به مدت سه روز، سران اعضای بریکس به عنوان گروه اقتصاد‌های مهم در حال ظهور جهان، در آفریقای جنوبی گردهم آمده‌اند. این نشست می‌تواند آینده گروه را تعیین کند.
دیدارنیوز ـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.
منبع: سی ان ان
نویسنده: سیمون مک‌کارتی
مترجم: حمید رضا بابایی
سران اعضای بریکس، گروه اقتصاد‌های مهم در حال ظهور جهان، در آفریقای جنوبی گردهم آمده‌اند. این نشست می‌تواند آینده گروه را تعیین کند و این که این بلوک اقتصادی با چه دشواری خواهد توانست مقابل نظمی جهانی بایستد که به گفته آن، به صورت ناعادلانه در سیطره غرب قرار دارد.
اعضای گروه بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی هرگز بیش از این، در عرصه جهانی مطرح نبوده‌اند. اما این کشور‌ها به خودیِ خود پیچیدگی‌هایی هم دارند.
رئیس جمهور روسیه نتوانست در این نشست شرکت کند، زیرا در این صورت، کشور میزبان یعنی آفریقای جنوبی مجبور می‌شد او را به خاطر ادعای ارتکاب جنایات جنگی، دستگیر کند. دو عضو دیگر آن، هند و چین، اختلافات شدید مرزی دارند. در حالی که پکن با آمریکا درگیر رقابت است، دهلی‌نو با واشنگتن روابطی نزدیک دارد.
این گروه در زمره خوشحال‌ترین خانواده‌ها قرار ندارد. اما به هر حال این خانواده رسما از ۲۲ کشور دیگر دعوت می‌کند به گروه اقتصاد‌های مهم درحال ظهور بپیوندند.
انتظار می‌رود مباحثات مربوط به افزایش اعضای جدید، در صدر مذاکرات این نشست سه روزه باشد که از سه‌شنبه در آفریقای جنوبی آغاز شد. از زمان شیوع کرونا تاکنون، این نخستین باری است که رهبران بریکس – به استثناء ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه- به صورت حضوری گردهم آمده‌اند.
دادگاه جنایات جنگی، حکم بازداشت پوتین را به خاطر تهاجم به اوکراین صادر کرده است، لذا وی به صورت مجازی در آن شرکت کرده است.
سیریل رامافوسا رئیس جمهور آفریقای جنوبی روز یکشنبه حمایت خود را از گسترش بریکس اعلام کرد و گفت: وجود سازمانی بزرگ‌تر "نشانگر گروهی مختلف از ملت‌ها است" که با هم در "آرزوی داشتن نظم جهانی متوازن‌تر" آن هم در دنیایی "بسیار پیچیده و پر از اختلاف"، اشتراک نظر دارند.
در تصمیم گیری‌های مربوط به افزایش اعضای بریکس، مسئله مهم، جهت گیری و هویتِ گروهی از کشور‌ها است که به دنبال افزایش جایگاه خود در نظام بین‌الملل هستند. آنها معتقدند این نظام، بیشتر به نفع غرب و گروه کشور‌های هفت (G7) (کشور‌های صنعتی جهان) عمل می‌کند گرچه در دهه‌های اخیر در این که چه کشوری بر اقتصاد جهان سلطه داشته باشد، تغییراتی ایجاد شده است.
به گفته تحلیل‌گران، تلاش‌های بریکس برای ایجاد توازن جدید در عرصه قدرت جهانی، خطر گرایش معنادارتر به رویکرد ژئوپولیتیک را درپی دارد. به ویژه آن که روسیه و چین به دنبال آن هستند تا از این شرایط در تنش‌های روبه فزون خود با غرب بهره ببرند، مساله‌ای که با گسترش بریکس تسهیل خواهد شد.
سفیر چین در آفریقای جنوبی، هفته گذشته و در آستانه نشست سران این گروه در نشستی خبری گفته بود کشور‌های زیادی برای "حفاظت از منافع مشروع خود" امیدوارند به بریکس ملحق شوند.
شِن سائودونگ گفت: "در مقابل برخی کشور‌ها که از تحریم‌های یک‌جانبه به عنوان ابزار "اِعمال زور" استفاده می‌کنند و علیه دیگران از درِ اقتدار برون می‌آیند، کشور‌های عضو بریکس بر مشورت و گفتوگوی برابر اصرار می‌ورزند. " وی در این سخنان، از زبان آشنای پکن در انتقاد از آن‌چه سیاست آمریکا می‌نامد، بهره برد.
باسو اینزِندزِی، استادیار علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در دانشگاه ژوهانسبورگ می‌گوید: مساله افزایش اعضا شاید "نخستین آزمایش استرس در تقریبا یک دهه و نیم حیات این مجموعه باشد."
وی می‌افزاید: گسترش بریکس، "حضور جهانی این گروه را تقویت می‌کند" و گرایش به رویکرد آن را به عنوان ابزار مقابله با سلطه‌گری سیاسی غرب، افزایش خواهد داد. اما در خصوص این‌که آیا بریکس گسترش یابد اختلاف نظر وجود دارد و "قطعا تمام اعضای این گروه از پیوستن کشور‌های مشابه به آن حمایت نخواهند کرد."
