ال نینیو و ترسالی؛ از واقعیت تا توهم!!

دیدارنیوزـ مسلم تهوری: بارندگی‌های نوروزی، شادی این ایام را به‌خصوص از مردم آق قلا و گمیشان و پل دختر و ماژین و بسیاری از شهر‌ها و روستا‌های غربی و به‌طور عموم از کلیه ایرانیان گرفت. دولت و ملت در تدارک کمک به سیل‌زده‌ها بودند که به سرعت شایعه ترسالی در فضای مجازی منتشر شد. ایرانیان که بیش از دو دهه با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کردند با موضوع شعف‌برانگیز ترسالی مواجه شدند. اهمیت این موضوع منجر به یک سوال عمومی از کارشناسان شد. آیا به واقع دوره خشکسالی به سر آمده و زین پس وارد دوره ترسالی می‌شویم یا خیر؟ این موضوع توجه رسانه‌ها و به دنبال آن اظهار نظر کارشناسان را به همراه داشت.

عده‌ای با توجه به بارندگی‌های سیل‌آسای اخیر مدعی شدند که دوران خشکسالی به پایان رسیده و در دهه‌های آینده دوره ترسالی، زمین‌های تفتیده را سیراب می‌کند. مدعیان ترسالی از پدیده ال نینیو نیز یاد کردند و علت ترسالی را به این پدیده ربط دادند. از قول پرویز کردوانی نیز نقل قولی مبنی بر پایان دوره خشکسالی و آغاز یک دوره ترسالی مطرح شد، تا جایی که کردوانی مجبور به واکنش شد و گفت: ایران همچنان در شرایط خشکسالی و کم‌آبی قرار دارد و بارش‌های اخیر هم اتفاقی رخ داده است.

پرویز کردوانی در همین باره اظهار داشت: من به هیچ‌وجه چنین چیزی را نگفته‌ام و یک کلمه از این خبر هم متعلق به من نیست.

وی درباره بارش‌های اخیر کشور گفت: شرایط جوی ایران به دلیل گرم شدن کره زمین در کنار افزایش بارش در مناطق پرباران و کاهش بارش در مناطق کم‌باران بی‌نظم هم شده است؛ در شرایط بی‌نظمی ممکن است مثلاً در یزد که کم‌باران است ظرف یک ساعت به اندازه دو سال بارش رخ دهد.

کردوانی افزود: این بارش‌هایی که اخیراً در ایران رخ داده هم اتفاقی بوده است و تا زمانی که کره زمین گرم است ما در خشکسالی هستیم و نباید با این بارش‌ها تصور کرد که خشکسالی تمام و آب و هوای ایران مرطوب شده است.

کردوانی در پایان اعلام کرد: امیدی که این بارندگی‌ها ادامه داشته باشد نیست و ایران همچنان در شرایط کم‌آبی و خشکسالی خواهد بود.

البته پیشتر هم از قول حسین اردکانی خبری مبنی بر ترسالی منتشر شده بود. وی ۱۲ آذرماه در گفتگو با خبرگزاری تسنیم از واژه «ترسالی» استفاده کرده و گفته بود: می‌توان بارش‌های سال ۹۷ را با در نظر گرفتن مقادیر بارش بهاری، پاییزی و زمستانی، بالاتر از حدنصاب نرمال و به‌طور چشمگیری بهتر از سال ۹۶ به‌حساب آورد و در واقع سال ۹۷ سال ترسالی برای کشورمان خواهد بود. در این گفته البته اشاره‌ای به «دوره ترسالی» نشده بود، اما او ۱۰ روز بعد در گفتگو با خبرگزاری فارس، گفته‌های نسبت داده شده به خودش را در شبکه‌های اجتماعی تکذیب کرد و گفت: خبر آغاز دوره ترسالی در ایران کذب است.

در این میان می‌توان به اظهارات رضا اردکانیان، وزیر نیرو در برنامه تیتر امشب شبکه خبر در نهم فروردین هم اشاره کرد که اعلام کرد امسال ایران با یک «ترسالی شدید» مواجه است؛ طوری که در یک بازه ۶ ماهه از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه ۹۷) به اندازه میانگین ۵۰ ساله یک سال کامل آبی در ایران باران باریده است. او البته به این نکته هم اشاره کرد که برای اظهار نظر درباره تغییر اقلیم باید از آمار‌ها و اطلاعات وسیع‌تری استفاده کرد.

با این حساب آنچه مسلم است این ادعا که «دوره ترسالی در ایران آغاز شده» از سوی هیچ متخصص یا کارشناس حوزه مسائل اقلیمی، هواشناسی یا محیط زیست تایید نشده و تمام نقل قول‌های نسبت داده شده به برخی افراد صاحب‌نظر تکذیب شده است.

