تداوم و تشدید مناقشات در سوریه، اوضاع همیشه ملتهب خاورمیانه را وارد فاز جدیدی از تخاصمات و آتش کرده و به نظر می‌رسد که بشار اسد برای ادامه حضورش در قدرت در لحظات سرنوشت‌سازی به سر می‌برد. قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در دولت اصلاحات در این باره با دیدارنیوز به گفتگو نشسته است.
دیدارنیوز-محمد جعفری: قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین اداره خاورمیانه وزارت امور خارجه در دولت اصلاحات و سفیر سابق کشورمان در مالزی و یونان در گفتگویی با دیدارنیوز، ضمن اشاره به ابعاد و پیامد‌های تحولات کنونی در سوریه در عرصه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، اظهار داشت: پس از تحولاتی که در لبنان اتفاق افتاد، به نظر می‌رسد که در این باره، نوعی هماهنگی بین آنکارا و واشنگتن در این باره وجود داشته است. آمریکا و البته در کنار آن، فرانسه ضامن اجرای توافق میان دولت لبنان، نبیه‌بری به نمایندگی از حزب‌الله و اسرائیل بوده و وظیفه دارد که جلوی انتقال اسلحه به سوریه از طریق لبنان را بگیرد. برای جلوگیری از این کار به نظر می‌رسد که برای نخستین بار، پای ترکیه به این مسئله باز شده است.
نیرو‌های حامی ترکیه در تلاش برای جلوگیری از ارسال سلاح از ایران به سوریه هستند
این تحلیلگر ارشد مسائل منطقه، اضافه کرد: در این وضعیت، نیرو‌های حامی ترکیه در تلاش هستند تا وضعیتی را رقم بزنند که اگر بنا باشد تا توافقی میان اسد و معارضین سوری صورت گرفته و یا تحولات کنونی منطقه در نهایت، منجر به سقوط دولت مستقر در دمشق شود، عملا راه را برای ارسال سلاح به سوریه و تقویت و بازسازی قوای نظامی در دولت این کشور و همچنین، حزب‌الله-بخصوص از طریق ایران-مسدود کنند.
اگر روس‌ها در سال ۲۰۱۵ وارد عمل نمی‌شدند، دولت دمشق سقوط می‌کرد
این دیپلمات با سابقه، همچنین در ادامه با اشاره به وضعیت بشار اسد در دمشق نیز، یادآور شد: در سال ۲۰۱۵ اگر روسیه وارد عمل نمی‌شد، دولت دمشق سقوط می‌کرد. اگر به خاطر داشته باشید در آن زمان، اطرف دمشق، مرز غرب سوریه و همچنین شمال کاملا در اختیار مخالفین بود و شرق را کردها و مرکز را هم داعش در اختیار گرفته بود. اما با ورود روسیه و نیرو‌های ویژه مسکو به مناسبات این تحولات، ترکیب جنگ تغییر کرده و اسد در نهاید در راس دولت در دمشق باقی ماند.
سفیر پیشین کشورمان در مالزی و یونان، ادامه داد: در وضعیت کنونی اما، معادلات تا حدی نسبت به آن برهه، دستخوش تغییر شده است. از سویی، روس‌ها درگیر بحران اوکراین بوده و دست بازی ندارند تا بتوانند به مانند گذشته در تنش‌های سوریه-در دو جبهه-دخالت کنند. از سوی دیگر، غربی‌ها هم تلاش دارند تا برای درگیر کردن روسیه-علاوه بر اوکراین-یک جبهه جدید برای آن باز کنند.
درباره سرنوشت اسد، اما و اگر‌های فراوانی وجود دارد
محبعلی، خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، همینطور ایران و حزب‌الله هم وضعیت سابق را نداشته و در عین حال، دولت لبنان و شماری از طوائف داخلی این کشور که اکنون هم موضع‌شان تقویت شده، مخالف جنگ با اسرائیل و دخالت حزب‌الله در سوریه هستند. درباره سرنوشت اسد هم با توجه به تغییر موازنه قوا در منطقه، اما و اگر‌های فراوانی وجود داشته و باید وضعیت او نیز روشن شود. چرا که اسد، اساسا با توجه به پایگاه اجتماعی در داخل بر سر کار نبوده و تا کنون هم با حمایت خارجی-دخالت ایران و روسیه- در دمشق مستقر شده است.
وی، افزود: البته نمی‌توان به صراحت، پیش‌بینی صریحی در این باره داشت. به عنوان نمونه، درست است که جمعیت علویان، نهایتا ۱۰ تا ۱۲ درصد از جمعیت در سوریه را در اختیار دارند، اما از نظر قدرت سازماندهی در ارتش و دولت و دیگر ارکان حکومت در این کشور، دست بالا را مال آن‌هاست. در عین حال، نیرو‌های نظیر حشدالشعبی و ایران هم، احتمالا در کنار اسد قرار می‌گیرند.
احتمال دارد که سوریه وارد فاز جدیدی از تجزیه شود
مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در دولت اصلاحات، خاطرنشان کرد: الان که سوریه از بسیاری از جهات، دچار تجزیه است، اما این احتمال وجود دارد که وارد فاز جدیدی از تجزیه شود. این امکان وجود دارد که مناطق علوی نشین که بیشتر در لاذقیه (شمال غرب سوریه)، طرطوس (جنوب غربی سوریه) و به تعبیری در سوریه غربی هستند، تحت اختیار اسد باقی مانده و مناطق سنی‌نشین و کردنشین، وضعیت جدیدی پیدا کنند. به این صورت که یا تجزیه شوند و یا تحت نظارت بین‌المللی به شکل خودمختاری اداره آن‌ها را شاهد باشیم.
وضعیت حزب‌الله در لبنان و حشدالشعبی و کردها در عراق دچار دگرگونی می‌شود؟
این دیپلمات با سابقه، تصریح کرد: در این بین، لبنان نیز وضعیت جدیدی را تجربه کرده و اگر دولتی در بیروت انتخاب شود که به اتحاد با واشنگتن، پاریس و ریاض نزدیک بوده و جریان ۱۴ مارس آن را رهبری کند، ممکن است که پرونده‌هایی نظیر مناقشات داخلی با حزب‌الله-نظیر خلع سلاح حزب‌الله و ماجرای دست داشتن این گروه در ترور رفیق حریری، نخست وزیر پیشین این کشور-دوباره مطرح و مناقشه‌برانگیز شود. در این صورت، بروز شکل جدیدی جنگ داخلی در لبنان-به مانند دهه هفتاد و هشتاد-دور از ذهن نخواهد بود.
محبعلی، همچنین اشاره‌ای هم به وضعیت عراق در مناسبات جدید منطقه داشته و خاطرنشان کرد: در عراق نیز با توجه به مواضعی چون، اعتقاد آیت‌الله سیستانی به خلع سلاح همه گروه‌ها و انحصار در اختیار داشتن آن در ید اختیار ارتش این کشور، وضعیت گروه‌هایی نظیر، حشدالشعبی، کتائب حزب‌الله و کردها، دستخوش دگرگونی خواهد شد.
