طرح لیندسی گراهام برای کرد‌های سوریه؛ خیرخواهی یا فریب؟

دولت ترکیه بقایای تروریست‌های داعش را تجهیز و به جان کرد‌های شمال سوریه انداخته است. انتشار ویدیو‌هایی همچون سنگسار هفرین خلف، زن انقلابی روژآوا و سربریدن گریلا‌های کرد و دختران نوجوان با شعار‌ها و ژست‌های مخصوص داعش و با همکاری سربازان ترک، شاهدی بر این حقیقت تلخ است. «مظلوم کوبانی» فرمانده نیرو‌های سوریه دموکراتیک در خصوص تلفات ناشی از حملات ترکیه اعلام کرده است که تاکنون ٥٠٠ غیر نظامی کشته و زخمی شده اند و ٤٠٠ هزار نفر نیز از مناطق خود آواره شده اند.

 

در واکنش به حوادث اخیر شمال سوریه، سناتور لیندسی گراهام در مصاحبه‌ای عنوان کرده است که قصد دارد با مداخله در تحولات شمال سوریه، اقدامی تاریخی در جهت حل و فصل مسائل شمال سوریه انجام دهد. گراهام اعلام کرده با طرح خود، به دنبال ایجاد منطقه غیرنظامی میان ترکیه و کرد‌های سوریه است.

وی با اشاره به هزینه‌ای که کرد‌ها در جنگ با داعش متقبل شدند گفته است کرد‌ها به ما برای شکست داعش کمک کردند و ۱۰۰۰۰ سرباز خود را از دست دادند. کرد‌ها بیشترین قسمت مبارزه با داعش را انجام دادند.

لیندسی گراهام در توضیح راه حل تاریخی خود گفته است تصمیم داریم که به جای ترک‌ها یک نیروی بین المللی در شمال سوریه مستقر شود و اداره امور را برعهده گیرد. وی همچنین وعده داده ارتش آمریکا امنیت حریم هوایی شمال سوریه را حفظ می‌کند و همچنین نفت مناطق شمال سوریه می‌بایست برای نیرو‌هایی باشد که علیه داعش جنگیده اند.

علی رغم تبلیغات جمهوری خواهان حول سخنان گراهام که یکی از منتقدان اصلی رویکرد ترامپ در خصوص مسائل سوریه است، اما به نظر می‌آید سخنان سناتور آمریکایی بیشتر مصرف داخلی داشته و محقق نمی‌شود، چراکه در شرایط حاضر و در فضای داخلی آمریکا شعار حمایت از کرد‌ها و انتقاد از ترامپ، هواخواه بسیاری دارد.

گراهام در حالی از حل مساله کرد‌های شمال سوریه حرف می‌زند که اردوغان اعلام کرده تصمیم دارد از مرز عراق تا جرابلس، یعنی سرزمینی به طول ۴۴۰ کیلومتر و پهنای ۳۲ کیلومتر را فتح کند.

 

افشین غلامی تحلیلگر مسائل سیاسی منطقه خاورمیانه و خبرنگار حاضر در شمال سوریه، در خصوص پیشنهاد سناتور گراهام مبنی بر امکان ایجاد منطقه امن به دیدارنیوز گفت: در رابطه با شمال سوریه ما باید چند فاکتور را در نظر داشته باشیم. ترکیه یکی از شرکای نظامی و اقتصادی آمریکا در منطقه و جهان است؛ آن چنان که حجم بالای مبادلات، این دو کشور را بسیار به هم نزدیک کرده است. از سوی دیگر، کرد‌ها هم در دکترین سیاست خارجی آمریکا نقش بارزی دارند، چون پایگاه آمریکا در شمال سوریه و غرب آسیا، این کشور را به سمت دفاع از دستاورد‌ها و راهبرد‌های بلند مدت خود در غرب آسیا یعنی اسرائیل سوق می‌دهد.

وی افزود: مسئله اسرائیل یکی از کلیدی‌ترین مباحث سیاست خارجی دولت آمریکا در منطقه است، زیرا حماس، حزب‌الله و جمهوری اسلامی، تهدیدی جدی برای اسرائیل هستند و آمریکا به دنبال ایجاد فرصتی سیاسی و امنیتی جهت تشکیل پایگاهی در غرب آسیا است که بهترین گزینه برای چنین هدفی، شمال سوریه است. در نتیجه آمریکا یک بازی دو جانبه را شروع کرده؛ از یک طرف نمی‌خواهد ترک‌ها را از دست بدهد، از طرف دیگر نمی‌خواهد کرد‌ها که به بهانه آن‌ها وارد شمال سوریه شده را از خود براند، بر چنین بستری در یک سال گذشته نشست‌های بسیاری بین مقامات آمریکایی، کرد‌ها و ترکیه با هدف تدوین طرح «منطقه آرام» انجام گرفت، بنابراین طرح لیندسی گراهام چندان جدید نیست.

