باج‌نیوز چیست و در برابرش چه باید کرد؟

دیدارنیوز ـ امید جهانشاهی: باج‌نیوز به خبری گفته می‌شود که هدف از انتشار آن تهدید است برای اخاذی یا فشار سیاسی جهت تحمیل نظر و تاثیر بر تصمیم مدیران دولتی یا شرکت‌های خصوصی.

یکی از شگرد‌های باج‌گیران خبری این است که اخبار و اطلاعات جعلی را از منابع مختلف مدام بازنشر می‌کنند تا مدیران یک سازمان دولتی یا شرکت خصوصی را تحت فشار قرار دهند.

یکی دیگر از شگرد‌ها این است که حمله سایبری می‌کنند و پس از انتشار گوشه‌ای از اطلاعات حک شده یا سرقت شده، تهدید به انتشار بیشتر اطلاعات می‌کنند مگر آنکه باجی پرداخته شود.

گاهی هم شرکت‌های رقیب و گروه‌های سهامدار برای اعمال نفوذ سیاسی و تاثیرگذاری و یا تغیر تصمیم‌ها یا به اصطلاح ایجاد صف فروش سهام و در پی آن جمع کردن سهام ارزان سهامداران خرد اقدام به نشر اخبار جعلی و باج‌گیری خبری می‌کنند. برای مثال در سال ۲۰۱۹، یک خبرگزاری در هند ادعا کرد که یک کارخانه پتروشیمی در حال نشت گاز سمی است. این خبر باعث هراس عمومی شد و برای فروش سهام آن صف پرحجمی در بازار سهام شکل گرفت، اما بعداً مشخص شد که خبر جعلی بوده و گروهی خواستند سهام این شرکت را به اصطلاح ارزان جمع کنند. در سال ۲۰۲۰ هم یک رسانه اروپایی ادعا کرد که یک شرکت پتروشیمی در آفریقا فاضلاب‌های سمی به رودخانه ریخته است. بعد‌ها مشخص شد که این گزارش توسط یک رقیب تجاری حمایت مالی شده بود تا ارزش سهام شرکت را کاهش دهد. در واقع تلاش برای کاهش ارزش سهام شرکت برای خرید ارزان‌تر توسط رقبا یکی از اهداف باج‌گیران خبری است.

از این دست مثال‌ها علیه شرکت‌های موفق در صنایع مختلف بسیار است که اهداف آنها عبارتند از فشار برای تغییر سیاست‌ها، دستکاری بازار سهام، اخاذی مستقیم، حذف رقبا از بازار‌های بین المللی و یا لغو قرارداد‌ها به نفع رقبا.

شرکت‌های بزرگ از مهمترین طعمه‌های باج‌گیران خبری هستند. مهمترین راه مواجهه شفاف‌سازی، آگاهی‌بخشی و ارائه پاسخ سریع و قانع‌کننده در افکار عمومی است. از این رو، برخی شرکت‌های بزرگ تیم‌هایی تخصصی برای رصد رسانه‌ها و پاسخ به اخبار جعلی و مواجهه با تهدید‌های باج‌گیران خبری تشکیل داده‌اند. این تیم‌ها می‌کوشند برای خنثی‌سازی اخبار جعلی باج‌گیران استراتژی‌های خبری طراحی و مدیریت کنند و با نشر داده‌های روشنگرانه و واقعی جلوی باجگیران خبری بایستند. گاهی هم برخی صنایع، ائتلاف‌هایی میان صنعت و رسانه‌های معتبر برای پاسخ به اخبار جعلی رسانه‌های زرد و روشنگری عمومی تشکیل می‌دهند.

رسانه‌های معتبر نقش جدی در مواجهه با باج‌نیوز‌ها دارند. چراکه این پدیده همانطور که از نامش برمی‌آید ریشه در سوء استفاده از رسانه‌ها دارد. گاهی رسانه‌ای زرد به بهانه افشاگری و در حقیقت برای اخاذی و رشوه‌گیری به باج‌گیری خبری رو می‌آورد. از انجا که در همه اصناف افراد متخلفی پیدا می‌شوند باید اقرار کرد گاهی هم هست که گروهی رسانه‌ای را اجاره می‌کنند به قیمتی بالا و برای کسب درامد به باج‌گیری خبری رو می‌آورند.

با گسترش اینترنت، رسانه‌های اجتماعی به یکی از عرصه‌های جولان باج‌گیران خبری تبدیل شده‌اند. در این میان، توئیتر به دلیل ماهیت خبری و جدی آن در مقایسه با فیس‌بوک و اینستاگرام، بیش از بقیه بستری برای باج‌گیران خبری است که با مدعا‌های دروغین، مدیران شرکت‌های مختف را تحت فشار قرار دهند.

متاسفانه باید گفت که اخبار تند و تخریبی داغ‌ترند و بیشتر کلیک می‌خورند و بازنشر می‌شوند و بی‌اعتمادی را نشر می‌دهند.

هم باج‌گیران خبری در فضای بی‌اعتمادی و فضای تیره و تار سوء تفاهم‌ها و شایعه‌ها بهتر کار می‌کنند و هم فعالیت‌هایشان به بی اعتمادی و بدگمانی و بازار شایعه دامن می‌زند. چون مردم در مواجهه با خبر‌های ضد و نقیض اثبات نشده و اتهام‌گونه دچار بی‌اعتمادی سیاسی و اجتماعی می‌شوند.

همه مردمی که به نوعی چه با لایک خبری تایید نشده و چه با بازنشر آنها و چه با نقل این اخبار بین دوستان و آشنایان و همکاران به فضای بی‌اعتمادی کمک می‌کنند، در واقع زمینه کار باج‌گیران خبری را تسهیل می‌کنند. چون وقتی مردم با اخباری مواجه می‌شوند که باور‌های قبلی آنها همسوست و آنها را تقویت می‌کند بیشتر و راحت‌تر آنها را می‌پذیرند. گاهی هم هست که برخی رسانه‌ها بدون بررسی دقیق، خبری منفی را بازنشر می‌دهند به قصد اینکه کلیک بیشتر بگیرند و در نتیجه تبلیغات بیشتری دریافت کنند.

باج‌نیوز‌ها اگرچه در ظاهر مدیران شرکت‌ها را هدف حمله قرار می‌دهند، اما واقعیت این است که در نهایت آنچه ضربه می‌خورد و لکه‌دار می‌شود نه مدیران چند سازمان و شرکت که مسئله اعتماد در جامعه است.

جامعه مدنی نقش مهمی در دفاع از مسئله اساسی اعتماد عمومی بر عهده دارد. رسانه‌های معتبر و جدی و انجمن‌های صنفی و مدنی از جمله ارکان جامعه مدنی هستند. در کنار برند‌های معتبر رسانه‌ای، انجمن‌های صنفی و مدنی هم نقش فعالی در مقابله با باج نیوز‌ها و دفاع از اعتماد عمومی بر عهده دارند. انجمن‌های صنفی ساختاری مدنی برای مقابله یکپارچه علیه حملات باج‌گیران خبری هستند و اگر اقدامی مشترک و متحد داشته باشند می‌توانند در مقابل باج‌گیران بایستند.