آیا اسد در مقابله با ناآرمی‌های سُویدا به خشونت متوسل خواهد شد؟

دیدارنیوز ـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.

منبع: المانیتور، رسانه عربی آمریکایی در واشینگتن

نویسنده: آمبرین زمان

مترجم: حمید رضا بابایی

استان سویدا در جنوب غربی سوریه به تازگی صحنه موجی بی‌سابقه از تظاهرات ضددولتی بوده است. ساکنان این استان عمدتا دروزی هستند و در جنگ‌های داخلی سوریه اغلب بی‌طرف بوده‌اند. هزاران معترض از ۲۰ آگوست (۲۹ مرداد) به  خیابان‌ها آمده و خواستار کناره‌گیری رئیس جمهور بشار اسد و تحقیق درباره عملکرد ادارات محلی حزب بعث سوریه شده‌اند. سنی‌ها در استان هم‌جوار درعا هم به جمع مخالفان اسد پیوسته و شعار "نان، آزادی و منزلت" سرداده‌اند.

این در حالی است که کشور‌های عربی در حال ازسرگیری روابط با سوریه بوده و از بازگشت آن به اتحادیه عرب استقبال کرده‌اند، آن هم در حالی که سوریه تحت تحریم‌های شکننده آمریکا و اتحادیه اروپا قرار دارد. در این شرایط، بروز ناآرامی‌ها در سوریه، سوالاتی را در خصوص دوام دولت برانگیخته است.

روایت مهم دولت سوریه، اما حاکی است نه تنها فرقه علوی، که اسد به آن تعلق دارد، بلکه دروزی‌ها و سایر اقلیت‌ها نیز به دولت وفادار هستند.

جاشیو لندس از دانشگاه اوکلاهما که تحولات سوریه را از نزدیک دنبال می‌کند، می‌‎گوید: "این روایت دیگر خریداری ندارد. این حکایت، دستان دمشق را نیز بسته است. "

بسیاری معتقدند پس از چندی نیرو‌های دولتی به خشونت متوسل خواهند شد، به ویژه اگر عوامل امنیتی هدف حملات معترضین قرار گیرند. لندین به المانیتور گفت: "اسد ابتدا تصور می‌کرد که من پیروز شده‌ام، ما می‌توانیم اجازه چنین چیزی را بدهیم. می‌توانیم به دروزی‌ها اجازه دهیم خشم خود را بیان کنند. اما مشخص شد که این مسئله از منظر اسد یک اشتباه بود، و این که ارتش اسد مجبور خواهد شد او را بر مسند قدرت نگه دارد. "

دروزی‌ها سومین اقلیت بزرگ دینی سوریه هستند و حدودا سه درصد جمعیت آن را تشکیل می‌دهند و مابقی آن‌ها عمدتا در لبنان و اسرائیل پراکنده شده‌اند.

از سال ۲۰۱۴ تاکنون این گسترده‌ترین تظاهرات در منطقه است. در آن سال، اقدام دولت در استفاده از سمبل نماد‌های رهبران معنوی دروزی در کارزار‌های انتخاباتی، رهبران این اقلیت را آزرده خاطر کرد. در سال ۲۰۱۵ نیز به دنبال کشته شدن یک رهبر برجسته دروزی‌ها به نام شیخ وحید البالوس، تظاهرات گسترده‌تری در منطقه برپا شد. البالوس در انفجار یک خودروی بمب گذاری شده کشته شد و گفته می‌شود عوامل اسد پشت آن حادثه قرار داشتند. البالوس مخالف دولت سوریه و همچنین تندرو‌های سنی سوری بود که برای سرنگون کردن دولت با آن می‌جنگیدند. این روز‌ها تظاهر کنندگان تصاویر این شیخ را در دست دارند و علیه اسد فریاد سرمی‌دهند.

بدتر از همه آن که صدای اعتراضات به تدریج در لاذقیه هم شنیده می‌شود، مقر فرقه علوی اسد، و مردم زیادی آشکارا از دولت انتقاد می‌کنند.