به گفته تحلیل‌گران این که رهبران روسیه، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی تصمیم بگیرند کشور‌های جدید به این گروه اضافه شود یا خیر، و این که اعضای بالقوه چگونه انتخاب می‌شوند، تاثیرات بالقوه فراوانی در جهان خواهد داشت.
از زمان تشکیل بریکس، این دومین باری است که کشور‌های عضو در خصوص افزایش اعضا اقدام خواهند کرد. این سازمان عمدتا بر توسعه اقتصادی و افزایش نفوذ کشور‌های عضو در مجامع جهانی متمرکز است.
جیم اونیل اقتصاددان سابق بانک گلدمن ساکس آمریکا در توصیف فرصت‌های سرمایه گذاری در بازار‌های مهم در حال ظهور به این مسئله اشاره کرده بود که گروه بریکس به رغم اختلافات شدید در نظام سیاسی و اقتصادی اعضا، دوام آورده است.
بریکس نخستین نشست سران خود را در سال ۲۰۰۹ با حضور چهار عضو برگزار کرد و سال بعد نیز آفریقای جنوبی به آن اضافه شد. بریکس در سال ۲۰۱۵ "بانک جدید توسعه" را که زیرمجموعه این سازمان است، راه‌اندازی کرد.
آنیل سوکلال، سفیر آفریقای جنوبی در بریکس ماه پیش اعلام کرد، اکنون ۲۲ کشور رسما برای پیوستن به این گروه ابراز علاقه کرده‌اند، در حالی که بسیاری کشور‌های دیگر نیز به صورت غیررسمی به دنبال این مساله هستند.
مقامات آفریقای جنوبی می‌گویند: آرژانتین، مکزیک، ایران، عربستان سعودی، امارات عربی متحده، مصر، نیجریه و بنگلادش کشور‌هایی هستند که رسما درخواست پیوستن به بریکس را مطرح کرده‌اند.
میهایله پاپا، از دانشگاه تافتس در آمریکا می‌گوید: این کشور‌ها برای طرح درخواست خود دلایل مختلف دارند. از علاقه به ابتکارات خاص اقتصادی نظیر روی آوردن به پول محلی در معاملات گرفته تا "به چالش کشیدن آمریکا".
وی می‌افزاید: "کشور‌هایی هم خواستار دسترسی آسان‌تر به چین و سایر اعضای بریکس هستند و یا دیگران که هنگام تنش‌های قدرت محور و یا بی‌ثباتی، به دنبال اعمال کنترل بیشترند (و این مسئله را در عضویت در بریکس دنبال می‌کنند). "
وی می‌افزاید از نظر اعضا، "تصمیم‌گیری به گسترش بریکس به معنای تصمیم‌گیری درباره جهت‌گیری آینده این گروه است."
اعضای جدید که نفوذ اقتصادی داشته باشند، خواهند توانست شکل‌دهی به نهاد‌های جهانی قدرت را تسهیل کرده، یا به ایجاد نهاد‌های جدید کمک کنند.
کارشناسان می‌گویند انتخاب کشور‌هایی نظیر ایران که آشکارا نسبت به غرب خصومت دارند، می‌تواند بریکس را به بلوکی با ماهیت ضد غرب، بیشتر سوق دهد. افزایش اعضای جدید احتمالا تاثیرات غیرمستقیم مثبت برای قوی‌ترین عضو بریکس –چین- خواهد داشت به ویژه در شرایطی که شی جین‌پینگ رئیس جمهور چین تلاش می‌کند رهبری اصلاح نظام تحت امر آمریکا را در جهان عهده‌دار شود، زیرا شی معقتد است آمریکا برای مقابله با رشد چین، کمر همت بسته است.
یون سان، مدیر برنامه چین در اندیشکده مرکز استیمسون در واشنگتن می‌گوید: "هرچقدر اعضای بریکس بیشتر باشند، صدای جامع‌تری خواهند داشت؛ و چین هم به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد گروه، ادعای رهبری و نمایندگی کشور‌های درحال توسعه را خواهد داشت. "
منافع گسترده کشور‌ها برای پیوستن به بریکس، موقعیت پوتین را نیز تقویت خواهد کرد، زیرا با وجود آن که از نظر غرب، او یک جنایتکار جنگی منفور است، در این گروه جایگاهی مطلوب دارد.
به گفته تحلیل‌گران، این مساله همچنین بیانگر شکافی است عمیق میان اولویت کشور‌هایی که برای پیوستن به بریکس صف کشیده‌اند و کشور‌های ثروتمند غربی که در حمایت از اوکراین، علیه پوتین متحد شدهاند.
منوج کِوارامانی، تحلیل‌گر مستقر در شهر بنگلور هند، به دیدگاهی شایع در کشور‌های درحال توسعه اشاره کرده و می‌گوید: "این که روسیه آغازگر جنگ اوکراین بود، مایه تاسف زیاد است، اما بر این مسئله نیز تصریح شده که هر کس در سرنوشت خود نقشی داشته است. در این میان آمریکا و ناتو نیز در آغاز و ادامه جنگ مقصر بوده‌اند."
