فرانسه، انگلیس و آلمان، ساز و کار حل اختلاف توافق هسته‌ای ایران موسوم به «مکانیسم ماشه» را فعال کردند. مکانیسمی که بر اساس آن، اختلاف حل نشده در کمیسیون مشترک برجام که شامل کشور‌های عضو این توافقنامه است، به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده خواهد شد. بر اساس توافقاتی که در برجام تنظیم شده است و در صورتی که شورای امنیت نیز ایران را به نقض برجام محکوم کند، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام نیز وجود داشت، بدون طی شدن هرگونه پروسه‌ای علیه ایران اعمال خواهد شد. در همین خصوص، یکی از کارشناسان روابط بین الملل در گفتگو با دیدارنیوز معتقد است ایران همان ابتدا یعنی بعد از خروج ترامپ از برجام، باید از آن خارج می‌شد. محمود محمدی بر این اعتقاد است که هرچند در شرایط خوبی نیستیم، ولی همین امروز اگر از برجام خارج شویم بهتر از فرداست، چون امروز از فردا قوی‌تر هستیم. وی می‌گوید غربی‌ها می‌خواهند با ایجاد رعب و تهدید، حقوق قانونی ایران را سلب و با عملیات روانی از ما امتیاز بگیرند. ایران باید بتواند انسجام ملی و همبستگی داخلی خودش را حفظ کند؛ چون قوی‌ترین سیستم دفاع ملی، پشتیبانی مردمی، وحدت و وفاق ملی است.
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: «این به آن در» (tit-for-tat) و «استراتژی ماشه» استراتژی‌هایی هستند که تا حدی به هم شبیه‌اند. در هر دو استراتژی در صورتی که بازیکن، توان ترک توافقش را داشته باشد، در ابتدا از آن امتناع می‌کند. تفاوت در این است که استراتژی ماشه به شکل سختگیرانه‌ای شدیدترین تنبیه ممکن را برای بازیکنی که تخطی کرده‌است در نظر می‌گیرد، اما این به آن در (tit-for-tat) سخاوتمندانه‌تر است.
این معادله و مفهوم در توافق برنامه جامع مشترک (برجام) که بین ایران و شش کشور دیگر امضا شد، استفاده شد و توافق شد که در صورت عمل نکردن هر یک از طرفین به تعهدات خود، بعد از طی مراحلی توافقنامه ملغی و معادلات و روابط ایران و جامعه جهانی به حالت قبل از برجام برگردد که شامل همه تحریم‌ها و قطعنامه‌ها به شمول فصل ۷ و مواد ۴۱ و ۴۲ منشور ملل متحد و بازگشت ایران به اقدامات مرتبط به غنی سازی با غنای بالا نیز میشود.
روز سه شنبه ۲۴ دی ماه ۱۳۹۸ فرانسه، انگلیس و آلمان، ساز و کار حل اختلاف توافق هسته‌ای ایران موسوم به «مکانیسم ماشه» را فعال کردند. مکانیسمی که بر اساس آن، اختلاف حل نشده در کمیسیون مشترک برجام که شامل کشور‌های عضو این توافقنامه است، به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده خواهد شد. بر اساس توافقاتی که در برجام تنظیم شده است و در صورتی که شورای امنیت نیز ایران را به نقض برجام محکوم کند، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام نیز وجود داشت، بدون طی شدن هرگونه پروسه‌ای علیه ایران اعمال خواهد شد.
در بیانیه منتشر شده پیرامون فعال شدن مکانیسم ماشه آمده است: «با توجه به اقدامات ایران، هیچ انتخاب دیگری نداشتیم، برای ثبت نگرانی هایمان و اینکه ایران به تعهداتش در برجام پایبند نیست به کمیسیون مشترک رجوع می‌کنیم. ما وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس در منافع امنیتی مشترک و بنیادین با دیگر شرکای اروپایی مشترک هستیم. یکی از آن‌ها حمایت از رژیم منع تکثیر سلاح‌های اتمی است و اطمینان از این که ایران هرگز به سلاح اتمی دست نخواهد یافت.»
