دیدارنیوزـ آرش راهبر: سال گذشته وقتی موضوع خروج آمریکا از برجام پیش آمد و تحریم‌ها علیه ایران دوباره به جریان افتاد، دونالد ترامپ مشخصا از صنعت خودروسازی نیز به عنوان یکی از زمینه‌های اصلی اعمال تحریم نام برد.
در فاصله چند ماه، تقریبا همه بازیگران مهم خارجی در بازار ایران از میدان خارج شدند و ورودی بازار خودرو به صورت کامل در اختیار دو تولیدکننده بزرگ یعنی ایران خودرو و سایپا قرار گرفت. بازار در شرایطی انحصاری شد که دو خودروساز اصلی ایران، خود اسیر کمبود قطعه و کاهش تیراژ تولید بودند و نتواستند از مواهب این بازار بهره‌ای ببرند.
مدتی طول کشید تا اینکه در ماه‌های پایانی سال ۹۷ وضعیت تولید کمی بهتر شد، اما صف طولانی متقاضیان و تاخیر در تحویل خودرو‌های ثبت نامی، فریاد خریداران را به آسمان برد و انتقاد‌ها بالا گرفت. افزایش نجومی قیمت خودرو نیز فشار بر طبقه متوسط را مضاعف کرد، اما شگفت آور اینکه پیش فروش خودرو‌ها با وجود افزایش قیمت در کسری از ساعت تکمیل می‌شد. بازار خودرو همچنان در همین حالت ضد و نقیض باقی است.
دردسر‌های قیمت ارز
خودرو به عنوان یک کالای استراتژیک و مهم در تمام دنیا، سهم مهمی در حوزه اشتغال و تکنولوژی دارد و در ایران نیز چند سالی است خودروسازان با معرفی چند مدل ملی، سعی دارند از زیر بار سنگین عنوان «مونتاژکار» خارج شوند. معرفی خودرو‌هایی همچون سمند، دنا، تیبا و کوییک در نتیجه این تحرکات بوده است. ایران خودرو دو سال قبل محصول جدید خود به نام دنا پلاس را به عنوان نخستین خودروی لوکس معرفی کرد و به موازات آن در تکاپوی ساخت یک پلت فرم ملی با کمک یک کمپانی مشهور هم بود که ماجرای تحریم، آن را متوقف کرد.
امسال با توجه به افزایش نرخ ارز و بالا رفتن جنون آسای قیمت خودرو، محصول مهمی، چون دنا پلاس با مشکل تامین برخی قطعات و همچنین قیمت بالا مواجه شده، تا جایی که طبقه متوسط باید به زودی با خرید آن وداع کنند.
یک فراخوان و چند نظر
هفته گذشته دو اتفاق در ایران خودرو رخ داد که در یک نقطه به هم مماس می‌شدند. در خبر‌ها آمد که از این پس، دنا پلاس با سانروف (که موجب تمایز این خودرو شده بود و خریداران نیز خواهان آن بودند) تولید نخواهد شد، چون این قطعه کاملا وارداتی است و همچنین حذف آن از خط تولید نیز می‌تواند باعث کاهش قیمت شود که این روز‌ها یک ضرورت است.
به موازات این اتفاق، خبر دیگری هم از سوی ایران خودرو منتشر شد بر این مبنا که این شرکت طی فراخوانی از همه صنعتگران و شرکت‌های دانش بنیان خواسته است وارد گود شوند و قطعاتی که هنوز در تولید آن‌ها خودکفایی به دست نیامده را بسازند تا ارز بری ساخت خودرو‌ها کاهش پیدا کند.
این فراخوان البته با موضوع سال رونق تولید ملی نیز گره خورد و فرصتی شد تا ایران خودرو در‌های کارخانه را به روی کسانی که منتقد و مدعی بودند باز کند و به انتظار واکنش نجات بخش آن‌ها بنشیند، مصداق این مصرع که «گر تو بهتر می‌زنی بستان بزن...». در واقع ایران خودرو با این فراخوان، هم بخشی از فشار‌ها را از روی خود برخواهد داشت و در عین حال می‌تواند توان داخلی را در زمینه ساخت قطعات پیچیده‌تر شناسایی کند.
با این حال در مورد نتیجه این کار باید به دیده شک و تردید نگریست. فارغ از جنبه نمایشی این فراخوان که برد کوتاه مدتی خواهد داشت، باید گفت که اساسا صنعت خودرو در دنیا به حدی درگیر رقابت و پیشرفت است که فاصله واقعی ما با کمپانی‌های پیشرو را نمی‌توان با این قبیل دعوت‌ها پر کرد.
تجربه جهانی
از سوی دیگر، حتی در بهترین کمپانی‌های خودروسازی جهان نیز قطعات یا مجموعه‌ای از قطعات هستند که از سوی چند قطعه ساز خاص و محدود تامین می‌شوند. در دنیا تعداد کمپانی‌هایی که مجموعه‌های مهمی، چون گیربکس اتوماتیک، سیستم توربو، ایربگ، سیستم مدیریت موتور (ECU) و قطعات «های تک» را می‌سازند و به دیگران می‌فروشند کم است. در واقع برای بسیاری از کمپانی‌ها ورود و سرمایه گذاری در این قطعات مقرون به صرفه نیست و به این ترتیب، این قطعات از تامین کنندگان خاص خریداری می‌شود.
از قضا به نظر می‌آید قطعات و مجموعه‌هایی که مورد نظر ایران خودرو هست و هنوز خودکفایی در آن محقق نشده نیز عموما از همین دست باشند وگرنه قطعات معمول خودرو‌های قدیمی، چون پراید و پژو که اصلا در جایی ساخته نمی‌شوند.
در واقع اگر قرار به ساخت این قطعات خاص و پیچیده باشد باید دو بنگاه صنعتی ایران خودرو و سایپا دست به چنین کاری بزنند نه صنعتگران خرد و شرکت‌های دانش بنیان که عموما هم استطاعت مالی زیادی ندارند. به نظر می‌آید نتیجه چنین فراخوانی تنها به این بیانیه خودروساز منجر شود که: «دیدید امکان ساخت و تولید همه قطعات در ایران فراهم نیست. ما گفته بودیم که...»
البته می‌توان امیدوار بود نتایج درخشانی از این فراخوان به دست آید و انقلابی در ساخت خودرو ایجاد شود، بشر به امید زنده است...