در همین رابطه صادق ضیاییان رییس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نیز اتمام دوره خشکسالی را قویا رد می‌کند. او می‌گوید: در ۳ دهه ابتدایی ۵۰ سال گذشته ما کاهش بارش آنچنانی را مشاهده نمی‌کردیم. در دهه اول متوسط بارندگی چیزی حدود ۲۷۰ میلی‌متر، دهه دوم حدود ۲۴۰ میلی‌متر و دهه سوم هم باز حدود ۲۷۰ میلی‌متر بود. اما بعد از آن روند کاهشی محسوسی در میزان بارندگی مشاهده شده، اتفاقی که ناشی از تغییر اقلیم است.

به گفته او به طور کلی می‌توانیم بگوییم در ۵۰ سال گذشته میزان بارندگی سالی حدود ۱.۲ میلی‌متر کاهش پیدا کرده و در مجموع بیش از ۵۰ میلی‌متر از متوسط بارش کشور کم شده. این‌ها برای یک کشور خشک و نیمه خشک اعداد بسیار بزرگی هستند.

او می‌گوید: در کنار این موضوع ما طی ۵۰ سال گذشته حدود ۲ درجه هم افزایش دما داشتیم، این افزایش دما هم باعث شده تبخیر افزایش پیدا کند و این خود روی وضعیت به‌وجود آمده تاثیرگذار است.

به دنبال طرح این موضوع، کارشناسان از اقصی نقاط دنیا نسبت به آن واکنش نشان دادند. ناصر کرمی اقلیم‌شناس و استاد دانشگاه NTNU روز هشتم فروردین‌ماه، مطلبی را با عنوان «بیست گزاره کوتاه اقلیمی درباره سیلاب ایران» در کانال تلگرامی‌اش منتشر کرد. گزاره پنجم، این سوال و جواب بود:

بعد از دو دهه خشکسالی، چنین بارش‌های سیلابی فراتر از نرمال می‌توانند نشانه فرارسیدن دوره ترسالی باشند؟

ـ هیچ رخداد منفرد اقلیمی و همچنین هیچ بیلان بارش سالانه نشانه آغاز یا پایان هیچ دوران اقلیمی نیست. با یک یا دو سال بارش یا عدم بارش هرگز نمی‌توان گفت دورانی آغاز یا پایان یافته است.

صد البته افرادی هم هستند که همچنان دم از دوره ترسالی می‌زنند. حال اینکه بر اساس کدام تخصص و مبنای علمی این حرف را می‌زنند امری است که خودشان باید پاسخگو باشند. علی‌اکبر رائفی‌پور از آن جمله است که در توئیتی عنوان کرده است:

بیش از ٢ سال است که فریاد می‌زنم ما وارد دوره ترسالی «سی ساله» شده و بارندگی و #سیل خواهیم داشت، اما دولتی‌ها، چون دنبال علم کردن گفتمان «خودکفایی کشاورزی مزخرف است» بودند در رسانه‌ها جا انداختند: آب هست، ولی کم است تا راه برای واردات غذا باز شود واقعیت اینست:#آب_هست_اما_ول_است#آبخیزداری

آنچه اکثر کارشناسان با توجه به آمار بر آن صحه گذاشته‌اند سال آبی جاری، ترسالی است و این امر کاملا متفاوت با دوره ترسالی است. بارش‌های اخیر مشکلات آبی سال جاری را حل کرده است، اما مشکل سفره‌های آب‌های زیر زمینی همچنان به قوت خود باقی است.

برای تقریب ذهن فرض کنید فردی ۳۰ سال کار کرده است و به‌طور میانگین سالی ۲ میلیون درآمد داشته است؛ اما بر اثر ورشکستگی ۵ سال هیچ درآمدی نداشته و در عسر و حرج به سر برده است. در دو ماه اخیر ماهی ۵ میلیون کسب درآمد کرده، هر چند درآمد دو ماه گذشته او از میانگین ۳۰ سال گذشته بیشتر بوده و مقداری از مشکلات جاری وی را حل می‌کند، اما ضرری که در ۵ سال گذشته کرده با درآمد این دو ماه قابل جبران نخواهد بود. وضعیت فعلی ایران نیز شبیه به این مثال است. بیش از دو دهه خشکسالی و استفاده بی‌رویه از سفره‌های زیر زمینی منجر به بحران جدی آب شده است. بارش‌های اخیر هر چند مرهمی بر زخم‌های بی آبی کشور است و مشکلات سال جاری را برطرف کرده، اما این حجم از بارندگی، پاسخگوی چندین سال خشکسالی نبوده و نخواهد بود.

 گفته‌های کاوه مدنی، کارشناس مدیریت آب و محیط زیست در دانشگاه ییل آمریکا مؤید مطلب مذکور است. وی دراین‌باره گفت: وضعیت آب سطحی در سال جاری خوب خواهد بود و شاید در خیلی از مناطق نیاز به هشدار درباره وضعیت مصرف آب نباشد. بعضی از تالاب‌ها وضعیت خوبی پیدا کرده‌اند، اما آیا این پایدار خواهد بود؟ وضعیت آب‌های زیرزمینی هم به این راحتی درست نمی‌شود، سطح آب زیرزمینی با یک سیل آنقدر که باید بالا نمی‌آید.