قاسم یزدان‌پناه، مدیرکل مدارس غیردولتی اسبق وزارت آموزش و پرورش یادداشتی درباره تفاهم‌نامه همکاری وزارت آموزش و پرورش و فرماندهی نیروی انتظامی برای دیدار ارسال کرده که در این مطلب می‌خوانید.
دیدارنیوز _ قاسم یزدان‌پناه*:
مقدمه
در فروردین ۱۴۰۴، وزارت آموزش و پرورش و فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تفاهم‌نامه‌ای مشترک به‌منظور توسعه همکاری‌های آموزشی، اجتماعی و فرهنگی امضا کردند. این تفاهم‌نامه که در راستای سیاست‌های پیشگیرانه و ارتقای امنیت اجتماعی در محیط‌های آموزشی تدوین شده، توجه رسانه‌ها، کارشناسان و افکار عمومی را جلب کرد. اما متأسفانه در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی به جای بررسی دقیق مفاد تفاهم‌نامه، بیشتر به صحبت‌های تعارفاتی و رفاقتی وزیر آموزش و پرورش و فرمانده نیروی انتظامی پرداخته شد. این نوع تعارفات، که در فرهنگ ایرانی ریشه دارد، متاسفانه در جلسات رسمی هم مشاهده می‌شود و در فضای مجازی به سرعت منتشر و توجه‌ها را جلب می‌کند. لازم بود رسانه‌ها بر محتوای واقعی این تفاهم‌نامه نیز متمرکز می‌شدند. البته روابط عمومی‌های آموزش و پرورش و نیروی انتظامی در اطلاع رسانی منفعل عمل کردند.
در این شرایط، به وزیر آموزش و پرورش و مدیران وزارتخانه توصیه می‌کنم که در جلسات رسمی مراقب رفتار و گفتار خود باشند. این موضوع مخصوصاً در وزارت آموزش و پرورش که زیر ذره‌بین رسانه‌هاست، اهمیت ویژه‌ای دارد. به‌خصوص که خانواده‌ها به شدت نگران وضعیت امنیت مدارس هستند.
نکات مثبت تفاهم‌نامه
تفاهم‌نامه وزارت آموزش و پرورش و نیروی انتظامی دارای مزایای قابل توجهی است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ترویج فرهنگ نظم و انضباط اجتماعی:
این تفاهم‌نامه به‌طور مؤثر به ترویج فرهنگ نظم در مدارس کمک می‌کند و از بروز آسیب‌های اجتماعی در محیط‌های آموزشی پیشگیری می‌کند.
افزایش آگاهی دانش‌آموزان و خانواده‌ها:
همکاری‌های آموزشی و فرهنگی می‌تواند آگاهی خانواده‌ها و دانش‌آموزان را در زمینه مسائل اجتماعی و فرهنگی افزایش دهد.
ارتقای امنیت محیط‌های آموزشی:
با ارتقای همکاری‌ها، امنیت مدارس تقویت می‌شود و آرامش روانی برای دانش‌آموزان فراهم می‌آید.
استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای برای فرهنگ‌سازی:
بهره‌گیری از رسانه‌های مختلف برای اطلاع‌رسانی به‌منظور فرهنگ‌سازی و تشویق مشارکت اجتماعی می‌تواند تاثیرات مثبت زیادی داشته باشد.
همکاری در طرح "نماد":
طرح "نماد" به‌عنوان یکی از طرح‌های مهم وزارت آموزش و پرورش در جهت مسئولیت اجتماعی پلیس، می‌تواند موجب ایجاد تحولی مثبت در مدارس شود.
نکات منفی و ملاحظات
با وجود مزایای قابل توجه این تفاهم‌نامه، برخی نگرانی‌ها و ملاحظات نیز وجود دارد که باید به آنها توجه شود:
گسترش فضای امنیتی در مدارس:
برخی کارشناسان نگرانند که این تفاهم‌نامه به گسترش فضای امنیتی در مدارس منجر شود که ممکن است باعث کاهش احساس امنیت روانی دانش‌آموزان گردد.
