تراژدی کرد‌های سوریه

دیدارنیوز ـ سیروان خسروزاده: به دنبال ناآرامی­‌هایی که از آغاز سال ۲۰۱۱ در سوریه آغاز گردید تحولات عمده‌­ای در این کشور روی داد. برخی کشور‌های منطقه‌­ای که منافع خود را در گسترش ناآرامی­‌ها در سوریه می­‌دیدند در تلاش برآمدند حکومت بشار اسد را به هر نحو سرنگون سازند. در ابتدا بخشی از بدنه ارتش سوریه تحت عنوان ارتش آزاد سوریه علیه حکومت این کشور شورش کرد. کشورهایی چون ترکیه و عربستان که فکر می­‌کردند شورشیان به‌زودی حکومت بشار اسد را سرنگون می­‌کنند با همکاری قدرت‌­های غربی شروع به حمایت از آنان نمودند. مناطق مرکزی سوریه کانون شورش‌­ها بود. در این هنگام، واقعه مهمی روی داد و آن اقدام دولت سوریه در تخلیه مناطق کردنشین این کشور و انتقال نیرو‌های نظامی خود برای مقابله با ناآرامی­‌های به‌وجود آمده در مناطق مرکزی بود. از این لحظه سرنوشت کرد‌های سوریه وارد فصل جدیدی شد. آنان در ابتدا اعلام کردند که در تقابل میان حکومت سوریه و مخالفانش، بی­‌طرف خواهند ماند اما دولت ترکیه که پرچمدار سرنگونی بشار اسد شده بود اینک که مقاومت ارتش سوریه و حمایت­‌های ایران و حزب‌الله لبنان از بشار اسد را مشاهده کرد تصمیم به تقویت ارتش به اصطلاح آزاد سوریه گرفت. راهکار دولت ترکیه تجهیز و انتقال هزاران و ده‌ها هزار تروریست با ملیت‌­های مختلف به داخل سوریه بود. تروریست­‌های اعزامی از مرز‌های واقع در غرب فُرات وارد سوریه شدند. کرد‌ها که تلاش کرده بودند بی­‌طرف بمانند به‌زودی از طرف جبهه النصره که جریان تروریستی مورد حمایت ترکیه بود مورد حمله قرار گرفتند و بدین ترتیب پای آنان به جنگ داخلی سوریه کشیده شد.

 از آنجا که هیچ نیرویی برای محافظت از کرد‌ها وجود نداشت، خود اقدام به سازماندهی و تسلیح جوانان نمودند و به دفاع از مردم در برابر تروریست‌­ها پرداختند. از همان آغاز جنگ­‌های داخلی سوریه، در کردستان این کشور دو گروه از احزاب وجود داشتند که گروهی به لحاظ فکری و ایدئولوژیک وابسته به حزب کارگران کردستان (PKK) و گروهی هم وابسته به حزب دمکرات کردستان عراق (PDK) بودند. در این میان PYD که مهمترین حزب کُرد و وابسته به PKK بود ابتکار عمل را در دست گرفت و دو نیروی نظامی منظم سازماندهی کرد. این دو نیرو YPG (واحد‌های مدافع خلق) و YPJ (واحد‌های مدافع زنان) بودند. اولی ترکیبی از رزمندگان زن و مرد و دومی صرفا از زنان تشکیل شده بود. برخلاف احزاب وابسته به بارزانی که خواهان فدرالیسم بودند، PYD با این استدلال که شمال سوریه جغرافیایی چندقومی است با برافراشتن پرچمی خاص و اعلام فدرالیسم مخالفت کرد و برای اداره مناطق تحت کنترل خود از فرمول کنفدرالیزم دمکراتیک که عبدالله اوجالان رهبر دربند PKK با تغییراتی از مورای بوکچین آنارشیست آمریکایی اخذ کرده بود بهره گرفت. در این راستا اتحاد با آشوریان، اعراب، ترکمن­‌ها و دیگر اقوام و ملل شمال سوریه در دستور کار قرار گرفت.

