حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل در یادداشتی اختصاصی برای دیدار، نوشت: هاکان فیدان یک شخصیت نظامی و امنیتی محسوب می‌شود که از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳ به مدت هشت سال مسئول سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه (میت) بود و طی این سال‌ها با ایران روابط بسیار خوبی داشت. اما این اظهارات آن هم در کسوت وزیر امور خارجه به معنای یک انتقاد صریح و بی‌پرده از سیاست‌های منطقه‌ای ایران است. لحن هشدارآمیز او نشان‌دهنده نگرانی جدی ترکیه از نقش ایران در منطقه است.
دیدارنیوز-حسن بهشتی‌پور* : هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه روز پنج شنبه در مصاحبه با شبکه الجزیره خطاب به مسئولین ایرانی گفت: «ایران به مدت طولانی با حمایت از شبه‌نظامیان در منطقه به پیشبرد سیاست‌های خود پرداخته است، اما این سیاست ریسک‌های زیادی برای ایران به همراه داشته است. ایران برای حفظ موفقیت‌های خود در عراق و سوریه هزینه‌های زیادی پرداخت کرده است. او همچنین توصیه کرد که ایران باید سیاست‌های خود را تغییر دهد تا از مشکلات بلندمدت در منطقه و در داخل کشور جلوگیری کند.
اگر ایران با حمایت از گروه‌ها در کشور‌های دیگر به دنبال ایجاد ناراحتی در آن کشور‌ها باشد، کشور‌های دیگر نیز با حمایت از گروه‌های داخلی ایران، این کشور را ناراحت خواهند کرد. فیدان تأکید کرد که در دنیای امروز هیچ‌چیز پنهان نیست و اگر ایران می‌خواهد که به شیشه‌اش سنگ نزنند، نباید به شیشه دیگران سنگ بزند.»
به طورکلی می‌توان گفت اظهارات وزیرخارجه ترکیه در برگیرنده سه موضوع مهم است:
۱- نشان دهنده افزایش تنش بین ترکیه و ایران بر سر سوریه
۲- نگرانی ترکیه از همکاری ایران با کرد‌ها و علویان سوریه
۳- تهدید و هشدار به ایران برای تغییر سیاست‌های خود در قبال کرد‌ها و علویان در سوریه
هاکان فیدان یک شخصیت نظامی و امنیتی محسوب می‌شود که از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳ به مدت هشت سال مسئول سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه (میت) بود و طی این سال‌ها با ایران روابط بسیار خوبی داشت. اما این اظهارات آن هم در کسوت وزیر امور خارجه به معنای یک انتقاد صریح و بی‌پرده از سیاست‌های منطقه‌ای ایران است. لحن هشدارآمیز او نشان‌دهنده نگرانی جدی ترکیه از نقش ایران در منطقه است.
وزیرخارجه ترکیه در شرایطی ایران را متهم به دخالت در سایر کشور‌های منطقه کرده است که ترکیه با حمایت از گروه تروریستی تحریر شام در عمل به صورت همه جانبه در امور داخلی سوریه مداخله کرده است.
فیدان کار را به جایی رسانه که به صراحت ایران را تهدید می‌کند که اگر به حمایت از گروه‌های مخالف ترکیه ادامه دهد، ترکیه نیز از گروه‌های مخالف ایران حمایت خواهد کرد. این تهدید نشان‌دهنده افزایش تنش بین دو کشور است.
فیدان با اشاره به اینکه «قابلیت‌هایی که شما دارید دیگران هم دارند» به نوعی می‌خواهد بگوید که ایران نباید در آینده از کرد‌های سوریه و علوی‌های این کشور در برابر یکه تازی ترکیه در سوریه، حمایت کند. او در واقع توانایی‌های ترکیه را بیش از حد ارزیابی می‌کند و توجه ندارد که در سال ۲۰۱۶ اگر ایران از اردوغان در برابر کودتاچیان حمایت نکرده بود، او دیگر امروز وزیر خارجه نبود.
وزیر خارجه ترکیه با این جمله که «اگر می‌خواهید که به شیشه شما سنگ نزنند، به شیشه دیگران سنگ نزنید» از ایران می‌خواهد که در سیاست‌های منطقه‌ای خود تجدید نظر کند و از اقدامات تحریک‌آمیز خودداری کند. بیان این تهدید روشن در واقع نشان می‌دهد ترکیه با استقرار دولت احمد شراع رئیس جمهوری خود خوانده در دمشق می‌خواهد میدان را از رقبا خالی کند، در حالی که مشکل ترکیه با کرد‌ها و علوی‌های سوریه ریشه در سیاست داخلی این کشور دارد نه حمایت ایران از آنها.
برای درک عمق اظهارت فیدان باید رقابت منطقه‌ای بین ایران و ترکیه را به درستی تحلیل کرد. از دیرباز در منطقه خاورمیانه و قفقاز ایران و ترکیه رقابت داشته‌اند. این رقابت در زمینه‌های مختلفی از جمله نفوذ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بوده است. اما در همین حال همکاری هم وجود داشته چنانچه در سال‌های کذشته در برخورد با فعالیت‌های تروریستی گروه‌های پ. ک. ک و پژاک با هم همکاری هم کردند، اما اختلاف دیدگاه در برخورد با حقوق کرد‌ها داشته و دارند.
به نظر می‌رسد تحولات دو سال پیش در قفقاز جنوبی و تحولات مربوط به سقوط دولت اسد در سوریه، ترکیه را در موقعیتی قرار داده که احساس می‌کند می‌تواند به راحتی همسایه قدرنمند خود را تهدید کرده و با هشدار اعلام کند که ایران نمی‌تواند مانع اجرای نقشه‌های ترکیه در احیاء نوعثمانی گری از یکسو و پان ترکیسم از سوی دیگر شود.
ترکیه اگر به راستی دنبال حفظ امنیت ملی خود و امنیت منطقه است راهش پیدا کردن همکاری بیشتر با ایران و فاصله گرفتن از سیاست‌های توسعه طلبانه اسرائیل در منطقه است.
*تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل
