مناقشه اسرائیل-حماس، چه تاثیری بر جنگ روسیه و اوکراین خواهد داشت؟

دیدارنیوزـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.

منبع: موسسه صلح وابسته به کنگره آمریکا

نویسنده: مِری گلانتس

مترجم: حمید رضا بابایی

در بحبوحه جنگ روسیه علیه اوکراین، حملات حماس به اسرائیل و پاسخ نظامی اسرائیل به آن در باریکه غزه، تبعات گسترده و چالش برانگیزی برای هر دو کشور و همچنین در خصوص حمایت‌های نظامی آمریکا از اوکراین خواهد داشت. هم روسیه و هم اوکراین به دنبال کسب حمایت‌های سیاسی و دیپلماتیک جامعه جهانی هستند، آن هم در شرایطی که همگی منتظرند تا ببینند کدام کشور حماس و اقدامات اسرائیل را محکوم و یا از آن حمایت می‌کند. در عین حال جنگ غزه این خطر را به همراه دارد که توجهات جهانی را از اوکراین منحرف کند و تلاش‌های کی‌یف را برای تامین منابع لازم دفاع از خود، تحت‌الشعاع قرار دهد. این تغییر، می‌تواند به کاهش کمک‌های نظامی و اقتصادی به اوکراین منجر شود که با اقتصاد ویران شده دست به گریبان است. از نظر آمریکا، حفظ کمک‌های دیپلماتیک، نظامی و اقتصادی به اوکراین، با وجود این چالش‌ها، همچنان اولویت راهبردی خواهد بود.

اوکراین: تلاش‌های چالش برانگیز برای برقراری توازن

جنگ اخیر اسرائیل-حماس، چالش‌های دیپلماتیک متعددی را مقابل اوکراین قرار داده است. از زمان تهاجم همه‌جانبه روسیه در فوریه ۲۰۲۲، اوکراین به شدت تلاش کرده است تا حمایت جامعه بین‌الملل را کسب کند. این تلاش‌ها از یک طرف شامل حمایت‌های نظامی، اقتصادی و کمک‌های انسانی برای مبارزه در جنگ و حمایت از شهروندان اوکراینی است و از طرف دیگر کسب حمایت‌های حقوقی و دیپلماتیک برای محکوم کردن و پیگرد قضایی جنایاتی است که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و دیگران، علیه مردم اوکراین مرتکب شده‌اند.

از آنجایی که روسیه به عنوان یکی از پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل از حق وتو برخوردار است، این شورا از نشان دادن واکنش به تجاوز روسیه، ناتوان بوده است. در نتیجه اوکراین برای محکوم کردن اقدامات روسیه، بار‌ها به مجمع عمومی سازمان ملل روی آورده است. جمع آوری آراء لازم برای جلب حمایت مجمع عمومی سازمان ملل از اوکراین، مستلزم تلاش دقیق در برابر اعضای مختلف جامعه جهانی است. واکنش‌های مختلف جهانی به جنگ اسرائیل-حماس، تلاش‌های درازمدت اوکراین را تهدید می‌کند.

پس از حملات حماس به اسرائیل، ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین بلافاصله اقدامات حماس را محکوم کرد. وی تلاش‌های اسرائیل را برای "دفاع از خود" با رویکرد دفاعی اوکراین در مقابل "تجاوز روسیه" مقایسه کرد که به گفته او، دلیلی برای آن وجود نداشت. با این حال، پس از تشدید حملات اسرائیل علیه غزه، یک هفته طول کشید تا زلنسکی بیانیه‌ای صادر و بر لزوم تلاش برای جلوگیری از تلفات غیرنظامیان تاکید کند. حتی همان زمان هم، او از انتقاد مستقیم از حملات اسرائیل خودداری کرد. مشخص است که زلنسکی می‌خواهد خود و دولتش را در خصوص حمایت‌های آمریکا از اسرائیل، کاملا با واشنگتن هم راستا نشان دهد؛ در عین حال تلاش می‌کند از بازیگران مهم منطقه‌ای در جهان عرب نظیر عربستان سعودی، فاصله نگیرد. همین مرداد گذشته بود که عربستان میزبانی مذاکرات صلحی را در حمایت از طرح ده ماده‌ای زلنسکی برعهده داشت.

گذشت زمان مشخص خواهد کرد که آیا وی خواهد توانست چنین توازنی را برقرار و تمرکز جامعه جهانی را بر تحولات اوکراین همچنان حفظ کند یا خیر. در مذاکرات صلحی که متعاقبا در مالت برگزار شد، امارات عربی متحده و مصر ظاهرا خودی نشان ندادند.

روسیه: مسیر آسان دیپلماتیک، پیچیدگی‌های غیرقابل پیش بینی در داخل

بر خلاف زلنسکی، پوتین بلافاصله حملات حماس را به اسرائیل محکوم نکرد، در عوض آن را نتیجه سیاست‌های شکست خورده آمریکا در خاورمیانه خواند. روسیه ضمنا از جایگاه خود در شورای امنیت سازمان ملل استفاده کرده است تا قطع‌نامه‌هایی را در محکومیت حمله به غیرنظامیان – بدون اشاره به نام حماس- مطرح کند. مسکو همچنین قطع‌نامه پیشنهادی آمریکا را در خصوص به رسمیت شناختن حق تمام کشور‌ها برای دفاع از خود، وتو کرد.

