امید امرالله، عضو هیئت علمی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در برنامه «در مسیر اندیشه» گفت: گام مهم و موثر شورای عالی انقلاب فرهنگی ناظر بر این بود که دانشگاه‌ها و مدارس و کتب درسی دانشگاهی و آموزش عالی را در رشته‌های علوم انسانی تصفیه کند و معتقدم تدبیر امام به جا بود که انقلاب را نجات داد.
دیدارنیوز: عضو هیئت علمی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد تدبیر به جای امام در تشکیل این شورا، در حقیقت انقلاب مردم را نجات داد.
امید امرالله با حضور در استودیوی پخش زنده برنامه "در مسیر اندیشه" با اشاره به اینکه شورای عالی انقلاب فرهنگی در انقلاب اسلامی متولد شده و قبل از سال ۵۷ شاهد چنین نهادی با این شرح وظایف نبودیم، افزود: انقلاب اسلامی ایران ایدئولوژیک بود و شاید کمتر بتوان آن را انقلابی سیاسی برشمرد که با نارضایتی مردم در دوره پهلوی در خصوص عدم رعایت شئونات فرهنگی و تعارضاتِ سلیقه‌ای از سوی حاکمیت پهلوی با ارزش‌های مردم، شکل گرفت.
عمده اعتراضات مردم و امام خمینی به عنوان رهبر این انقلاب نسبت به شاه و حاکمیت ناظر بر این بود که حکومتِ قبلی نه تنها در راستای ارزش‌ها قدم برنمی داشت، بلکه خلافِ آن حرکت می‌کرد.
وی با اشاره به اینکه بسیاری سردمداران از میان بهائیان بودند و دین اسلام و تشیع را نیز زیر سوال می‌بردند، افزود: انقلاب و نارضایتی مردم عمدا در حوزه مسائل فرهنگی و دغدغه امام هم حاکمیت اسلام در کشورمان بود.
این حاکمیت بیش از رنگ و بوی سیاسی، شکلی ایدئولوژیک داشت؛ بنابراین پس از انقلاب نهاد‌های فرهنگی کشور ازجمله دانشگاه و مدارس و کتب درسی مورد بازنگری قرار گرفتند.
امرالله ادامه داد: معلمان، کتاب ها، فضای آموزش و پرورش و آموزش عالی مورد بازنگری قرار گرفت و در نهایت امام در ۱۹ آذر ۶۳ دستور تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی را دادند که هدف تشکیل این شورا، جامعیتی حول محور انقلاب بود.
رهبری نیز تاکید کردند یکی از بهترین تصمیمات امام صدور فرمانِ تشکیل شورا بود و امروز با گذشته ۴۰ سال از تشکیل این شورا، قدم‌های مثبت و استواری را برداشته است.
وی در بخشی دیگر از مصاحبه با رادیو گفتگو خاطرنشان کرد: نهاد‌های فرهنگی با تولد خود، ابتدا به سان کودکی نونهال و خردسال هستند و به تدریج شناخت خود را از محیط تکمیل کرده و قدرت و تثبیت حاکمیت به آن‌ها کمک می‌کند. رفته رفته پخته شده و به حیات خود ادامه می‌دهند و شرط اصلی بررسی عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی هم، توجه به شروع آن از سنین نوپایی است.
امرالله در عین حال قیاس انسان با سیستم را نادرست خواند و تصریح کرد: در این ۴ دهه تصفیه دانشگاه‌ها از وجود اساتید و هیئات علمی که با تفکر حکومت چهلوی کار می‌کردند، از جمله اقدامات مهم شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده است.
البته برخی دانشجویان نیز پشت دسته حکومت پهلوی سینه زده و پیش می‌رفتند. طبیعتا مدیریتِ فضای فرهنگی کشور با این شکل امکان پذیر نبود.
وی ادامه داد: گام مهم و موثر شورای عالی انقلاب فرهنگی ناظر بر این بود که دانشگاه‌ها و مدارس و کتب درسی دانشگاهی و آموزش عالی را در رشته‌های علوم انسانی تصفیه کند و معتقدم تدبیر امام به جا بود که انقلاب را نجات داد.
با تثبیت حکومت، زمان آن رسیده بود که اوضاع محتوایی نظام آموزش عالی کشور را ترمیم کنیم. در آن زمان تعریف فرهنگ به سان امروز مطرح نبود و شورا توان عملکرد گسترده‌ای را نداشت و لذا تا سال‌های دهه ۷۰، روی جذب اعضای هیئت علمی و رئسای دانشگاه‌ها و سیاست‌های کلان نظام آموزش و فرهنگ اقدام شد.
