افزایش بارش‌ها در اردیبهشت ماه سالجاری این تصور را در ذهن همه ایجاد کرد که شاید خشکسالی و بحران کمبود به پایان رسیده، اما کارشناسان می‌گویند: به این باران‌ها دلخوش نباشید.
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: این روز‌ها همه جا صحبت از افزایش میزان بارندگی و احتمال پر شدن سد‌های کشور است، اما صاحب نظران و متخصصان علیرغم همه گمانه زنی‌ها مبنی بر پایان خشکسالی و جبران کمبود ذخایر آبی معتقدند نه تنها بارندگی‌ها به میزان کافی نبوده بلکه شعار همان همیشگی است صرفه جویی و درست مصرف کردن.
در این میان آمار‌های متفاوتی هم از میزان آب در پشت سد‌های کشور منتشر شد که خبر‌های خوشی بود مثل پر شدن برخی از سد‌های مهم کشور مانند سد ارس آذربایجان شرقی، سد شهید قنبری استان آذربایجان غربی، سد جگین استان هرمزگان، سد کوثر کهگیلویه و بویراحمد، سد رودبار استان لرستان، سد ایلام و سد قشلاق و آزاد استان کردستان و سد‌های پیشین، ریزدان، خیرآباد، ماشکیدعلیا که ۱۰۰ درصد پر هستند.
همین چند روز پیش هم مهدی رهنما رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو گفته بود با اینکه با بارش‌های اخیر خشکسالی هواشناسی و کشاورزی تا حدود زیادی رفع شده، اما خشکسالی هیدرولوژی همچنان ادامه دارد بنابراین مصرف بهینه آب همچنان باید در دستور کار باشد.
در اوایل دهه ۱۹۸۰ درخصوص مفهوم خشکسالی بیش از ۱۵۰ تعریف از خشکسالی منتشر شده است. این تعاریف نشان دهنده تفاوت‌ها در مناطق، نیاز‌ها و رویکرد‌های انضباطی است. این تعاریف را می‌توان براساس چهار رویکرد اساسی برای اندازه گیری خشکسالی دسته بندی کرد؛ هواشناسی، هیدرولوژیک، کشاورزی، اجتماعی و اقتصادی.
سه رویکرد اول با روش‌هایی برای اندازه‌گیری خشکسالی به عنوان یک پدیده فیزیکی سروکار دارند. آخرین مورد به خشکسالی از نظر عرضه و تقاضا می‌پردازد و اثرات کمبود آب را در سیستم‌های اجتماعی-اقتصادی ردیابی می‌کند.
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو این را هم گفته بود آمار‌های منتشره مقایسه‌ای با مقادیر نرمال بلندمدت بارش است. بر اساس آخرین آمار، میزان بارش از ابتدای سال آبی جاری تنها حدود ۳ درصد کمتر از وضعیت نرمال است که با بارش‌های پیش بینی شده طی روز‌های آتی این میزان کم‌بارشی نیز جبران خواهد شد.
چندی پیش هم احمد وظیفه، رئیس مرکز خشکسالی کشور نیز، اعلام کرده بود که باتوجه به کاهش ذخایر برفی و بارش‌های کمتر از نرمال، منابع آب‌های سطحی کمتر از نرمال هستند و همواره رودخانه‌ها کم آب می‌شوند که این موضوع اثر خود را در تشدید برداشت از سفره‌های زیرزمینی نشان می‌دهد. با توجه به چهارمین سال خشکسالی، اثرات خشکسالی در بخش کشاورزی مشهودتر است که این امر اثر خود را بر فشار منابع آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی نشان می‌دهد.
تصور بسیاری از هموطنان این است که بحران کمبود و مشکلات حوزه آب کشور فقط مختص به شهر تهران است، اما حیدر داودیان، مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران درباره کمبود آب در استان مازندان گفته بود: با وجود بارندگی‌های خوبی که امسال در مازندران ثبت شد، اما وضعیت ذخیره آبی و آورد رودخانه‌ها مناسب نیست و باید خودمان را برای مقابله با خشکسالی آماده کنیم.
دی ماه سال گذشته سعید جمالی، مدیر دفتر پژوهش و مدیریت دانش شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با نگاهی به وضعیت فعلی در مقایسه با سال قبل تاکید کرده بود که همانطور که ما سال قبل را با بحران سپری کردیم، امسال نیز شرایط بحرانی ادامه پیدا می‌کند و ممکن است حتی امسال بدتر باشد. این بسیار مهم و ویژه است که مدیران حوزه آب موفق شوند هم عرضه (تامین منابع آب) را کنترل کنند و هم مصارف را.
او راه حل مدیریت بحران آب را اینطور بیان کرده بود که ما مجبوریم فشار زیادی روی بخش مصارف وارد کنیم این در حالی است که بخشی از مصرف، به حوزه کشاورزی مرتبط است.
جالب است که بدانید بیش از ۹۰ درصد از مصارف آب کشور در حوزه کشاورزی است. شاید این رقم در منطقه‌هایی مثل تهران و استان‌های همجوارش کمتر باشد، اما نقش مهمی در بحران آب دارد. وقتی چنین اتفاقاتی در هر کجای جهان رخ می‌دهد، اولویت بندی‌ها تغییر می‌کند؛ برای مثال الویت را روی محیط زیست و آب شرب می‌گذارند و اگر شد، روی کشاورزی هم فکر می‌کنند.
از طرف دیگر اینطور که رئیس مرکز ملی پیش بینی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور در زمستان سال گذشته گفته بود: بخش عمده‌ای از منابع آب ما در اثر بارش‌های برف تامین می‌شود، درواقع باید بارش برف مناسبی در زمستان وجود داشته و ذخیره شود، سپس این برف به تدریج آب شده و در بهار و تا پایان تابستان، بتواند در رودخانه‌ها جاری باشد و کسری‌های آب را پر کند.
او روی این موضوع هم تاکید داشت که متاسفانه امسال بارش‌های برفی قابل توجهی نداشتیم. اگر بارش‌های برفی بهتری داشتیم، نسبت به میانگین بلند مدت بارشی در کشور، وضعیت بهتری داشتیم، اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد. بنابراین، حتی اگر بارش‌های گسترده بهاره هم داشته باشیم، بسیاری از نقاط کشور ما از جمله نیمه شمالی زاگرس و مرکزی همچنان دچار مشکلات ناشی از کم آبی خواهند بود. تابستان بسیار گرمی را در پیش داریم، اما این که از لحاظ آبی چه اتفاقی برای شهر‌های ما رخ می‌دهد و قرار است این کم آبی‌ها چگونه و با چه نقشه‌ای جبران شود را باید وزارت نیرو پاسخ دهد.
حالا باید دید با توجه به حجم بارندگی و انتشار اخباری مبنی بر تکمیل شدن ظرفیت برخی از سد‌های کشور، وزارت نیرو و سازمان‌های متولی چه تدبیری می‌اندیشند تا این تابستان و تابستان‌های سال بعد بدون بحران جدی در حوزه آب گذر کند و مردم با چالش جدی قطعی آب روبرو نشوند.