پاسخ دیپلماتیک روسیه به حملات حماس نشان می‌دهد که دیپلماسی بین‌المللی مسکو چقدر مانند اوکراین بر جلب نظر جامعه جهانی استوار است. روسیه شاهد تلاش‌های اوکراین برای جلب آراء در مجمع عمومی سازمان ملل است و با فشار‌های دیپلماتیک خود، مقابل این تلاش‌ها ایستاده است. از منظر مسکو، هم‌صدایی با حماس علیه اسرائیل، بهترین کاری است که انجام شده، زیرا روسیه نه روابطش را با حماس قطع کرده و نه آن را به عنوان یک سازمان تروریست به رسمیت شناخته است. در عوض، تنها چند روز پس از حملات حماس به اسرائیل، هیأتی از مقامات ارشد حماس به مسکو سفر کرد. ظاهرا هدف از این دیدار، گفتگو با مقامات کرملین برای آزادی گروگان‌های روسی-اسرائیلی و تخلیه شهروندان روسی از منطقه بوده است.

تلاش‌های روسیه برای جلب نظر جامعه جهانی غیرغربی، با راهبرد گسترده‌تر آن نیز هم‌خوانی دارد یعنی جنگ افروزی علیه اوکراین و افزایش نقش آفرینی مسکو در خاورمیانه. در زمان سفر هیات حماس به مسکو، معاون وزیر خارجه ایران نیز در پایتخت روسیه حضور داشت و با مقامات روسی و حماس گفتگو کرد. جنگ روسیه علیه اوکراین، روابط ایران و روسیه را تقویت کرده است، زیرا مسکو از ایران پهپاد و سایر تجهیزات نظامی خریداری می‌کند (ایران ادعای فروش پهپاد به روسیه را برای استفاده در جنگ اوکراین، قویا تکذیب کرده است). این شرایط همچنین به روسیه امکان می‌دهد تا خود را به عنوان میانجی صلح در آینده مطرح کند، آن هم با حفظ نفوذ بر ایران، زیرا تهران هم از حماس و هم از حزب‌الله لبنان حمایت می‌کند.

سرانجام این که کرملین به دنبال نظم نوین جهانی مبتنی بر "چند جانبه‌گرایی" است. تحقق این امر مستلزم از بین رفتن نظم کنونی جهانی است. گسترش مناقشه در خاورمیانه، از طریق تهدید نفوذ آمریکا در منطقه، چنین هدفی را پیش خواهد برد؛ لذا روسیه در جنگ خاورمیانه علاوه بر آن که  توجه جهانی را از جنگ خود با اوکراین منحرف خواهد کرد، دستاورد‌های دیگری نیز خواهد داشت: کاهش نفوذ آمریکا و تقویت موضع ایران، به عنوان یک قطب بالقوه در نظم جهانی پیش‌بینی شده روسیه.

اما در داخل روسیه، تاکید مسکو بر تبعات حملات اسرائیل به غیرنظامیان در غزه، واکنش اقلیت چشمگیر مسلمان روسی را نیز درپی داشته است. روسیه در شمال قفقاز با خشونت‌های ضد یهودی دست به گریبان است. این مساله، ثبات ضعیف در منطقه را تهدید کرده، توانایی سیستم پوتین را برای کنترل کشور زیر سوال می‌برد. اگر پوتین در لفاظی‌هایش نتواند میان حمایت از فلسطینی‌ها و انتقاد از اسرائیل توازن برقرار کند، بر تلاش‌های خود در بوق و کرنا کردن فدراسیونِ "آرام و چند ملیتی روسیه"، لطمات جبران ناپذیر وارد خواهد کرد.

آمریکا: حفظ حمایت‌ها

برای واشنگتن، مانند کی‌یف، مساله مهم در جنگ حماس-اسرائیل، حفظ حمایت‌های نظامی و دفاعی از اوکراین در مقابل روسیه خواهد بود. این امر مستلزم آن است که واشنگتن هم‌زمان کمک‌های نظامی و اقتصادی خود را به اوکراین و اسرائیل حفظ و تلاش کند توجه افکار عمومی از جنگ اوکراین منحرف نشود. آمریکا در عین حال، این بار نیز مانند اوکراین، باید مسیر بندبازیِ دیپلماتیک در حمایت از اسرائیل را طی و هم‌زمان تلاش کند از کشور‌های عربی که اوکراین به دنبال جلب نظر آن‌ها است، دور نشود.

واشنگتن فقط در صورتی که این کار را با موفقیت انجام دهد، قادر خواهد بود به اوکراین کمک کند تا از حمایت لازم جامعه جهانی برای تنبیه روسیه، به خاطر تهاجم  به اوکراین، برخوردار خواهد شد. این امر برای حفظ نظم لیبرال بین‌المللی که آمریکا پس از جنگ جهانی دوم به تشکیل آن کمک کرد، ضروری است.