با نگاهی به کارکرد‌های شورایعالی انقلاب‌فرهنگی؛ فرهنگ در سیاست داخلی و خارجی مظلوم است
پژوهشگر حوزه سیاست‌گذاری و شناخت اجتماعی از سهم ناچیز بودجه‌های فرهنگی و مظلومیت این حوزه خاصه در میان نماینده‌های مجلس انتقاد کرد و گفت: جامعه احساس می‌کند نقشِ الهام‌بخشِ فرهنگ در راستای انقلاب‌اسلامی، مخدوش شده است.
حمزه امیری که در برنامه "در مسیر اندیشه" حضور داشت، فرهنگ را زیر بنای تمدن خواند و تصریح کرد: ظواهر زندگی، مظاهرِ تمدن هستند و به عبارتی آن چه می‌خوریم، می‌پوشیم و سبکی که بر اساس آن زندگی می‌کنیم و نیز ساختار جامعه، دیگر مظاهرِ تمدن می‌باشند که ناظر بر یک فرهنگ به وجود آمده اند.
باید به پویایی و پیچیدگی فرهنگ توجه کنیم، چون کاملا زنده است و مرتب نو به نو می‌شود و این می‌طلبد نهادی که قرار است در این حوزه مداخله کند، با همین مقتضیات به روز شده و خود را چابک و چالاک نگه دارد.
وی افزود: چنین نهادی باید بسیاری ویژگی‌های فرهنگی را در خود داشته باشد؛ ضمن اینکه نقد ما به اشخاص و دولت‌ها باز نمی‌گردد، چون درباره یک نهادِ ۴۰ ساله به عنوان شورای عالی انقلاب فرهنگی سخن می‌گوییم.
امیری با بیان اینکه اهدافی که شورا برای آن تشکیل شده بود، تا امروز به خوبی محقق نشده است، در بخشی دیگر از سخنان خود در رادیو گفتگو خاطرنشان کرد: سهم فرهنگ از بخش عمومی کشور شاخص خوبی است که می‌توان بر اساس آن اهداف شورا و تحقق آن را بررسی کرد.
وی به بودجه‌های سالانه، قوانین برنامه پنج ساله، ساختار‌ها و... اشاره کرد و گفت: باید دید سهم فرهنگ در سیاست داخلی و خارجی و شئون مختلف حاکمیت چقدر است، ولی بر اساس مشاهدات، فرهنگ معمولا در آخرِ این صف قرار می‌گیرد.
همواره طنز تلخی در تشکیل کمیسیون فرهنگی مجلس وجود دارد و معمولا کسی برای عضویت در این کمیسیون حاضر نیست؛ خاصه در این دوره که با تاخیر قابل توجهی تشکیل شد و این یکی از مظلومیت‌های حوزه فرهنگ است.
امیری گفت: درباره چنین مسائلی باید از شورا مطالبه کرد تا سهم شورا در دوره‌ها و بخش‌های عمومی کشور مشخص شود. باید بدانیم چرا نماینده‌ها احساس نمی‌کنند باید مسئله فرهنگ را جدی بگیرند! آیا سهم بودجه فرهنگی کم است و اگر فرض کنیم نماینده‌ها نگاه محلی دارند، در این زمینه قدرت بازی نخواهند داشت و کمیسیون فرهنگی احساس می‌کند چندان موثر نیست؟
با نگاهی به لایحه بودجه جاری که دردست بررسی است، باز همین مسئله به سان گذشته وجود دارد. هرچند ممکن است تغییرات اندکی اتفاق افتاده باشد، ولی بخش فرهنگ و وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی مظلومانه در کفِ جداول قرار می‌گیرد.
وی در مصاحبه با رادیو گفتگو خاطرنشان کرد: شاهد انقلاب و تحولی در این حوزه نیستیم؛ خاصه با اهمیتی که فرهنگ در انقلاب اسلامی ایران داشته و دارد، ولی جامعه احساس می‌کند این نقشِ الهام بخشی به دلیل تحولات، مخدوش می‌شود، چون سطح نگرانی اجتماعی قابل توجه است.
زیر ساختی بودن حوزه فرهنگ با مشاهدات ما قابل تناسب نیست و این یکی از رسالت‌هایی است که باید از شورا انتظار داشت.