صالح مسلم، نایب رئیس حزب اتحادیه دمکراتیک کردستان، که در دولت خودمختار کرد‌ها در شمال عراق و شرق سوریه حضور دارد، می‌گوید: "اوضاع به تدریج بدتر می‌شود. اگر اعتراضات گسترش یابد، قطعا تهدیدی علیه رژیم خواهد  بود."

وی که با المانیتور صحبت می‌کرد، دروزی‌ها را متحدان طبیعی (کردها) خواند و افزود: "ما هر دو خواستار تمرکززدایی هستیم، هر دو اقلیتیم و نسبت به هم هم‌دردی می‌کنیم."

هر دو گروه در دوران جنگ داخلی سوریه موضع بی‌طرف اتخاذ کردند. کرد‌ها از همراهی با شورشیان سنی علیه دولت خودداری کردند و بسیاری از دروزی‌ها نیز درخواست دمشق را برای مسلح شدن علیه شورشیان نپذیرفتند.

هر دو، هدفِ جنایات داعش و دیگر گروه‌های  تندرو سنی قرار گرفتند. کنترل سویدا و درعا در سال ۲۰۱۸ به دولت بازگشت، اما کرد‌ها تحت لوای ۹۰۰ نیروی ویژه آمریکایی، همچنان شمال شرق این کشور را در اختیار دارند، منطقه‌ای که بیشترین ذخایر نفت و آب سوریه در آنجا قرار دارد.

شورای دمکراتیک سوریه – بازوی دیپلماتیک دولت خودمختار- و نهاد رقیب آن شورای ملی کردستان که از ترکیه حمایت می‌شود، بیانیه‌هایی منتشر و از معترضان حمایت کرده‌اند، نمایشی کم‌نظیر از اتحاد میان این دو.

در حلب  و استان ادلب که در اختیار شورشیان قرار دارد و دروزی‌ها به صورت منظم در آن اذیت و آزار می‌شوند نیز غیرنظامیان با سویدا و درعا ابراز هم‌دردی می‌کنند.

چارلز لیستر، مدیر پروژه سوریه در موسسه خاورمیانه به المانیتور گفت: "همین مسئله اتحاد است که به موضوعی اصلی میان معترضان در دو بخش کشور تبدیل شده است. آرمان‌های اصلی انقلاب ۲۰۱۱ همچنان زنده و در حال احیاء هستند، در حدی که جنبش اعتراضی درحال شکل گیری مجدد است. جای تامل دارد که معترضان در سویدا با اِدلب "تا حد مرگ" ابراز هم‌دردی می‌کنند. این مساله برای دولت دردآور است".

مهم‌ترین انگیزه این ناآرامی‌ها مشکلات اقتصادی است که کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد، از جمله افزایش شدید بهای سوخت، قطع یارانه‌های دولتی و سقوط پوند، واحد پول سوریه.

به گفته لندیس: "اقتصاد سوریه در حالت جمود قرار دارد. زندگی، به جهنم تبدیل شده است. مردم سوریه قادر به تامین خوراک خود نیستند و از کشور هم نمی‌توانند بگریزند. جامعه جهانی یک سِرُم به سوریه وصل کرده است و می‌گوید به سوریه اجازه بازسازی نخواهیم داد، اما به آن کمک‌های بشردوستانه می‌کنیم تا هیچ کس از گرسنگی تلف نشود. مقامات واشینگتن می‌گویند تحریم‌ها علیه سوریه موثر بوده است."

رهبران معنوی دروزی که به صورت سنتی متحد دولت بوده‌اند نیز از خواسته معترضین حمایت کرده‌اند، به ویژه حکمت الهجری، پرنفوذترین چهره موسوم به شیخ العقل که از جانب مردم با دولت صحبت می‌کند. این شرایط قطعا از منظر سیاسی اوضاعی سرنوشت‌ساز را رقم می‌زند.

لارا نلسون مدیر امور سیاسی سازمان تحقیقاتی ایتانا که در خصوص سوریه فعال است، به المانیتور گفت: "آن‌چه که از مشکلات اقتصادی ناشی شد، اکنون به خواسته بی قید و شرط برای تغییر رژیم تبدیل شده است. دولت جدا نگران است و برای خواسته‌های مردم سویدا پاسخ زیادی ندارد."

