و فراهم‌کننده عرصه عمومي شهر براي کودکان و خانواده‌ها، تصوير کرد و از در کنار هم قراردادن ساختمان‌هايي که از ترکيب فضاي باز و تهي تشکيل شده بودند، خياباني سرزنده و تسهيل‌کننده حضور فرد پياده، فضايي براي گذران وقت کودک و خانواده را متصور شد.
اين فرايند پس از تعريف فضاي عمومي و تشريح اهميت آن براي کودکان و در قالب کار گروهي و به‌وسيله مدل‌هايي در مقياس کودکان انجام شد و در کنار ماکت مسير خيابان جاي گرفت، تصوير خيالي جديد از خياباني که در آن فضاي حضور پياده، عرصه عمومي شهر، افق ديد در شهر، حضور آسمان، حجم سايه کمتر و فضاي قابل زيست و دوست‌دار کودک را ارائه مي‌کند و در مقابل تصوير تهران در ازدحام و توده، با ارائه تهراني به‌صورت پر و خالي، اميد به شهري حضورپذيرتر و تعلق‌پذيرتر براي کودک را متصور مي‌شود.
منبع: شرق/سعیده تفرشی/۴ مرداد ۹۷
