یحیی سنوار به صلح سرد اسراییل و اعراب پایان داد؟

دیدارنیوز: روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی به شهادت یحیی سنوار، رهبر فقید حماس پرداخته است. در این گزارش آمده است که شهید یحیی سنوار، مغز متفکر و طراح طوفان الاقصی در اکتبر گذشته، تلاش داشت طرحی نو در خاورمیانه دراندازد و آن را بر اساس آرمان فلسطین بازسازی کند. این امر سبب شد بسیاری از طرح‌ها و نقشه‌های در حال طرح و اجرا در منطقه منتفی شود یا به تعویق افتد.

همچنین حملات تلافی‌جویان اسراییل به غزه سبب شد پای دیگر بازیگران منطقه‌ای نیز به میدان باز شود. البته باید پذیرفت خاورمیانه کنونی با خاورمیانه گذشته به شدت متفاوت است و توازن قدرت منطقه و جهان به‌طور قطعی تغییر کرده است. واکنش اسراییل از آن زمان تاکنون باعث کشته شدن ده‌ها هزار نفر در غزه و لبنان شده است. همچنین اقدامات خصمانه اسراییل و ترور برخی از مهم‌ترین چهره‌های مقاومت همچون (شهید) یحیی سنوار، رهبر حماس و (شهید) سید حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله به تنش‌ها دامن زده است. به علاوه اسراییل برای اولین‌بار رویارویی نظامی مستقیم با ایران را تجربه کرده، در همین راستا تهران دو بار با موشک و پهپاد مواضع این رژیم را در سرزمین‌های اشغالی هدف قرار داده است.

با نگاهی به چشم‌انداز منطقه و تهدیدات (ادعایی) اسراییل علیه ایران و همچنین گسترش میدان جنگ از غزه به لبنان، به نظر می‌رسد آینده‌ای بحرانی در انتظار منطقه باشد. چشم‌انداز آتش‌بس در غزه با ترور شهید یحیی سنوار در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و بسیاری از ناظران هشدار می‌دهند ممکن است آتش‌بس به کلی منتفی شده باشد.

در ادامه گزارش آمده است اکنون که رژیم اسراییل در چند جبهه در حال گسترش بحران است و با ترور رهبران مقاومت، به نوعی پیشروی‌های تاکتیکی داشته، آیا در ادامه این بحران می‌تواند تاب بیاورد و جبهه‌های جدیدی باز کند. وال‌استریت ژورنال می‌نویسد: فشار اقتصادی و اجتماعی بسیاری بر کابینه نتانیاهو برای توقف جنگ وجود دارد. از سوی دیگر، بحران اسرای در دست حماس، به ویژه پس از ترور یحیی سنوار، ممکن است بر این فشار‌ها بیفزاید. وعده نتانیاهو برای نابودی ادعایی حماس نیز تاکنون راه به جایی نبرده و ناظران هشدار می‌دهند این رویای شوم نتانیاهو به کلی دور از دسترس است.

با توجه به این بحران‌ها و چالش‌ها، اکنون به نظر می‌رسد این رژیم، با حمایت ایالات متحده، در حال برنامه‌ریزی برای حمله به اهدافی در ایران است. اما ناظران این پرسش را مطرح می‌کنند که رژیم اسراییل چگونه در میان این بحران‌ها قادر خواهد بود دست به گسترش آتش جنگ بزند و به‌طور کلی، راهبرد منطقه‌ای نتانیاهو چیست. برخی ناظران به این پرسش این‌گونه پاسخ می‌دهند که نتانیاهو نیز به دنبال راهبرد «خاورمیانه جدید» است. او در نظر دارد از طریق موفقیت‌های نظامی ادعایی خود، دستاورد‌های ادعایی نظامی‌اش را به دستاورد‌های سیاسی پایدار تبدیل کند. این راهبرد نخست وزیر اسراییل البته در شرایط بحرانی منطقه‌ای بسیار دور از دسترس به نظر می‌رسد.

از سوی دیگر، ایران در موضع‌گیری خود ضمن اعلام حمایت از مقاومت منطقه، خواستار کاهش تنش‌هاست. امیل هوکایم، مدیر امنیت منطقه‌ای و خاورمیانه در موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در لندن به وال‌استریت ژورنال گفت: ممکن است اسراییل برخی تهدیدات علیه خود را خنثی کرده و به دستاورد‌های تاکتیکی نیز رسیده باشد، اما با انجام این کار، این احتمال بالاست که تهدید‌های جدیدی علیه این بازیگر شکل بگیرد. با وجود برخی ضربات به جنبش‌های مقاومت، ذهنیت کلی مقاومت در میان گروه‌های منطقه‌ای ضداسراییلی خنثی نشده، بلکه مقاومت بیشتری در برابر این رژیم در میان این گروه‌ها به وجود آمده است. شاید در ابتدا به نظر می‌رسید طرح یحیی سنوار در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ برای حمله به اسراییل و حملات تلافی‌جویانه سخت اسراییل به غزه، طرحی کوتاه‌مدت بوده، با این حال، اکنون مشخص شده است برنامه او برای بلندمدت برنامه‌ریزی شده و این تفکر را در میان جهانیان زنده کرد که می‌توان آرزو‌های فلسطینی‌ها برای تشکیل کشوری مستقل برای همیشه را برآورده کرد. در واقع، رویای اسراییل که به دنبال عادی‌سازی با دیگر کشور‌های عربی بود، با طوفان‌الاقصی به کابوس بدل شد.