کِوارامانی که مدیر مطالعات آسیا-اقیانوسیه در موسسه تحقیقاتی تاکشاشیلا در هند است، همچنین می‌گوید: بحث تامین منافع این کشور‌ها در پایان دادن به جنگ اوکراین که پیش می‌آید، "از نظر آنها، منزوی کردن روسیه موثر نخواهد بود. "
وی می‌افزاید: "در عوض، نگاه کشور‌ها به بریکس به عنوان ابزاری است برای مقابله با چالش‌هایی نظیر تغییرات آب و هوا و یا مشکل محدودیت دسترسی به سرمایه و فناوری؛ لذا تصمیم می‌گیرند که به سمت آن بروند همان طور که ظاهرا غرب در حال نزدیک شدن به بریکس است."
حتی اگر هم رهبران چین، هند، برزیل، آفریقای جنوبی و روسیه برای گفتگو در ژوهانسبورگ گرد هم آیند، اختلافات در این گروه پنج عضوی، شاید مانعی برای تصمیمات درباره این مساله (افزایش اعضا) باشد. انتظار می‌رود رهبران این کشور‌ها به جای نام بردن از اعضای جدید بریکس، به تجدید نظر در معیار‌های انتخاب این اعضا بپردازند.
حضور مجازی رهبر روسیه آشکارترین علامت از مشکلات داخل گروه است آن هم در شرایطی که برزیل به عنوان یک عضو بریکس، در نشست شورای امنیت سازمان ملل، تهاجم روسیه را به اوکراین محکوم کرده است. چین، آفریقای جنوبی و هند نیز به قطعنامه محکومیت این تهاجم، رأی ممتنع دادند.
با انتشار تصاویری از یوگنی پریگوژین رهبر گروه واگنر روسیه که ادعا می‌کرد در آفریقا است، بر نفوذ مسکو در این قاره صحه گذاشته شد. واگنر که ارتش خصوصی تحت امرش در ماه ژوئن علیه رهبری نظامی کرملین شوروشی ناکام راه‌انداخته بود، در این ویدئو از افزایش نقش روسیه در تمام قاره‌ها صحبت می‌کرد.
مسئله افزایش اعضای جدید بریکس در آخرین دور ریاست آفریقای جنوبی بر این گروه در سال ۲۰۱۸ مطرح شد. به دنبال نشست مجازی گروه در سال گذشته به ریاست چین، کشور‌های عضو تصمیم گرفتند در این خصوص بیشتر مباحثه کنند؛ لذا وقتی پای گسترش بریکس مطرح باشد، هر یک از این کشور‌ها برای پذیرش اعضای جدید احتیاط خواهند کرد.
تحلیل‌گران با اشاره به اختلاف مرزی هند با چین، می‌گویند دهلی‌نو به خاطر نگرانی‌های مشترک با آمریکا در قبال پکن، به شدت به واشنگتن گرایش دارد؛ لذا وجود یک بریکسِ به شدت ضد آمریکایی، مطلوب هند نیست.
به گفته کِوارامانی: "هند در موقعیتی دشوار قرار گرفته، زیرا هویت گروه بریکس در حال تغییر است و هند چنین تغییری را نمی‌خواهد." وی می‌گوید هند سال گذشته با طرح این که ابتدا باید معیار‌های پذیرش اعضای جدید مشخص شود، روند گسترش بریکس را کُند کرد.
کِوارامانی گفت: "اما هند تا چه مدت و تا چه میزان قادر است جهتگیریهای بریکس را هدایت کند و در این راه چقدر تاثیرگذار است؟ این کار ساده‌ای نیست، زیرا چین بزرگ‌ترین بازیگر است و بیش از گذشته با روسیه متحد شده."
این تحلیل‌گر می‌گوید: اقدام به گسترش بریکس به جای تبدیل آن به گروهی مقتدرتر، می‌تواند آن را "بی‌تاثیرتر و ناتوان‌تر" کند، آن هم در شرایطی که اختلاف مواضع اعضای آن بیشتر خواهد بود.
روبنز دوآرت، از مرکز پژوهشی روابط بین الملل در برزیل نیز می‌گوید، شاید برزیل و آفریقای جنوبی با گسترش بالقوه بریکس مشکلی نداشته باشند، اما در استقبال از کشور‌هایی که آشکارا ضد آمریکا هستند، محتاطانه‌تر عمل خواهند کرد.
به گفته دوآرت، چنین تغییری شاید مدنظر گروه نباشد، اما جذب اعضای بیشتر به معنای تنوع دیدگاه در مباحثات مربوط به مسایل جهانی است.
وی می‌افزاید: "اما تصمیم بریکس به افزایش اعضا و گسترش نقش جهانی، می‌تواند تغییراتی گسترده‌تر به همراه داشته باشد که آن نیز به نوبه خود اثرگذاری بین‌المللی اروپا و آمریکا را متاثر خواهد کرد. هر چقدر بریکس فعالتر باشد، دیگر کشور‌ها قدرت خود را بیشتر از دست خواهند داد."