در سال ۲۰۱۴ داعش اعلام وجود کرد و به سرعت شمار نیروهایش به ۷۰-۸۰ هزار نفر رسید. از آنجا که این جریان تروریستی در مناطق شمالی سوریه نفوذ یافت به‌زودی شهر رقه را پایتخت خود اعلام کرد و برخلاف دیگر جریان­‌های تروریستی که درصدد پیشروی به‌سوی دمشق بودند، نوک تیز حملاتش را متوجه کرد‌ها در شمال سوریه کرد که به علت بی­‌طرفی در جنگ میان بشار اسد و مخالفانش متهم به همدستی با دولت سوریه شده بودند. داعش درصدد تصرف کوبانی برآمد. اردوغان که از اعلام موجودیت PYD و شاخه نظامی­‌های آن (YPG و‌ YPJ) به خشم آمده بود امیدوار بود کوبانی توسط داعش سقوط کند و در حقیقت همسایگی با داعش را به همسایگی با کرد‌ها ترجیح می­‌داد. اما نقطه عطف مبارزات کرد‌های سوریه در مقاومت تاریخی آنان در برابر داعش در کوبانی متجلی شد که حمایت جهانی را به دنبال داشت و از این لحظه آمریکا به همکاری با آنان پرداخت. کرد‌ها پس از شکست داعش در کوبانی، اقدام به ضد حمله کردند و ابتدا در غرب فرات و سپس در جنوب پیش رفتند. نتیجه این پیشروی­‌ها تصرف مناطقی با جمعیت کرد و عرب یا اکثراً عرب همچون منبج، تل ابیض و بعد‌ها رقه بود. پیشروی کرد‌ها در غرب فرات به دو لحاظ برای ترکیه هراسناک بود؛ اول اینکه کرد‌ها با آزادسازی مناطق تحت اشغال تروریست­‌ها و همچنین همراهی غیرکرد‌ها روزبه‌روز به دریای مدیترانه نزدیک می­‌شدند؛ دوم اینکه در جریان این پیشروی روند انتقال تروریست ها و تسلیحات از مرز ترکیه به خاک سوریه دچار مشکل می‌­شد، زیرا کرد‌ها کنترل مناطق مرزی را در اختیار گرفته بودند. ترکیه که از طریق جبهه النصره و داعش نتوانسته بود کرد‌ها و مناطق تحت کنترل آن‌ها را نابود سازد تلاش کرد با ادعای اینکه کرد‌ها قلمرو اعراب و آشوریان را اشغال و آنان را آواره ساخته اند، جنگ کرد و عرب راه بیندازد، اما در این راه نیز شکست خورد، زیرا بخش قابل توجهی از اعراب و آشوریان و حتی ترکمن­‌ها در صفوف نیرو‌های YPG و‌ YPJ بودند تا آنجا که در نتیجه پیوستن بخش قابل توجهی از جوانان غیرکرد به‌زودی نیروی نظامی تحت فرمان کرد‌ها به ارتش دمکراتیک سوریه تغییر نام پیدا کرد و آمریکا به‌طور نظام­‌مند سرگرم تسلیح این نیرو شد.

کرد‌ها توانستند در تابستان سال ۲۰۱۷ در جنگی خونین شهر رقه پایتخت داعش را آزاد کنند. ترکیه نظر به این نگرانی­‌ها چاره‌­ای جز تجاوز نظامی به خاک سوریه برای خود ندید و بدین ترتیب طولی نکشید شهر‌های الباب و اعزاز و جرابلس را اشغال نمود و ارتباط میان عفرین در شرق فرات با بقیه قلمرو کرد‌ها در شرق فرات را قطع نمود.

حمایت آمریکا از کرد‌ها از طرفی و حمایت ترکیه از جریانات تروریستی از طرف دیگر روابط ترکیه و آمریکا را به نحو بی­‌سابقه­‌ای دچار تنش نمود و موجب نزدیکی ترکیه به روسیه گردید. ترکیه ادعا می­‌کرد PYD شاخه سوری PKK است و آمریکا در حال حمایت از تروریسم است. آمریکا در همان حال که PKK را نیرویی تروریستی اعلام می­‌کرد کرد‌های سوریه را هم­‌پیمان خود می­‌خواند. ترکیه با حمایت روسیه و استفاده از بقایای داعش و دیگر جریان­‌های تروریستی، شهر عفرین را مورد حمله قرار داد و کرد‌ها به‌رغم هفتاد روز مقاومت در برابر دومین قدرت ناتو و جریانات تکفیری و تروریستی، شکست خوردند و کنترل شهر را از دست دادند. از این زمان اردوغان همواره تهدید می­‌کرد که به‌زودی به شرق فرات حمله خواهد کرد.