نانسی اوکیل، مدیر اجرایی مرکز سیاست بین‌الملل، یک اندیشکده مترقی نیز به وال‌استریت ژورنال گفت: سنوار مطمئنا به هدف خود در رساندن مساله فلسطین به مرکز ژئوپلیتیک دست یافت. اوکیل همچنین گفت: حمایت ایالات متحده از اسراییل باعث شده جنگ و ویرانی در منطقه ادامه داشته باشد و بعید است حماس تسلیم اسراییل شود. بنابراین، راه‌حل کاهش بحران، دست کشیدن امریکا از پشتیبانی رژیم اسراییل است. این تحلیلگر منطقه معتقد است اگر چه هنوز طرح عادی‌سازی روابط تل‌آویو با ریاض از روی میز برداشته نشده است، به نظر می‌رسد در شرایط بحرانی کنونی تا پیشبرد آن راه بسیار طولانی در پیش باشد. از سوی دیگر، طوفان‌الاقصی باعث شد «صلح سرد» اسراییل با اردن و مصر متزلزل شود و پیمان ابراهیمی میان بحرین و امارات نیز رنگ ببازد.

از سوی دیگر، شهادت یحیی سنوار و ویرانی‌های گسترده در غزه و لبنان سبب شده است احساسات مردم عرب، به ویژه در مصر، جریحه‌دار شود و اختلافات اخیر مرزی میان تل‌آویو و قاهره نیز مزید بر علتی شده تا خط صلح میان اسراییل با مصر و اردن کمرنگ‌تر شود. در نقاط دیگر در جهان در حال توسعه، کشور‌ها از کلمبیا تا آفریقای جنوبی روابط خود را با اسراییل قطع یا کاهش داده‌اند. مهم‌تر از آن در درازمدت، حمایت از اسراییل در خود ایالات متحده و اروپا، به ویژه در میان جوانان، با نمایان شدن وحشت و رنج ناشی از ویرانی غزه کاهش یافته است.

آرون دیوید میلر، مذاکره‌کننده ارشد سابق ایالات متحده برای صلح خاورمیانه و یکی از اعضای ارشد اندیشکده کارنگی در گفتگو با وال‌استریت ژورنال نیز معتقد است جایگاه اسراییل در جهان و اذهان عمومی به خطر افتاده و اسراییل بیش از هر زمان دیگری منزوی شده است. او در عین حال افزود: نه امریکا و نه بقیه جامعه بین‌المللی نتوانسته‌اند بر تصمیم‌گیری اسراییل تاثیر بگذارند یا مسیر مناقشه را به‌طور اساسی تغییر دهند.

فراس مکساد، کارشناس ارشد موسسه خاورمیانه در واشنگتن نیز بر آن است که آرمان فلسطین بار دیگر در کانون توجه جهانی قرار گرفته است. او در ادامه مدعی شد: طرح سنوار شکست نظامی قاطعی را بر اسراییل تحمیل و باعث خروج بسیاری از یهودیان از اسراییل، شد. مکساد در ادامه ادعا کرد: «در عوض، ما در مورد راه‌حل دو کشوری، درباره اصلاحات تشکیلات خودگردان فلسطین صحبت می‌کنیم، دیدگاهی که (به ادعای او) در تضاد با رویکرد سنوار است.»

آتشی که روشن شده، دامنه‌اش همچنان در حال گسترش است، به ادعای وال‌استریت ژورنال، اسراییل و ایران تاکنون تنها تیر‌های اولیه درگیری مستقیم را شلیک کرده‌اند. این نشریه مدعی است، پارامتر‌های حمله (ادعایی) مورد انتظار اسراییل به ایران و همچنین دامنه و ماهیت پاسخ نهایی ایران هنوز ناشناخته است. اما آنچه مسلم است، این است که مبارزه بین این دو بازیگر تا آینده قابل پیش‌بینی ادامه خواهد داشت و تهران تلاش می‌کند ابتکار عمل تازه‌ای را در پیش بگیرد.

به ادعای این نشریه پاسخ‌های احتمالی، می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های برای بازسازی حزب‌الله، حماس و دیگر اعضای محور مقاومت باشد یا شامل همکاری نظامی نزدیک‌تر با روسیه، تغییر دکترین هسته‌ای ایران یا یک غافلگیری استراتژیک دیگر. نیکول گراجوسکی، کارشناس مسائل ایران در بنیاد کارنگی، در این باره مدعی شد: «واضح است که اسراییل تلاش دارد تا تهران را تحت فشار قرار دهد، اما من فکر نمی‌کنم این پایان بازی یا پایان تنش‌هایی باشد که سال‌ها در جریان است. ایران می‌تواند استراتژی خود را بازتعریف کرده و در درازمدت، راه‌هایی برای انطباق با شرایط پیدا کند.»