استفاده ناصحیح از ابزار‌های انتظامی:
در صورتی که نیروی انتظامی به‌طور نادرست و بدون دقت کافی وارد مدارس شود، ممکن است از ابزار‌های انتظامی به شیوه‌ای نادرست استفاده گردد.
حفظ استقلال نهاد آموزش و پرورش:
اهمیت حفظ استقلال وزارت آموزش و پرورش در تدوین و اجرای شیوه‌نامه‌های مربوط به تفاهم‌نامه نباید نادیده گرفته شود. مشارکت کارشناسان علوم تربیتی در این زمینه ضروری است.
تجربه کشور‌های دیگر
در بسیاری از کشور‌های پیشرفته، همکاری پلیس و آموزش و پرورش با رویکرد‌های غیرامنیتی انجام می‌شود. برای مثال، در کشورهایی چون آلمان، ژاپن، کانادا و استرالیا، طرح‌هایی همچون افسران مدرسه (School Resource Officers) و همیاران پلیس به کار گرفته می‌شود. این طرح‌ها به‌جای تمرکز بر امنیت فیزیکی، بر مشاوره و آموزش مهارت‌های اجتماعی و حل مسئله متمرکز هستند. در این کشورها، مشارکت والدین و متخصصان علوم رفتاری در تصمیم‌گیری‌ها در اولویت قرار دارد تا امنیت روانی و اجتماعی دانش‌آموزان حفظ شود.
نگرانی‌های اجتماعی و امنیتی اخیر در ایران
در ماه‌های اخیر، افزایش آسیب‌های اجتماعی در میان نوجوانان، ناآرامی‌های اجتماعی و حساسیت‌های امنیتی، به‌ویژه در خصوص تجمعات دانش‌آموزی، باعث شده تا نیاز به توجه جدی‌تر به امنیت و سلامت روانی محیط‌های آموزشی بیشتر احساس شود. در این شرایط، اجرای شتاب‌زده و بدون اقناع عمومی تفاهم‌نامه‌ها ممکن است به افزایش بی‌اعتمادی عمومی و نگرانی‌های بیشتر دامن بزند. از این رو، استفاده از رویکرد فرهنگی و آموزشی به جای برخورد‌های انتظامی، پیشنهاد می‌شود.
توصیه‌ها
برای اجرایی شدن مؤثر این تفاهم‌نامه، برخی توصیه‌های کلیدی وجود دارد:
وزارت آموزش و پرورش: باید در تدوین شیوه‌نامه‌های اجرایی تفاهم‌نامه، از متخصصان علوم تربیتی، روانشناسی و جامعه‌شناسی استفاده کند.
پلیس:
باید از ظرفیت‌های نرم مانند کارگاه‌های آموزشی، مشاوره و مشارکت والدین برای همکاری با مدارس بهره ببرد و حضور فیزیکی پلیس را محدود به موارد ضروری کند.
اطلاع‌رسانی شفاف:
برای اقناع افکار عمومی، باید به‌طور شفاف اهداف این تفاهم‌نامه و نحوه اجرای آن به مردم توضیح داده شود.
شورای راهبری فرهنگی-اجتماعی:
در هر مدرسه باید شورایی با حضور مدیر، مربی پرورشی، نماینده اولیا و پلیس تشکیل شود تا اقدامات اجرایی به صورت جمعی و با مشورت انجام شود.
الگوگیری از تجارب موفق کشور‌های دیگر:
باید از تجارب موفق کشورهایی مانند آلمان، ژاپن و کانادا در ایجاد همکاری‌های آموزشی و فرهنگی پلیس و مدارس استفاده شود.
منابع:
۱. وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران. (۱۴۰۴). اطلاعیه رسمی انعقاد تفاهم‌نامه.
۲. ایرنا. (۱۴۰۴). گزارش خبری تفاهم‌نامه پلیس و آموزش و پرورش.
۳. افشار، م. (۱۳۹۸). امنیت و آموزش در مدارس. فصلنامه علوم اجتماعی.
۴. Klein, J. (۲۰۲۰). School Resource Officers in International Perspective. Springer.
*مدیرکل مدارس غیردولتی اسبق وزارت آموزش و پرورش