کرد‌های سوریه که در جنگ با داعش متحمل ۱۱ هزار کشته شده بودند اینک در حال قربانی شدن در رقابت میان روسیه و آمریکا در سوریه بودند. آنان در اندیشه تثبیت موقعیت خود برآمدند، اما هیچکس حاضر به مذاکره با آنان نبود. اپوزیسیون سوریه حاضر به رسمیت شناختن آنان نبود به‌طوری که «برهان غلیون» از رهبران اپوزیسیون مخالف اسد معتقد بود در سوریه جایی به‌نام کردستان وجود ندارد؛ ترکیه هم آنان را جریانی تروریستی می­‌خواند و اعلام می­‌کرد اجازه تولد حکومت کردستانی دیگر (بعد از کردستان عراق) را نخواهد داد. آمریکا هم برنامه مشخصی برای حمایت از آن‌ها نداشت و از آنان صرفا به‌عنوان یک کارت بازی استفاده می­‌کرد. روسیه هم هر نوع حمایت از آن‌ها را منوط به فاصله گرفتن از آمریکا و بازگشت ارتش سوریه به مناطق آن‌ها می­‌کرد بدون آنکه به آنان تعهدات روشنی بدهد. حکومت سوریه هم اعلام می­‌کرد آنان باید به‌طور کلی خلع سلاح شوند و از کلیه دستاوردهای‌شان چشم‌­پوشی کنند. کرد‌ها ضمن اعلام پایبندی به تمامیت ارضی سوریه، خواهان درجه­‌ای از خودمختاری نسبی و مخالف بازگشت به دورانی بودند که در دریافت شناسنامه دچار محدودیت بودند! اما دولت سوریه حاضر به پذیرش هیچ بخش از دستاورد‌های آنان نبود.

در چنین شرایطی تهدیدات ترکیه روزبه‌روز جدی‌­تر می‌­شد. ترامپ به‌طور ناگهانی دستور داد نیرو‌های آمریکا از سوریه خارج شوند، فرمانی که در نتیجه مقاومت وزارت دفاع آمریکا تعدیل شد و به زمان دیگری موکول شد. کرد‌ها متوجه زنگ خطر شدند. ترکیه در اتهامی واهی ادعا می­‌کرد کرد‌ها اقدام به کشتار عرب و آشوری و ترکمن کرده و یک کُریدور تروریستی در مرز‌های جنوب این کشور تاسیس کرده‌اند که امنیت ترکیه را تهدید می­‌کند. کرد‌ها در واکنشی بی­‌حاصل به این اتهامات اعلام می­‌کردند ما هرگز تهدیدی برای ترکیه نبوده و نیستیم و در سال­‌های اخیر حتی گلوله­‌ای از سمت آن‌ها به خاک ترکیه شلیک نشده است.

 آمریکا از نزدیکی بیش از پیش ترکیه به روسیه نگران بود و از این بابت، قربانی کردن کرد‌ها پیش پای ترکیه قابل پیش بینی بود. ابتدا برای رفع بهانه­‌های ترکیه مقرر شد منطقه‌­ای امن در عمق ۵ کیلومتری خاک سوریه ایجاد گردد و این حائل تحت کنترل نیرو‌های مشترک آمریکا و ترکیه قرار گیرد، اما مساله امنیت مرز‌ها بهانه­‌ای بیش نبود و اردوغان خواهان حائلی به عمق ۳۰ کیلومتر در خاک سوریه و در حقیقت اشغال خاک این کشور بود! آنگونه که پیش بینی می­‌شد ترامپ معامله قابل انتظار با اردوغان را به انجام رساند و کرد‌ها را وجه المصالحه بهبود روابط خود با ترکیه نمود. ترکیه اینک در حال پیشبرد عملیاتی اشغالگرانه به‌نام چشمه صلح است. این کشور تلاش دارد شمال سوریه را تصرف کند، کرد‌ها را آواره یا قتل عام کند و سه میلیون آواره سوریه‌ای را که در خاک این کشور هستند در مناطق کردنشین اسکان دهد و بدین ترتیب ترکیب جمعیتی ناحیه را دگرگون کند و برای همیشه اثری از کردستان سوریه باقی نگذارد. در حقیقت اردوغان در اندیشه عملی کردن کلیه برنامه­‌های شکست خورده داعش در کردستان سوریه است. صحت این ادعا را می­‌توان از عفرین اشغالی مشاهده کرد. این کشور با استفاده از بقایای جریان­‌های تروریستی اموال و دارایی­‌های مردم را غارت و سپس اقدام به آواره نمودن کرد‌ها نمود. کرد‌هایی که در این شهر مانده‌­اند در معرض انواع و اقسام جنایات و تجاوزات تروریست‌های تحت امر این کشور هستند. قتل و کشتار و ربودن دختران و زنان این شهر از طرف گروه­‌های تحت فرمان اردوغان آیینه‌­ایست از عملیات فعلی چشمه صلح!