آرون لوند، از موسسه بنیاد قرن در نیویورک می‌گوید: "رسیدگی به اوضاع، به ویژه اکنون برای دمشق دشوار است. آن‌ها هیچ گزینه تشویقی ندارند. اقتصاد به یک سیاه‌چال تبدیل شده و مردم دریافته‌اند که عادی سازی روابط، در زندگی آن‌ها تاثیر مثبتی نداشته است".

وی البته مانند بسیاری دیگر معتقد است دولت در معرض خطر سقوط فوری قرار ندارد.

از جمله خواسته‌های معترضین، کاهش بهای کالا‌ها و سرکوب فساد و پایان دادن به تجارت قرص کپتاگون است، سودایی چندین میلیارد دلاری که گفته می‌شود منابع مالی دولت اسد را تامین می‌کند. نگرانی درباره فساد اخلاقی که تجارت دارویی به آن دامن زده، زنگ‌‎های هشدار را به صدا درآورده و سبب شده است زنان دروزی همراه با گروه‌های مسلح به خیابان‌ها بریزند و ورودی ساختمان‌های دولتی را مسدود کنند.

رامی عبدو دیبا دانشجوی دوره دکترا که مشغول مطالعات دروزی است، می‌گوید "برای دروزی‌ها، حفظ ساختار اجتماعی از اهمیت فراوان برخوردار است، و خط قرمز محسوب می‌شود. به همین دلیل است که بسیاری از زنان و مردم مذهبی در حال اعتراض هستند. "

دیاب می‌گوید وجود پرچم دروزی که علیه استعمارگران سابق عثمانی و فرانسوی به اهتزاز درآمد از منظر نمادین مهم است، اما نباید از آن به عنوان درخواست استقلال تعبیر شود.

وی به المنار گفت: "برای رهبران دروزی در لبنان و سوریه، حفظ روابط میان سنی‌ها و دروزی‌ها مهم است. آن‌ها مراقب‌اند تا مبادا به مهره بازیگران بین‌المللی تبدیل شوند."

دمشق توطئه‌گران غربی را عامل ناآرامی‌های می‌خواند و درپی بهره‌برداری از اختلافات میان رهبران سه گانه شیخ‌العقل است. برخلاف هجری، یوسف شاروبو، از بیم تشدید خشونت، مخالف تقابل با نیرو‌های دولتی است. شیخ حمود الهناوی هم منافع خود را دنبال می‌کند.

لندیس همچنین می‌گوید نیرو‌های مختلف حامی اسد، یعنی ایران، حزب‌الله و روسیه، "باید با هم متحد شوند و به یک طرح مشترک برسند."

رژیم سوریه یکی از راهکار‌های قدیمی خود را آغاز کرده است، یعنی مسلح کردن گروه‌های تندرو علیه اقلیت‌ها تا از این تهدید به عنوان بهانه‌ای برای دخالت استفاده کند، مانند آن‌چه که در جولای ۲۰۱۸ انجام داد، یعنی زمانی که داعش به سویدا حمله و بیش از ۲۰۰ دروزی را قتل عام کرد.

به گفته نلسون: "دولت اسد در همدستی با عناصر تندرو برای پیشبرد منافع خود در کشور، سابقه‌ای طولانی دارد. ایتانا بار‌ها شاهد این رویکرد در جنوب سوریه بوده است."

وی افزود: "ایتانا شاهد جابجایی عناصر تندرو به جنوب سوریه بوده است، در حالی که اعتراضات ادامه دارد، و نگران است که دولت از جابجایی این گروه‌ها به نفع خود خود بهره‌برداری کند."

***

تکمله: دولت سوریه می‌گوید عوامل خارجی از جمله نیرو‌های نظامی آمریکا که بخش‌هایی از سوریه را اشغال کرده‌اند، در ناآرامی‌های اخیر این کشور دست دارند. معترضین عمدتا خواستا بهبود اوضاع اقتصادی هستند. این در حالی است که آمریکا و اروپا، دولت دمشق را تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار داده و با دراختیار گرفتن منابع نفتی در مناطق اشغال شده، فشار بر دولت دمشق را برای رسیدگی به امور کشور به ویژه پس از سال‌ها جنگ ویرانگر، به اوج رسانده‌اند.