معنای مخالفت رهبر انقلاب با هرگونه مذاکره با امریکا در دیدار با شینزو آبه چیست؟

دیدارنیوزـ امیر دبیری مهر: هنوز چند ساعتی از دیدار نخست وزیر ژاپن با رهبر جمهوری اسلامی ایران نگذشته که تحلیل‌های بسیار متفاوتی از موضع صریح و قاطع آیت الله خامنه‌ای در حال انتشار است. مخالفان ایشان می‌گویند با این موضع گیری، فضای افزایش خصومت بین ایران و امریکا تشدید خواهد شد و گزینه جنگ تقویت می‌شود. علاقمندان ایشان هم این موضع گیری را کاملا انقلابی و موجب افزایش اقتدار نظام سیاسی در برابر فشار‌های امریکا می‌دانند. فارغ از درستی یا نادرستی این تحلیل‌ها که بیشتر ناظر به مسائل داخلی ایران و حب و بغض‌های شخصی است قصد دارم در این نوشته از منظر سیاست خارجی و فنون دیپلماسی به این موضع گیری نگاه کنم.

دولت دونالد ترامپ که شدیدترین تحریم‌های اقتصادی را علیه ایران اجرا کرده و واقعا مشکلات جدی در معیشت مردم ایران ایجاد کرده است سیاستی کاملا تهاجمی علیه جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کرده است. یعنی ترامپ و تیم او در امریکا حتی یکبار هم بابت این تحریم‌های غیر انسانی علیه مردم ایران از ملت ایران عذرخواهی نکردند بلکه در موضعی تهاجمی و طلب کارانه از تشدید آن سخن می‌گویند و ادعا می‌کنند این تحریم‌ها به علت سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی در منطقه و جهان است، در حالی که بسیاری از محدودیت‌ها و مشکلات ناشی از تحریم اساسا هیچ ربطی به سیاست‌های نظام سیاسی ندارد مانند محدودیت صدور ویزا برای ایرانیان یا محدودیت مبادلات مالی ایرانیان خارج از کشور که هیچ نسبت و ارتباطی با جمهوری اسلامی ایران ندارند.

این رویکرد ترامپ بدین معناست که ترامپ تا اطلاع ثانوی قصد هیچ گشایشی در روابط ایران و امریکا ندارد و فقط با نمایش‌های دیپلماتیک، قصد لاپوشانی کردن این سیاست تهاجمی را دارد و می‌خواهد مزورانه این طور وانمود کند که قصد بهبود روابط با ایران را دارد، در حالی که واقعا چنین نیست. همه فعالان دیپلماسی و آگاهان به ظرایف سیاست خارجی می‌دانند که هر گونه مذاکره‌ای باید در شرایط برابر و درباره موضوعات مشخص انجام شود. در وضعیت کنونی که امریکا در یک جنگ و خصومت همه جانبه و تهدید‌های مداوم علیه تهران قرار دارد سخن از مذاکره، بیشتر یک فریب مزورانه است. به عبارت دیگر امریکا می‌خواهد در مذاکرات خود به ایران بگوید چرا چنین خصومت و تحریم‌هایی را علیه ایران بکار گرفته است و به طور ضمنی تایید و امضای جمهوری اسلامی ایران را زیر این تحریم‌ها و فشار‌ها بگذارد و بعد برای ادامه مذاکرات به منظور رفع آن‌ها از ایران در حوزه مسائل موشکی و هسته‌ای امتیاز بگیرد و در واقع نتیجه مذاکرات برای ایران برد – باخت به نفع امریکا خواهد بود. در چنین فضایی رهبر ایران مذاکره را ناممکن و غیر مفید می‌داند، زیرا هر گونه مذاکره در واقع امر، بازی در زمین ترامپ است و فایده‌ای بر آن مترتب نیست.

بدیهی است برای مذاکره با امریکا باید مقدماتی فراهم شود که همه این مقدمات در اختیار امریکاست ومهمترین پیام غیر مستقیم رهبر جمهوری اسلامی برای ترامپ این است که تا مقدمات عملی این مذاکرات فراهم نشود از مذاکره خبری نیست و این واشنگتن است که باید برای رسیدن به نقطه شروع مذاکرات گام‌های عملی بردارد. مهمترین گام عملی امریکا برای رسیدن به مذاکره، رفع تحریم‌ها و محدودیت‌ها و نشان دادن حداقل حسن نیت به ایران است. فراموش نکنیم وقتی اوباما تا حدودی حسن نیت از خود نشان داد و سه نامه به رهبر جمهوری اسلامی ایران نوشت و برخی اقدامات عملی هم انجام داد آیت الله خامنه‌ای به دو نامه او پاسخ داد و مذاکرات دو کشور در سطح وزیران خارجه صورت گرفت که منتهی به برجام شد. بنابر این نباید موضع گیری آیت الله خامنه‌ای را صرفا ایدئولوژیک و انقلابی تفسیر کرد بلکه این موضع گیری صریح و قاطع در چارچوب واقع گرایی سیاسی هم قابل درک است.