به‌رغم فشار‌ها و محکومیت­‌های جهانی، ترکیه در تداوم تجاوز خود مُصر است. کرد‌ها که به‌طور کامل از آمریکا ناامید شده­‌اند ملتمسانه خواهان اعلام منطقه پرواز ممنوع هستند و معتقدند در صورت اعلام این وضعیت توانایی مقابله با ترکیه و تروریست­‌های جهادی را دارند، اما ظاهراً در معامله ترامپ و اردوغان چنین وضعی جایی ندارد، چون اردوغان به خوبی می‌­داند اگر نیروی هوایی ترکیه نبود مقاومت کرد‌ها در عفرین به‌جای هفتاد روز مدت­‌ها طول می­‌کشید. از آنجا که حدود بیست هزار نفر از تروریست‌های ارتش به اصطلاح آزاد در عملیات فعلی شرکت دارند کرد‌ها شدیداً از اعمال غیرانسانی آن‌ها در نگرانی به سر می­‌برند. جامعه جهانی جز محکومیت در عمل اقدامی برای متوقف کردن این جنگ نابرابر نکرده است. دولت سوریه اعلام کرده حاضر به حمایت از کسانی که با آمریکا همکاری کرده‌اند نیست. این در حالیست که حکومت مرکزی که وظیفه تامین امنیت شهروندانش را دارد از سال ۲۰۱۱ کرد‌ها را در برابر تهدیدات جبهه النصره و داعش و اینک اردوغان به حال خود رها کرده و یکی از دلایل بقای حکومت بشار اسد در مقاومت کرد‌ها و شکست داعش بوده است. کرد‌ها برای حفظ بقا و موجودیت خود به همکاری با آمریکا پرداخته‌­اند نه چیزی دیگر و در حقیقت آنان به‌خاطر نگرانی از تجاوز ترکیه به همکاری با آمریکا پرداخته بودند. کرد‌ها اینک قربانی معاملات صورت گرفته میان ترکیه با آمریکا و روسیه هستند؛ به‌طوری‌که این دو ابرقدرت بیانیه شورای امنیت مبنی بر متوقف کردن تجاوز ترکیه را وتو کردند. توافقی برای محو کردستان سوریه و بی­‌خانمان کردن کرد‌ها در میان است و برای اطمینان از عملی شدن این توافق، آمریکا حتی حاضر نیست منطقه پرواز ممنوع را اعلام کند. کرد‌ها به جرم شکست داعش و حفظ موجودیت خود و عدم مشارکت در صفوف تروریست­‌ها در دشمنی علیه حکومت مرکزی مجازات می­‌شوند.

با این‌حال خبر‌هایی از توافق کرد‌ها با روسیه و سوریه به گوش می‌­رسد. هنوز جزئیاتی از این توافق منتشر نشده است، اما امید است این توافق حقوق طرفین را در نظر بگیرد؛ به عبارت روشن‌تر نوید بخش فصل جدیدی از مناسبات کرد‌ها و حکومت مرکزی باشد و در چهارچوب حفظ تمامیت ارضی سوریه در جه­اتی خودمختاری محلی به کرد‌ها اعطا گردد؛ به‌نحوی که آنان احساس نکنند به قبل از سال ۲۰۱۱ بازگشته­‌اند و به‌رغم مبارزات شجاعانه ضدتروریستی­‌شان بازنده جنگ داخلی سوریه شده­‌اند. مهمترین فایده چنین توافقی برای حکومت سوریه خروج نیرو‌های بیگانه از خاک این کشور و در راس آنان آمریکاست. ارتش سوریه با کسب حمایت کرد‌ها می­‌تواند به پاکسازی کشور از بقایای تروریست­‌ها به‌ویژه در عفرین و حتی در ادلب بپردازد و موقعیت خویش را تثبیت نماید.