در همین خصوص، یکی از کارشناسان روابط بین الملل در گفتگو با دیدارنیوز معتقد است ایران همان ابتدا یعنی بعد از خروج ترامپ از برجام، باید از آن خارج می‌شد. محمود محمدی بر این اعتقاد است که هرچند در شرایط خوبی نیستیم، ولی همین امروز اگر از برجام خارج شویم بهتر از فرداست، چون امروز از فردا قوی‌تر هستیم.
محمود محمدی کارشناس روابط بین الملل و سرپرست سابق نمایندگی ایران در سوئیس در گفتگو با دیدارنیوز گفت: رفتار روحانی بعد از خروج آمریکا از برجام، بسیار ضعیف بود و باعث شد غربی‌ها فکر کنند ایران تمام تخم مرغ‌های خود را در سبد برجام گذاشته است. اروپایی‌ها در تمام این مدت تلاش کردند ایران را در برجام نگاه دارند، ولی هیچ تلاشی برای اقناع آمریکا مبنی بر احترام به تعهداتش انجام ندادند.
محمدی درباره نحوه کارکرد و عملیاتی شدن مکانسیم ماشه اظهار کرد: منظور از مکانیسم ماشه همان «ساز و کار حل اختلافات» در بند‌های ۳۶ و ۳۷ در توافق هسته‌ای برجام است که در آن‌ها مسائل مربوط به حل و فصل اختلاف میان طرف‌های برجام، در صورت بروز مناقشه، مفصلاً شرح داده شده‌اند. این دو بند از آنجا که رجوع به آن‌ها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود به «مکانیسم ماشه» معروف شده‌اند.
وی افزود: طبق این دو بند، در صورتی که کشور‌های اروپایی، ایران را به عدم پایبندی به توافق هسته‌ای متهم کنند و تصمیم بگیرند مسئله را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهند، ایران به عنوان طرف متشاکی ۳۰ روز فرصت خواهد داشت رضایت طرف شاکی (کشور‌های اروپایی) را جلب کند. در صورتی که رضایت طرف شاکی جلب نشود، پرونده پس از چند روز به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع خواهد شد.
محمدی خاطرنشان کرد: بعد از یک ماه از دریافت شکایت، شورای امنیت سازمان ملل درباره بازگشت تحریم‌های ایران رأی‌گیری می‌کند، اما در مذاکرات برجام ساختار این رأی‌گیری را به گونه‌ای تغییر داده‌اند که امکان وتوی نظر کشور‌های غربی درباره برگرداندن تحریم‌ها علیه ایران به کل از روسیه و چین سلب شده است؛ بنابراین در این خصوص حق وتویی در کار نیست.
وی ادامه داد: در این فاز از برجام به جای رأی‌گیری درباره «رفع تحریم‌های ایران»، بر سر «ادامه رفع تحریم‌های ایران» رأی‌گیری میشود. طبق تعبیری که در برجام استفاده شده، استفاده از حق وتو عملاً در اختیار طرف غربی است؛ بنابراین در این حالت، قطعنامه‌های تحریمی پیشین سازمان ملل متحد علیه ایران احیا خواهند شد. معنای بازگشت به مکانیسم ماشه این است که ما را تا قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت به عقب باز می‌گرداند.
محمدی یادآور شد: مکانیسم برگشت تحریم‌های شورای امنیت (ماشه) که قبل از برجام علیه جمهوری اسلامی ایران وضع شده بود، از طرف هیچ یک از کشور‌های عضو دائم شورای امنیت قابل وتو نیست و ایران به عنوان تهدید علیه صلح و امنیت بین‌المللی معرفی میشود.