در رادیو گفتگو مطرح شد: ضعف لایحه برنامه هفتم در حوزه فرهنگ
مدیر امور تعاملات فرهنگی و اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: احکام پیشنهادی دبیرخانه شورا در لایحه برنامه هفتم به شکلی ضعیف در حوزه فرهنگ صورت گرفته است.
ابراهیم معظمی گودرزی در ارتباط زنده تلفنی با برنامه "در مسیر اندیشه" با اشاره به دو چالش اساسی در زمینه فرهنگ پس از انقلاب که توسط شورا بررسی و مدیریت شده است، گفت: تعدد دستگاه‌ها در حوزه فرهنگی موجب موازی کاری می‌شد و برخی امور همپوشانی داشته و تکراری بود.
شورا ضمن تنظیم گری از طریق تدوین اسناد بالادستی مثل نقشه مهندسی فرهنگی کشور و ستاد مهندسی فرهنگی کشور، سند حوزه موسیقی و صنایع دستی و... را تشکیل داد و با تعیین وظایف و ماموریت‌های هر نهاد، آن‌ها را به شکلی متمرکز و هدایت گر، راهبری نمود.
وی افزود: بعد از انقلاب سندی نداشتیم که به عنوان نقشه راه حوزه فرهنگ مورد استفاده قرار گیرد و شورا باید با تنظیم نقشه مهندسی فرهنگی کشور، دو مقوله یعنی تخصص گرایی و هدایت گری بخش فرهنگ را به صورت رسمی و مدون، چارجوب سازی می‌کرد.
به تعبیر رهبری با مهندسی فرهنگ که حاکمیت اهداف فرهنگ را تعریف می‌کند، مشخص شد که فرهنگ در سه حوزه مهم فرهنگ ملی، عمومی و علمی دنبال شده است و با رویکردِ قرارگاهی شورا آن‌ها را در سایر استان‌ها نیز اجرا کردیم.
معظمی گودرزی با بیان اینکه موارد فوق هر یک در استان‌ها به شکلی بومی دنبال می‌شود، خاطرنشان کرد: استان‌ها فاقد سند توسعه فرهنگی بودند و این کار با دیدگاه و سلایق دستگاه‌ها اتفاق می‌افتاد.
از این رو نقشه راه خوبی در استان‌ها شکل گرفت و امروز مدعی هستیم هر استان با توجه به اولویت‌ها و مسائل خود، امور را مدیریت می‌کنند.
ذیل این مسائل اقدامات مهمی صورت گرفت و از طریق مصوبات و راهبردها، مسائل فرهنگی را به شکلی تعریف شده در دستگاه‌ها پیش بردیم.
وی در مصاحبه با رادیو گفتگو افزود: فرهنگ به عنوان یک پیشران پویا و فعال باید نقشی پر رنگ تری بازی کند. از این رو تا قبل از دهه ۹۰ صرفا ستاد هماهنگی نقشه جامع علمی کشور را در اختیار داشتیم و غالبِ راهبرد‌های شورا در حوزه علمی بود.
از دهه ۹۰ به این سو با تغییر مدیریت، ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور شکل گرفت و با ریاست معاون اول رئیس جمهور، نظام راهبری و هماهنگی میان نهاد‌های فرهنگی تولی گری شد و ظرفیت نهاد‌های فرهنگی برای توسعه فرهنگ در مدیریت کشور صورت گرفت.
به گفته معظمی گودرزی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، دو سال قبل از تصویب برنامه هفتم، اقدام به تشکیل کمیته تلفیق برنامه کرد و سازمان برنامه و بودجه، سازمان تبلیغات اسلامی و... را نیز دخیل نمود؛ لذا طی یک برنامه فشرده و ۷ ماهه تمام دستگاه‌های فرهنگی به این سمت رفتند و احکام خوبی را طراحی کردند تا در برنامه هفتم اثر بخش باشد؛ ولی متاسفانه نگاه و چشم اندازِ مشترک برای پیشران بودنِ فرهنگ در مسئولان رده بالا و خاصه در مدیریت دستگاه‌های اجرایی و نهاد‌های حاکمیتی دیده نمی‌شود. از این رو احکام پیشنهادی دبیرخانه شورا در لایحه برنامه هفتم به شکلی ضعیف در حوزه فرهنگ صورت گرفته است.