غلامی در خصوص طرح پیشنهادی «منطقه آرام» گفت: بر اساس طرح سال پیش، کرد‌ها می‌بایست به خارج از عمق ۳۲ کیلومتر بروند (۳۲ کیلومتر از مرز سوریه و ترکیه فاصله بگیرند یعنی ۳۲ کیلومتر از نقطه صفر مرزی به سمت عمق، عقب نشینی کنند) کردها، اما این پیشنهاد را قبول نکردند، چون اساساً ۳۲ کیلو‌متری، خاک کردی است و خارج از آن دیگر خاک کردی نیست. اگر کرد‌ها ۳۲ کیلومتر عقب می‌نشستند مجبور بودند آواره شده و یا در شهر‌ها و بخش غیرکردی ساکن شوند و اگر ۴ میلیون آواره سوری هم ـ آنگونه که مدنظر ترکیه بوده و هست ـ در همین مناطق اسکان داده می‌شدند، نوعی پاکسازی قومی و نسلی رخ می‌داد. آمریکا، اما بر سر این مساله با ترکیه توافقاتی کرد، به این معنا که ترکیه مجاز باشد تا ۵ کیلومتر وارد خاک کردی شود.

 

افشین غلامی در خصوص اهداف ترکیه از تجاوز به مناطق کردی در شمال سوریه گفت: ترکیه از ایجاد این کریدور، دو دغدغه امنیتی دارد، یکی بریدن این منطقه از «پ. ک. ک» و «ی. پ. ک» است، چون اگر ۳۲ کیلومتر پاکسازی شود دیگر رابطه ارگانیکی بین مرز‌های شمال سوریه با مرز سه گوشه بین عراق، سوریه و ترکیه بریده می‌شود و از این طریق، تجهیزات لجستیکی و تجهیزان نفری «پ. ک. ک» و «ی. پ. ک» به کوهستان‌های شمال عراق و ترکیه منتقل نخواهند شد، بنابراین ترکیه قادر خواهد بود خط مبادلاتی میان این گروه‌ها را قطع کند.

وی افزود: از سوی دیگر، ترکیه به گفته خود اردوغان، در پی اسکان پناهندگان سوری در مناطق کردنشین است. ترکیه در حدود ۱۵ سال است که تحقق این هدف را دنبال می‌کند، زیرا در ترکیه اخوانی‌هایی از لیبی، مصر، قطر و کشور‌های دیگر به عنوان مهاجر زندگی می‌کنند و جایی برای سکونت ندارند و این مساله، باری اضافی بر دوش اقتصاد ترکیه تحمیل کرده است. ایجاد این کریدور و اسکان مهاجرین به سود ترکیه و به ضرر ایران است، زیرا چون اساساً افرادی که در آن منطقه زندگی خواهند کرد، از لحاظ تفکرات ایدئولوژیکی و سلفی گری جهادی، افرادی بسیار تندرو هستند و در بلند مدت می‌توانند به یک دغدغه امنیتی برای جمهوری اسلامی تبدیل شوند.

 

افشین غلامی در خصوص تحقق وعده سناتور گراهام بر سر ایجاد یک منطقه امن با حضور بازیگران جهانی و بین المللی گفت: این مساله هنوز مشروعیت بین المللی ندارد. ابتدا باید به شورای امنیت سازمان ملل برود و کشور‌های مختلف بر سر آن رأی داده به توافق برسند که حتی در این صورت، روسیه بر سر این موضوع با آمریکا به توافق نخواهد رسید.

وی افزود: بنابراین تا زمانی که توافقی بین المللی شکل نگیرد ایجاد یک منطقه پرواز ممنوع با حمایت آمریکا و اجازه گشت زنی نیرو‌های کرد و ترک بدون اسلحه در آن منطقه ممکن نخواهد بود.

افشین غلامی در توضیح دیگر دلایل عملی نشدن طرح گراهام گفت: گراهام اعلام کرده نفت شمال سوریه را به کرد‌ها می‌دهد به شرطی که آن‌ها از ۳۲ کیلومتر خاک خود بیرون رفته، منطقه جدیدی ایجاد کنند. یعنی خاک خود را در ازای نفت بفروشند که این طرح از لحاظ عقلانی، بین المللی و سیاسی، شدنی نیست، زیرا خاک کردی متعلق به کرد‌ها و بخش مهمی از تاریخ و هویت آنهاست. عملی شدن چنین پیشنهادی عملا تنها به نفع ترکیه است.

 

غلامی در خصوص پیامد‌های ادامه تجاوزات ترکیه به خاک کردی گفت: من به عنوان خبرنگار و کارشناس حوزه منطقه و خاورمیانه، چندین مرتبه به شمال سوریه سفر داشتم و در عملیات‌های مختلف بوده ام و بافت جمعیتی و قومیتی آن منطقه را می‌دانم، بنابراین با اطمینان می‌گویم که هرچند کرد‌ها امروز مجبور به عقب نشینی شده اند، اما این پایان کار نیست. در حمله و اشغال «عفرین» هم وضعیت همین طور بود که کرد‌ها آن جا هم عقب نشینی کردند، اما هنوز تحولات و مبارزات زیرزمین و روزمینی فراوانی وجود دارد و کرد‌ها درحال جنگ با اشغالگران عفرین هستند.

وی افزود: اگر مناطق کرد‌ها اشغال شود، آن‌ها در بلند مدت علیه گروه‌های جدیدی که حاکم شده اند، خواهند جنگید و منازعه‌ای طولانی مدت ایجاد خواهد شد. هنوز تعداد زیادی از جنگجویان داعش در زندان کرد‌ها هستند که با احتساب خانواده هایشان به رقمی نزدیک به هفتاد هزار نفر می‌رسند. این زندانی‌ها برگ برنده کرد‌ها و یک تهدید امنیتی برای منطقه هستند. اگر کرد‌ها نتوانند به مطلوبیت خود در حوزه سیاسی در آن منطقه برسند، از آن برگ برنده استفاده خواهند کرد، چون راه دیگری برای بازیگری در منطقه ندارند.