علوم جدید نیازمند گفتمان فرا طبیعی هستند

دیدارنیوزـ بر اساس گزارش جدیدی که باهدف ایجاد گفتمانی فرا طبیعی در حوزه علم و فناوری ارائه‌شده است، پیشنهادات ارائه‌شده برای مبارزه با مالاریا به‌واسطه هدایت ژن‌هایی که سرعت گسترش این بیماری را از طریق پشه‌ها کاهش می‌دهد، یک فناوری با ریسک بسیار زیاد و البته احتمال موفقیت بالایی ارزیابی می شود که روزنامه‌نگاران علمی را به چالش می‌کشد.

علوم فرا طبیعی در دسته‌بندی‌های نامشروع و غیرقانونی، موردتوجه قرار نگرفته، اثبات نشده، مشکوک، غیرضروری و البته شاید نوعی پیشگویی از آینده، تقسیم‌شده و بررسی این علوم نیاز به مجموعه‌ای ترکیبی از مقررات مؤثر و هوشمند درزمینهٔ علوم فرا طبیعی و تلفیقی از دیدگاه‌های علمی، اجتماعی، مذهبی، اخلاقی و محیطی دارد.

علوم فرا طبیعی یا Post-normal science، اصطلاح جدیدی است که برای فن‌آوری‌هایی که تخصص معمول برای ارزیابی هزینه‌ها، مزایا و ایمنی آن‌ها کافی نیست، به کار می رود. برای نمونه بحث در مورد تکنیک‌های کنترل بیماری مالاریا از طریق دست‌کاری ژنتیکی می‌تواند چندین دهه پس از معرفی ذرت، سویا و پنبه اصلاح‌شده، نوعی استدلال قطبی و بحث‌های جدید در حوزه دانش را ایجاد کند. مهار بیماری مالاریا می‌تواند تلفات مرگ‌ومیر را در بسیاری از مناطق دنیا کاهش دهد. سازمان بهداشت جهانی برآورد کرده است که انگل ناشی از پشه مالاریا عامل 422 هزار مورد مرگ از مجموع 212 میلیون مرگ ثبت‌شده در سال 2015 بوده است.

دومینیک بروسارد (Dominique Brossard)، رئیس بخش ارتباطات علمی در دانشگاه ویسکانسین-مدیسون و نویسنده مقاله انتظارات و مخاطرات ویرایش ژنتیکی (Promises and Perils of Gene Drives) که این هفته در مجله Proceedings of the National Academy of Sciences. منتشرشده است در این رابطه می‌گوید: فناوری جدید ویرایش ژنتیکی برای استفاده در موجودات زنده با رشد زیادی روبه‌رو بوده است.

طرفداران ویرایش ژنتیکی پیشنهاد می‌کنند که برای مبارزه با مالاریا از طریق ایجاد و توزیع پشه‌های مهندسی ژنتیکی شده اقدام شود که به‌این‌ترتیب آن‌ها و فرزندانشان قادر به انتقال مالاریا نخواهند بود. این تاکتیک می‌تواند روی ژن‌هایی که سیستم ایمنی حشرات را برای کشتن انگل مالاریا تحریک می‌کند، تکیه کند. ممکن است این فنّاوری به‌جز بیماری‌های خاص، برای کاهش جمعیت گونه‌های مهاجم استفاده شود.

ازجمله دیگر نمونه‌های علوم فرا طبیعی می‌توان به بحث‌هایی همچون تغییرات اقلیمی و ویرایش ژن انسان اشاره کرد. دومینیک بروسارد در این رابطه می‌گوید: اخبار مربوط به تولد دو نوزاد از یک جنین که ظاهراً با ویرایش ژنتیکی صورت گرفته، نشان‌دهنده نیاز به بحث در مورد فناوری‌ها و علوم فرا طبیعی است. من این موارد را در دسته‌بندی‌های نامشروع و غیرقانونی، موردتوجه قرار نگرفته، اثبات نشده، مشکوک، غیرضروری و البته شاید نوعی پیشگویی از آینده، تقسیم می‌کنم.

به باور پژوهشگران و نویسندگان PNAS، بررسی این علوم نیاز به مجموعه‌ای ترکیبی از مقررات مؤثر و هوشمند درزمینهٔ علوم فرا طبیعی و تلفیقی از دیدگاه‌های علمی، اجتماعی، مذهبی، اخلاقی و محیطی دارد. این پژوهشگر به‌تازگی در سومین اجلاس مربوط به پژوهش‌های آکادمیک خود به بررسی دقیق این موضوع پرداخته است. وی در این رابطه می‌گوید: هدف ما این است که از تجربیات و دانش جمعی خود برای نشان دادن نحوه بحث در مورد ویرایش ژنتیکی استفاده کرده و از درس‌های آموخته‌شده و تجربیات کسب‌شده در سایر حوزه‌ها بهره ببریم. از سوی دیگر گروهی از پژوهشگران باور دارند باوجودی که مهندسی ژنتیک در حال حاضر درکشت ذرت، سویا و پنبه استفاده‌شده و صدها میلیون هکتار محصولاتی که ژن آن‌ها ویرایش شده، کاشته شده است، این دانه‌های زراعی نباید پرورش داده‌شده و کشت آن‌ها باید متوقف شود. بر این اساس احتمال داده می‌شود تبعات ویرایش ژنتیکی غیرقابل‌پیش‌بینی بوده و مطابق با پیش‌بینی‌های دانشمندان صورت نپذیرد.

نویسنده این مقاله تحقیقاتی، افزود: امروزه بحث ویرایش ژنتیکی با ظهور یک ابزار سریع و دقیق «ویرایش ژن» به نام CRISPR واقعی‌تر شده و ما دریافتیم که تلاش برای دست‌کاری ژن پشه‌های وحشی و یا سایر موجودات، امکان‌پذیر ولی درعین‌حال هیجان‌انگیز و ترسناک است.

بروسارد در این رابطه می‌گوید: بخشی از مشکل پیش رو در این حوزه ناشی از سرعت بسیار زیاد پیشرفت علم در حوزه ژنتیک است. اگر موضوعی برای مدت طولانی در آزمایشگاه باقی بماند، ممکن است زمان برای بحث در مورد جنبه‌های مختلف آن وجود داشته باشد، اما اکنون علم بسیار سریع پیشرفت می‌کند به‌گونه‌ای که ظرفیت جامعه برای مقابله با آن ممکن بسیار کندتر بوده و درواقع سرعت علم از جامعه بیشتر شده است و از سوی دیگر ما در دوران رسانه‌های اجتماعی به سر می‌بریم که عناوین خبری ترسناک یا امیدوارکننده، دقیق یا غیرقابل‌پیش‌بینی، بلافاصله و با سرعت بسیار زیادی در سراسر جهان منتشر می‌شوند.

ترجمه: احسان محمدحسینی

منبع: scienmag