علم و فرهنگ؛ دوبال شورایعالی انقلاب فرهنگی
معاون اجتماعی ستاد فرهنگی اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: استیلای علمی و اقتصادی منجر به استیلای فرهنگی می‌شود؛ بنابراین شورا علم و فرهنگ را توأمان پیش می‌برد.
امید عبداللهی که به صورت تلفنی با برنامه "در مسیر اندیشه" همراه بود، دلیل و حکمت اصلی شکل گیری شورای عالی انقلاب فرهنگی را تعالی مسیر علم با چرخشِ دولت‌ها عنوان کرد و افزود: شورای عالی انقلاب فرهنگی صرفا یک نهاد دولتی نبوده و حاکمیتی است و اکثر اعضای آن با نظر رهبری تعیین می‌شوند.
از این رو چرخش‌های سیاسی در این نهاد اندک است و این از نقاط مثبت شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده است.
وی با بیان اینکه تعالیِ علمی در بستر و زیست بومِ فرهنگ ایرانی اسلامی توسط شورا پیش رفته است، افزود: این از درک عمیق امام آمده است و رهبری هم این مسیر را ادامه داده اند.
عبداللهی با تاکید بر اینکه علم و فناوریِ خنثی وجود ندارد، خاطرنشان کرد: استیلای علمی و اقتصادی منجر به استیلای فرهنگی می‌شود؛ بنابراین شورای عالی انقلاب فرهنگی علم و فرهنگ را توأمان پیش می‌برد و بر اساس رهنمود‌های رهبری حرکت می‌کند.
از این رو باید دوره‌های مختلفی را بر اساس توفیقات شورا در نظر بگیریم و شخصا معتقدم شورا در سال‌های مختلف و مقاطع گوناگون توانسته خود را به روز نماید و در جا‌هایی هم به عنوان ستاد به وظایف خود عمل کرده است.
معاون اجتماعی ستاد فرهنگی اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی یادآوری کرد: در جا‌هایی ضرورت داشت شورا به سمت سیاست گذاری و تدوین اسناد حرکت کند تا مبنای کار‌های فرهنگی قرار گیرد.
نقشه مهندسی فرهنگی کشور یکی از این اسناد است و برخی بدون مطالعه دقیق آن، شروع به نقد می‌کنند؛ اما در حوزه مدیریت کلان و اسناد بالادستی فاقد هیچ نقشه و سندی هستیم که کامل‌تر از این نقشه باشد.
عبداللهی از امتداد استانی این سند خبر داد و افزود: اگر این سند در مدت زمان زیادی کنار گذاشته نشده بود، امروز شاهد اهداف و مصوباتی بودیم که بر اساس محتوا سند باید بدان دست می‌یافتیم.
مصوبات بسیاری از جمله سند موسیقی، سند میراث فرهنگی و... را داشتیم و مصوباتی هم با همکاری دستگاه‌های مختلف در اختیار گرفتیم. همچنین برخی نهاد‌ها تصور دارند ضمن همکاری با شورای عالی انقلاب فرهنگی توان رفع مسائل را خواند داشت که نشان می‌دهد رویکرد فرهنگی در بسیاری نهاد‌ها وجود دارد.
وی در مصاحبه با رادیو گفتگو خاطرنشان کرد: دوره سند نویسی را پشت سر گذاشتیم و به دوره ساختار سازی رسیدیم؛ چون شورا خود را به روز رسانی می‌کند.
در این راستا شورای فرهنگ عمومی، شورای عالی جوانان و نوجوانان و شورای اجتماعی کشور و... ایجاد شده است که هر یک باید وظیفه‌ای را اجرای کرده و باری از روی دوش حوزه فرهنگی کشور برمی دارند، ولی در حوزه اجرا بسیاری اتفاقات رخ نداده است.
پس از اتفاقات ۱۴۰۱ مصوبه‌ای را گذراندیم که معتقدم یکی از متعالی‌ترین مصوباتی است که در شورا تدوین شده. این مصوبه به امید و سرمایه اجتماعی باز می‌گشت، چون در سال ۱۴۰۴ بر اساس کار میدانی به این نتیجه رسیدیم امید اجتماعی در وضعیت مناسبی قرار ندارد و باید تقویت شود.
عبداللهی تصریح کرد: این مصوبه پشت در‌های بسته توین نشد و با دستگاه‌های مختلف همراهی داشتیم و ۶ مسئله را احصا کرده و برای هر یک، دستگاهی محوری را مشخص کردیم که بر اساس راهکار‌های عملیاتی، امید اجتماعی تقویت شود.