وی در خصوص هیات حل اختلاف برجام گفت: در همان توافقنامه برجام، هیاتی را برای مصالحه و رفع سوءتفاهم در نظر گرفته بودند که اگر بین طرفین مسئله‌ای پیش آمد، رفع اختلاف کند که اعضای آن را کشور‌های اروپایی تشکیل می‌دهند. با توجه به اینکه اروپایی‌ها بعد از خروج آمریکا از برجام خارج نشدند و رویکرد لابی‌گرایی و میانجیگری را برای خود تعریف کرده بودند، اکنون هم نقش فعال کردن مکانیسم ماشه را به عهده گرفته اند.
این کارشناس سیاست خارجی گفت: پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل در چند مسئله اساسی مدیریت بین المللی توافق و تفاهم داشته و دارند که شامل کنترل و پیشگیری از اتمی شدن کشورها، مبارزه علیه تروریسم و تهدید کشورها برای صلح و امنیت بین المللی است. روسیه و چین هم در این مفاهیم با غربی‌ها اتفاق نظر دارند؛ حتی اگر در موارد دیگر با آمریکا مشکل داشته باشند. این باور که روسیه به عنوان دوست ایران موافق هسته‌ای شدن ایران است، باوری ساده لوحان است.
وی افزود: روسیه و چین حتی پیش نویس قطع نامه‌های متعدد قبلی که علیه ایران وضع شد را وتو نکرده و همه آن‌ها به اتفاق آرا علیه ما تصویب شد، زیرا همه اعضای دائم شورای امنیت در این اصل که ایران نباید اتمی شود متفقند. هر عضو دائم و غیر دائم شورای امنیت می‌تواند توجه شورای امنیت را به یک موضوع، وضعیت و خطری که از نظر آن‌ها صلح و امنیت منطقه‌ای یا بین المللی را به خطر بیاندازد جلب کند. بعد بررسی می‌کنند که آیا آن موضوع، تهدیدکننده صلح و امنیت بین الملل هست یا نیست.
این کارشناس روابط بین الملل اظهار کرد: طبق توافق برجام ایران از ذیل فصل ۷ منشور بین الملل خارج شده است و دیگر طرف‌های برجام نمی‌توانند یکجا همه قطعنامه‌های هفتگانه را برگردانند، ولی اگر یکی از کشور‌های عضو دائم شورای امنیت پیشنهاد دهد که ایران در حال رفتن به سوی تهدید صلح و امنیت بین المللی است، به توافق برجام رجوع و مکانیسم برگشت به تحریم‌ها و قطعنامه‌های قبلی را فعال می‌کنند.
محمدی تاکید کرد: حتی اگر کم اثرترین قطعنامه علیه ایران صادر شود، به عنوان یک حربه در دست آمریکا قرار می‌گیرد که می‌تواند خیلی سریع‌تر مراحل بعدی را طی کند. ایران هیچ راهی جز اقتدار ملی و تقویت دفاع ملی خود ندارد. ضمن اینکه باید در چهارچوب قوانین آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای و شورای حکام عمل کند.
وی اظهار کرد: غربی ها می‌خواهند با ایجاد رعب و تهدید، حقوق قانونی ایران را سلب و با عملیات روانی از ما امتیاز بگیرند. ایران باید بتواند انسجام ملی و همبستگی داخلی خودش را حفظ کند؛ چون قوی ترین سیستم دفاع ملی، پشتیبانی مردمی، وحدت و وفاق ملی است.
این کارشناس مسائل بین الملل گفت: ایران باید حقوق هسته‌ای خود را در جهت تقویت امنیت و دفاع ملی خود مرحله به مرحله پیش ببرد. تا زمانی که آن‌ها به توافق و تعهد خود عمل نکرده اند ما هم نباید عمل کنیم به همین دلیل ایران قانونا حق دارد که به قبل از برجام برگردد.
وی ادامه داد: برگشت ایران به قبل از برجام واکنش‌هایی را در پی خواهد داشت و باید منتظر ارعاب و تهدید باشیم، اما این حق ایران است تا زمانی که به حقوق خود دست نیافته و تحریم و فشار باقی است به هیچ یک از مفاد برجام عمل نکند. معتقدم ایران همزمان با خروج ترامپ باید از برجام خارج می‌شد.
