کمتر بودن محدودیت‌های اجتماعی در شهر‌های ساحلی کشور‌های همسایه از جمله در دبی باعث شده که کیش انتخاب اول گردشگران خارجی نباشد. باید پذیرفت که رویای جذب گردشگر انبوه به سواحل ایرانی خلیج‌فارس را باید از دست رفته دانست و امارات متحده عربی و شهر دبی را برنده رقابت منطقه‌ای در عرصه جذب توریست در این منطقه قلمداد کرد.
دیدارنیوز: نگاهی به وضعیت کنونی جزایر ایرانی خلیج‌فارس این واقعیت را برای فعالان حوزه گردشگری آشکار می‌کند که این جزایر خصوصا کیش فاصله زیادی با محقق شدن آرزو‌های دور و درازی که برای آن برنامه‌ریزی شده‌اند، دارند.
ایجاد کمپین‌هایی درخصوص تعداد کم پرواز‌ها به کیش و اعتراضات بازاریان به کمبود گردشگر در سال‌های اخیر، همه نشان از پروژه شکست‌خورده گردشگری در جزیره کیش دارد. در واقع تبدیل کیش به یک هاب گردشگری آرزویی بود که اگرچه در مقطعی عملی و دست‌یافتنی به نظر می‌رسید، اما حالا فرسنگ‌ها با تحقق فاصله دارد و دست‌نیافتنی می‌نماید.
برخلاف دو دهه قبل که جزیره کیش به سبب ارزان بودن اجناس مورد توجه گردشگران داخلی بود، امروز قیمت اجناس جزیره با جهشی خیره‌کننده همراه است و به علاوه اجناس ارائه‌شده در کیش از بسیاری از بازار‌های داخلی شهر‌های ایران به مراتب گران‌تر است. در حال حاضر سواحل این جزیره تفریحی ایران با وجود فرا رسیدن فصل اوج گردشگری تا حد زیادی خالی مانده است.
جزیره کیش در واقع نسبت به وضعیت دو دهه قبل، به شبحی از شرایط ایده‌آل سابقش بدل شده است. هتل‌هایی که زمانی جزو بهترین‌های ایران بوده‌اند، حالا فرسوده شده‌اند، زیرا هزینه‌های نگهداری از ساختمان هتل‌ها و مدیریت آنها، بر درآمد حاصل از گردشگران فزونی کرده و کمبود پرواز‌ها به کیش نفس صنعت توریسم این نگین ایرانی خلیج‌فارس را به شماره انداخته است.
کمرنگ بودن مزایای رقابتی
آنچه باعث شده جزیره کیش در این دو دهه در سراشیبی قرار بگیرد و رقابت در عرصه توریسم را به رقبای منطقه‌ای واگذار کند، کمرنگ بودن مزایای رقابتی است.
جزیره کیش با وجود آنکه در یک «منطقه آزاد تجاری» قرار گرفته، اما به سبب تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی میزان صادرات و واردات آن محدود است و در مقایسه با جزایر غیرایرانی خلیج‌فارس مثل دبی، توریست‌های اندکی به آن سفر می‌کنند. امکان موج‌سواری، آفتاب گرفتن و غواصی در سواحل دریا در جزیره کیش همچنان مهیا است، اما کمتر بودن محدودیت‌های اجتماعی در شهر‌های ساحلی کشور‌های همسایه از جمله در دبی باعث شده که کیش انتخاب اول گردشگران خارجی نباشد.
در نظر داشته باشید برای یک گردشگر خارجی قبول این موضوع که خودش در طرح سالم‌سازی مردانه مستقر شده و همسر یا دخترش به طرح سالم‌سازی زنانه یعنی جای دیگر بروند، دور از ذهن بوده و معمولا خانواده‌های مسافر علاقه‌ای به جدا شدن از یکدیگر نشان نمی‌دهند. در جزیره کیش همچنان چند کافه و رستوران خوب وجود دارد، اما خرید در این جزیره دیگر جذابیت چندانی حتی برای گردشگران ایرانی ندارد. در مراکز خرید رنگارنگ کیش، بیشتر لباس‌های ارزان‌قیمت ترکیه و هند به فروش می‌رسند و لوازم خانگی محدود به کالا‌های ساخت ایران با قیمت‌های بالاتر از تهران است. بدتر از همه، شکلات‌های عرضه‌شده در برخی از مغازه‌های جزیره کیش به تاریخ انقضای خود نزدیک هستند و علت آن است که خریداران بسیار اندکی دارند.
شکل‌گیری تلاش‌ها برای احیای کیش
اخیرا اقداماتی برای احیای جزیره کیش در حال انجام بوده که ایجاد یک مرکز خرید بزرگ یکی از این اقدامات است. یک راننده تاکسی محلی که دو دهه پیش از شیراز به کیش نقل مکان کرده است، وضعیت کنونی جزیره را مطلوب ندانسته و می‌گوید: «دیگر هیچ چیز مانند گذشته خوب نیست. این جزیره همیشه پر از زندگی بود و گردشگران همیشه می‌آمدند و می‌رفتند. اقتصاد محلی کاملا کار می‌کرد و قبلا بهترین اتومبیل‌ها و استاندارد‌های بالای زندگی را داشتیم.»
