با آغاز سال جدید میلادی، رضا قنبری روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه در این یادداشت به مهمترین ماجراهای سال گذشته در این کشور همسایه ایران پرداخته است.
دیدارنیوز ـ رضا قنبری: بالاخره سال عجیب ۲۰۲۳ برای ترکیه به پایان رسید! سال تاج گذاری سه باره اردوغان در کاخ ریاست جمهوری، زلزله ۷.۸ ریشتری در نیمی از ترکیه و تورم سه رقمی شهر‌های بزرگ؟! سال ورود ۵۰ میلیون توریست خارجی به کشور و خروج ۱۰۰ میلیارد دلار از خزانه برای درمان زخم‌های زلزله؟! سالی که با برف بزرگ استانبول آغاز شد و با طوفان الاقصی پایان یافت.
در این یادداشت به مهمترین اتفاقات سال ۲۰۲۳ نگاهی گذرا خواهیم انداخت.
-تراژدی زمستان: در صبح ششم فوریه، ترکیه یکی از دردناک‌ترین روز‌های تاریخ خود را آغاز کرد. زلزله‌ای به قدرت ۷.۸ ریشتر یازده استان کشور را لرزاند. بزرگترین زلزله فلات آناتولی که چهارمین زلزله مخرب تاریخ بوده است.۳۵۰ هزار کیلومتر از مساحت کشور -حدود ۴۴%کل ترکیه- در معرض این زلزله قرار گرفته و آمار کشته شدگان به بیش از ۵۰ هزار نفر رسید. گستره فراوان مناطق آسیب دیده، سرمای شدید زمستان و حدود ۱۳ هزار پس لرزه-که حتی تا امروز ادامه دارد- روند آوار برداری را با مشکل مواجه کرده و انتقادات تندی را علیه اردوغان به راه انداخت. هرچند با ورود گروه‌های امدادی بین المللی و تجهیز همه امکانات دولتی آرام آرام اوضاع تحت کنترل درآمد.
تخریب بخشی از پروژ‌های نوساز در شهر‌های بزرگ منجر به دستگیری ده‌ها مهندس و شرکت ساختمانی متخلف در کشور شد و دولت با اعطای وام یک میلیون لیری بلا عوض، بازسازی خانه‌های آسیب دیده را از بهار ۲۰۲۳ آغاز کرد. فروش چادر‌های امدادی در یکی از شهر‌های زلزله زده به جنجال بزرگ رسانه‌ای و برکناری ریس هلال احمر منجر شد. هرچند تراژدی فوریه ۲۰۲۳ ترکیه بار دیگر ثابت کرد که حتی زلزله ۸ ریشتری هم نمی‌تواند اردوغان را از کاخ ریاست جمهوری جابجا کند.
-بهار، همان همیشگی: انتخابات ریاست جمهوری ترکیه مهمترین رویداد بهار ۲۰۲۳ بود. یکی از رقابتی‌ترین انتخابات تاریخ کشور که برای نخستین بار به دور دوم کشیده شد. احزاب اپوزیسیون با تشکیل میز شش نفره به صورت ائتلافی از کمال کلیچداراوغلو حمایت کردند و در میتینگ‌های انتخاباتی از سنگ پرانی به سوی اکرم امام اوغلو شهردار استانبول تا آواز خوانی رجب طیب اردوغان پیدا می‌شد. مشارکت ۸۸ درصدی مردم در پای صندوق آرا و پیش بینی غلط بسیاری از موسسه‌های نظرسنجی درباره پیروزی کلیچداراوغلو از مهمترین ویژگی‌هایی این دوره از انتخابات بود.
استقبال سرد رای دهندگان از احزاب اسلام‌گرای مخالف دولت، چون "آینده، سعادت و دوا" نشان داد که برند اردوغان همچنان در میان اسلام‌گرایان حرف اول را می‌زند. در بدنه اجتماعی اپوزیسیون هم انتقاد‌های فراوانی نسبت به روش تبلیغات سوسیالستی کلیچداراوغلو وجود داشت. در واقع آن زمان که نامزد مخالفان دولت از توزیع رایگان شیر در مدارس سخن می‌گفت اردوغان با برنامه‌های بلند پروزانه ای، چون صنایع هوا/فضا توانست رای دهندگان را مفتون خود کند.
-تابستان اقتصادی: حضور مهمت شیمشک و حافظیه گای ارکن در راس وزرات اقتصاد و بانک مرکزی مهمترین خبر تابستان ترکیه بود. تورم فزاینده چند سال اخیر انتقادات فراوانی را در موسوم انتخابات بر علیه اردوغان به راه انداخته و رئیس جمهور با سپردن فرمان مدیریت اقتصاد کشور به دو چهره اقتصادی مهم ترکیه تا حدی توانست آرامش را در بازار‌ها حاکم کند. ورود بیش از ۵۰ میلیون توریست خارجی به ترکیه، افزایش ذخایر بانک مرکزی تا ۱۵۰ میلیارد دلار و کاهش نرخ بیکاری از نقاط امیدوار کننده اقتصاد کشور در سال گذشته بود. هرچند تورم ۱۱۰ درصدی قیمت مسکن که بخشی از آن به آوارگان زلزله فوریه باز می‌گردد همچنان مشکل عمده کشور است.
-طوفان پاییزی: عملیات طوفان الاقصی یکی از رویداد‌های مهم خاورمیانه بود که تاثیر فراوانی در سیاست خارجی ترکیه نهاد. اردوغان که در تابستان امسال پس از یک دهه با نتانیاهو در نیویورک دیدار کرده و به دنبال بهبود روابط اقتصادی با تل‌آویو بود ناگهان در شرایط ویژه‌ای قرار گرفت. بسیاری از اعضای حماس در زمان وقوع طوفان الاقصی در ترکیه حضور داشتند و روابط گرم اردوغان با نیرو‌های اخوان المسلمین کار را برای ادامه همکاری با دو سوی جنگ سخت می‌کرد. شرایط داخلی کشور هم به نفع اردوغان نبود. بسیاری از جوانان بی توجه به مسائل غزه از حمایت سیاسی/دیپلماتیک دولت از حماس ناراضی بودند و از دیگر سو اسلام‌گرایان حامی رئیس جمهور خواهان تحرک بیشتر اردوغان درباره فلسطین شدند. اردوغان در اعتراض به مواضع آمریکا درباره غزه حاضر به دیدار با بلینکن در آنکارا نشد و بورس استانبول نگران از تنش‌های احتمالی با غرب حدود ۱۵ درصد از ارزش خود را طی دو هفته از دست داد. کلاف سردرگمی که به سال جدید میلادی سرریز کرده و یکی از بحران‌های ترکیه در سال ۲۰۲۴ خواهد بود.
با تمام این شرایط چهره سال ۲۰۲۳ اردوغان بود. چرا که به رغم تورم سه رقمی، زلزله ۸ ریشتری و تناقض‌های فراوان در سیاست خارجه و داخلی نه تنها جدی‌ترین رقبای خود را به رقابت راه داده و انتخاباتی آزاد برگزار کرد بلکه به تنهایی برای سومین بار همه آن‌ها را شکست دهد.
در شماره آینده به پیش‌بینی مهمترین رویداد‌های سال ۲۰۲۴ خواهم پرداخت.
