دست مرگ در آستین محرومیت

دیدارنیوزـ سارامختاری: چندی قبل، محمد حیدری رئیس اداره سلامت نوزادان وزارت بهداشت به آمار و اطلاعات نگران کننده‌ای در خصوص تاثیرات فقر بر مرگ و میر نوزادان در ایران اشاره کرد. این مقام مسئول از مرگ سالانه ۱۰ هزار نوزاد به دلیل فقر اقتصادی خبر داد.

در ایران سالانه نزدیک به یک میلیون و ۴۰۰ هزار نوزاد متولد می‌شوند. مرگ ۱۰ هزار نوازد در سال، بدین معناست که به ازای هر یک‌هزار تولد در ایران، ۸.۲۷ نوزاد به دلیل فقر اقتصادی در کشور می‌میرند.آمار تلفات نوزادن عمدتا متعلق به استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمانشاه و کرمان است. این استان‌ها با تفاوت هایی، بیشترین سهم را از توسعه نامتوازن و عدم توزیع عادلانه منابع ثروت و قدرت در کشور دارا هستند. عواملی چون پایین بودن سطح سواد و سلامت، فقر اقتصادی و عدم مراقبت‌های دوران بارداری، سبب ساز رشد آمار مرگ و میر نوزادان در این استان‌ها شده است. بارداری‌های مکرر، زایمان در سن پایین، فقرغذایی مادر، سندروم دیسترس تنفسی و نارسایی و ناهنجاری مادرزادی از دیگر خطراتی است که ضمن تهدید کردن جان مادران، به مرگ نوزادان در مناطق محروم منجر می‌شود.

عواملی همچون تمرکزگرایی و عدم توزیع عادلانه ثروت، پایین بودن تولید سرانه در مناطق مرزی، تمرکز تولیدات و واحد‌های صنعتی در تهران و شهر‌های بزرگ و توزیع نابرابر امکانات، ضمن محروم کردن مرزنشینان و مناطق کم‌تر توسعه یافته از خدمات بهداشتی و آموزشی، شکاف پیرامون ـ مرکز را افزایش داده و به روند بینواسازی شهرستان‌ها دامن می‌زند.

گزارش‌های رسمی از عملکرد سه ساله برنامه پنجم توسعه، گواهی بر ادعای فوق است. براین اساس، استان‌های سیستان و بلوچستان، کردستان، آذربایجان غربی و لرستان در شمار محروم‌ترین مناطق ایران قرار دارند. این مناطق همچنین از لحاظ فقر سلامت در محرومیت شدید به سر برده و بسیاری از مردم به امکانات آموزشی دسترسی ندارند.

تقی رستم‌وندی رئیس سازمان امور اجتماعی در آذر ماه سال ۹۶ اعلام کرد بر مبنای خط فقر ۸۵۰ هزار تومان، در کشور ۱۰ تا ۱۲ میلیون نفر زیر خط فقر مطلق زندگی می‌کنند.(فقر مطلق به معنای ناتوانی در کسب حداقل استاندارد زندگی و عدم دسترسی به حداقل‌های معیشت در جامعه است) آمار خط فقر نسبی به گفته حسین راغفر اقتصاددان، بیش از ۳۰ میلیون نفر است. این آمار با توجه به رشد ۲۵ درصدی تورم و در نتیجه؛ خط فقر در سال ۹۷ افزایش یافته است. بار این افزایش از حیث پراکندگی بر دوش استان‌های محرومی چون سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، لرستان و هرمزگان است.

حسینعلی شهریاری نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی نیز گفته است که ۸۰ درصد از مردم سیستان و بلوچستان بسیار فقیر بوده و به دشواری زندگی می‌کنند.

وزیر تعاون نیز در اظهاراتی بیان کرده است که فقر غذایی، دامن گیر بسیاری از خانواده‌ها در ایران است این نوع از فقر در بعضی از استان‌ها به سوتغذیه انجامیده است. این مقام مسئول در سخنان خود به شیوه محاسبه و ملاک‌های استفاده شده توسط مرکز آمار برای شناسایی افرادی که «فقر غذایی» دارند اشاره‌ای نکرده اما به نظر می‌رسد «سوء تغذیه»، «ناامنی غذایی» و «عدم توانایی در تهیه سبد مناسب غذایی ماهانه» ازجمله مواردی باشد که در شناسایی این افراد در نظر گرفته شده است.
 
تنها چند روز پس از سخنان وزیر تعاون، علی‌اکبر سیاری معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت که «۷۸ درصد از مردم ایران تغذیه نامناسب ندارند.» زهرا عبداللهی مدیر کل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت و درمان نیز به خبرگزاری ایرنا گفت: پنج استان کهگیلویه و بویراحمد، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و خوزستان با «سوء تغذیه و ناامنی غذایی» مواجه هستند. ضعف و بیماری شدید مادران و زنان باردار، زایمان‌های زودرس، جنین‌های نارس و دچار سوتغذیه، از جمله پیامد‌های این فقر غذایی است. عبداللهی افزود: «کمبود ریزمغذی‌ها، آهن و انواع ویتامین؛ به ویژه در کودکان و دانش‌آموزان این استان‌ها رو به افزایش است»

کاهش فقر و پیشگیری از مرگ و میر نوزادان بر اثر گرسنگی و بیماری‌های ناشی از فقر، عزمی ملی و جدی می‌طلبد و تنها با در پیش گرفتن روندی عدالت محور بر مبنای توزیع عادلانه ثروت در بین تمام نقاط کشور ممکن می‌شود. نگاهی به وضعیت سیستان و تداوم فقر در چند دهه اخیر در این استان، نشان می‌دهد که چنین عزمی لااقل در عملکرد مسئولین امر، به صورت کافی وجود ندارد.