کیش که برای اولین بار در دهه ۱۳۵۰ هدف توسعه قرار گرفت، در اوایل دهه ۱۳۷۰ به عنوان بخشی از برنامه دولت برای ایجاد یک مرکز گردشگری ایرانی در خلیج‌فارس به عنوان منطقه آزاد تجاری تعیین شد. هتل‌ها و مراکز خرید ساخته شدند، اما کیش هرگز به موفقیتی که مورد انتظار بود دست نیافت و نتوانست مسیری که دبی در سال‌های اخیر رفته را بپیماید.
در سال ۲۰۲۲ با توجه به برگزاری جام جهانی فوتبال در قطر، این امید وجود داشت که جزیره کیش بازدیدکنندگانی که در ماه نوامبر و دسامبر در جام جهانی فوتبال حضور می‌یابند را جذب کند. توریست‌های جام جهانی به سبب وقوع ناآرامی‌ها در پاییز ۱۴۰۱ و تداوم آن، روی خوش به سفر به جزایر ایرانی خلیج‌فارس نشان ندادند تا امید‌ها برای رونق گرفتن گردشگری کیش بار دیگر به بن‌بست بخورد.
در سال جاری تصمیم جنجالی برای پرداخت ۲۵ میلیارد تومان به حسن یزدانی برای استفاده از او به عنوان سفیر گردشگری جزیره کیش نیز نه‌تن‌ها به نتیجه ننشست، بلکه موجب اعتراضات و نقد‌های جدی در فضای مجازی و رسانه‌ای کشور شد.
اخیرا در راستای تلاش‌ها برای جذب گردشگر به کیش، مدیر‌عامل سازمان منطقه آزاد کیش از برگزاری رویداد‌هایی همچون سمینارها، همایش‌ها، نمایشگاه‌ها و دوره‌های آموزشی تخصصی با هدف جذب گردشگر خارجی به جزیره خبر داد و بر نقش غیر‌قابل انکار بخش خصوصی در تکمیل زنجیره گردشگری تاکید کرد. ماه گذشته در همین راستا یک توافقنامه همکاری توسعه روابط فرهنگی، اقتصادی، تجاری، گردشگری و سرمایه‌گذاری بین کیش و ارمنستان، با رویکرد توسعه مشارکت‌های بخش خصوصی منعقد شد. با این وجود بعید به نظر می‌رسد اقدامات اینچنینی اثرگذاری مثبت و معنا‌داری بر افزایش جذب گردشگران به کیش داشته باشد. در نظر داشته باشید که مشکلات جزیره کیش از کمبود پرواز‌های داخلی به مقصد این جزیره تا تنش‌های سیاسی و از دست رفتن مزایای رقابتی، مشکلات ریشه‌داری هستند که با برگزاری سمینار و همایش و برنامه‌های نمایشی قابلیت حل آنها وجود ندارد.
چشم‌انداز مبهم جزیره
نگاهی به وضعیت کنونی جزیره کیش نشان می‌دهد با وجود ساخت یک مرکز خرید جدید مجهز به آکواریوم، امکانات اسکی و با وجود کلید خوردن فروشگاه‌های جدید، بعید است اقتصاد کیش به این زودی‌ها بهبود یابد.
اخیرا به صورت غیر‌رسمی صحبت‌هایی درخصوص طرح‌هایی برای اجازه دادن برای اجاره سواحل خصوصی کیش به گردشگران مطرح شده است، اما به سختی می‌توان تصور کرد سواحل ایران که دارایی عمومی محسوب و توسط قانون از گزند خصوصی‌سازی محافظت می‌شوند، به غیر اجاره داده یا واگذار شوند.
هزینه سفر به جزیره کیش و اقامت در آن برای بخش بزرگی از جمعیت ایران مقرون‌به‌صرفه نیست و شاید آن‌هایی که امکان پرداخت هزینه‌های چند میلیونی برای تور کیش را دارند، سفر به کشور‌های همسایه و بهره‌مندی از مزایای ارز مسافرتی را در اولویت داشته باشند.
در ماه‌های اخیر دولت معافیت ویزا برای سفر گردشگران ۳۳ کشور به ایران را اعلام کرد تا توریست‌های کشور‌هایی ازجمله ژاپن، سنگاپور و هند برای سفر به ایران نیازی به دریافت ویزا نداشته باشند و سفر آنها به ایران تسهیل شود.
با این همه، تنش‌های سیاسی ایران و غرب بر سر پرونده هسته‌ای از یک سو و وضعیت مخاطره‌آمیز خاورمیانه به دنبال جنگ غزه و چالش‌های یمن از سوی دیگر، باعث شده که سفر به ایران برای گردشگران خارجی و مفهوم‌سازی و برند‌سازی برای رویای گردشگری جزیره کیش غیر‌واقعی و دست‌نیافتنی به نظر برسد.
با این تفاسیر باید پذیرفت که رویای جذب گردشگر انبوه به سواحل ایرانی خلیج‌فارس را باید از دست رفته دانست و امارات متحده عربی و شهر دبی را برنده رقابت منطقه‌ای در عرصه جذب توریست در این منطقه قلمداد کرد.
نادر نینوایی - جهان صنعت
