ثبت جهانی و توسعه پایدار برای رسیدن به ثروت

دیدارنیوز: یک استاد دانشگاه به مناسبت ثبت ملّی بافت تاریخی شهر شیراز مطرح کرد: تحقق آرمان‌های تاریخی شهر شیراز در گرو مطالعات باستان‌شناسی شهری است و شیراز امید مردم به زندگی است.

بالاخره بعد از حرف و حدیث‌های بسیار، وزیر میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری نامه ثبت ملی بافت تاریخی شهر شیراز را امضا و ابلاغ کرد.

عزت الله ضرغامی در نامه‌ای به ایمانیه استاندار فارس نوشت: در اجرای بند (ج) ماده واحده قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب سال ۱۳۶۴ مجلس شورای اسلامی و بند ششم ماده سوم قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور، مصوب سال ۶۷ مجلس مبنی بر ثبت آثار ارزشمند منقول و غیر منقول فرهنگی و تاریخی کشور در فهرست آثار ملی و فهرست‌های ذیربط، مراتب ثبت اثر فرهنگی و تاریخی محدوده بافت تاریخی شهر شیراز واقع در استان فارس شهرستان شیراز بخش مرکزی شهر شیراز، محدوده تاریخی فیمابین خیابان‌های تختی، فردوسی، قاآنی، بلوار سیبویه و زینبیه که پس از طی تشریفات قانونی لازم به شماره ۳۳۹۴۵ مورخ دوم مرداد سال ۱۴۰۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، ابلاغ می‌شود.

اثر مذکور تحت حفاظت و نظارت این وزارت است و هر گونه دخل و تصرف با اقدام و عملیاتی که منجر به تخریب یا تغییر هویت آن شود، برابر مواد ۵۵۸ لغایت ۵۶۹ از کتاب پنجم قانون مجازات‌های اسلامی، تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده، جرم محسوب می‌شود و مرتکب مشمول مجازات‌های قانونی خواهد شد و مرمت و بازسازی اثر، صرفاً با تأیید و نظارت این وزارت ممکن خواهد بود.

علیرضا عسکری چاوردی (باستان شناس و استاد دانشگاه شیراز) با اشاره به آنکه ثبت بافت تاریخی شیراز در فهرست میراث ملّی کشور بی‌گمان شایسته تقدیر است چراکه مقدمه‌ای برای ثبت جهانی آن فراهم شده است، گفت: ثبت شهر تاریخی شیراز در فهرست میراث ملّی کشور در حقیقت ثبت فرهنگ، هنر، معنویات، مقدسات و ارزش‌های مردم شیراز است. شیراز فراتر از کالبد ساختاری و سازه‌ای، میراثی معنوی است که برای شناخت و درک آن باید کالبد ساختاری و بستر معماری و شهرسازی آن حفظ شود، زیرا این شهر بی‌همتا، الگوی تاریخ هنر و معماری جهان است.

او ادامه داد: بافت تاریخی شهر شیراز مجموعه‌ای مفهومی اعتقادی عبادی هویتی است که بخشی از عناصر مذهبی فرهنگی سیاسی اجتماعی جامعه ایرانی در آن نهادینه شده است. نهاد‌های سیاسی، حاکمیتی، مذهبی در آنجا شکل گرفته است و تمام آن‌ها در طی تاریخ بر هنر، ادبیات و مذهب تاریخ ایران تاثیرگذار بوده‌اند. شیراز خود میراث‌دار شهر‌های باستان است و از طرفی مامن و خاستگاه هنر، مذهب و ادبیات ایران عصر اسلامی است. لذا، با درک مفهوم شکل گیری نهادینه شدن نهاد‌های قانونی، مذهبی، شرعی و سنّت‌های ایرانی، اسلامی و شیرازی بزرگترین اقدام مهم برای این شهر تاریخی ثبت ملّی بود که خوشبختانه محقق شد تا در پناه قانون حقوق فرهنگی و پتانسیل‌های تاریخی این شهر زیبا و ارزشمند محفوظ و مصون بماند و این ارزش‌ها در مسیر توسعه پایدار میراث فرهنگی و گردشگری به کار گرفته شود.

به گفته عسکری چاوردی، بافت تاریخی شیراز همانند بافت تاریخی بسیاری از شهر‌های کهن ایران زمین و سایر تمدن‌های گذشته در این جهان پهناور اهمیت تاریخی، فرهنگی، مذهبی و هویتی دارد. در مساله حفاظت و حراست از بافت‌های تاریخی شهر‌های کهن جهان تردید و شک وجود ندارد. اینکه بافت تاریخی شهر شیراز مرتبط با یک مجموعه بزرگ اعتقادی مذهبی نظیر مسجد عتیق شیراز، احمد بن موسی (ع)، سیدعلاء الدین حسین، مدرسه فلسفی ملاصدرا و… شکل گرفته است و این شهر شهره به حافظ و سعدی است جایگاه آن را برای کشور ایران متمایز می‌نماید؛ لذا بدیهی است هر نوع برنامه توسعه در آن باید با دقت و ظرافت انجام شود و هر نوع دیدگاه توسعه‌ای باید در چارچوب توسعه پایدار میراث فرهنگی برای این شهر برنامه ریزی شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: شهر شیراز حداقل طی یک هزاره و نیم بخشی از تاریخ ایران عصر اسلامی را رقم زده است. نقش این شهر تاریخی در مذهب، ادبیات و فلسفه شهره آسیا و جهان مدرن است. این شهر میراث‌دار و یادگار شهر‌های پارسه، اصطخر، بیشاپور، شهر اردشیرخوره، گور فیروزآباد و دارابگرد است. این شهر جانشین تخت جمشید است و میراث بزرگی از آئین‌ها و میراث معنوی عصر باستان را در خود جای داده است. با نام و نشان این شهر در کتب تاریخی از دوره‌های صفاری، سلجوقی، غزنوی، ایلخانی، آل مظفر، تیموری، صفوی، زندیه و قاجاریه و… آشنا هستیم.

او معتقد است: برای تحقق آرمان‌های تاریخی شهر شیراز باید مطالعات باستان‌شناسی شهری آغاز شود، اینکه شهر شیراز چگونه شکل گرفته است، چه بخش‌هایی از آن لازم است کاوش شود، چگونه می‌توان اهداف و ایده‌های شکل‌گیری حرم احمد بن موسی (ع) را با مجموعه‌های وابسته به آن برای نسل امروز معنا بخشید، درک بصری و مفهومی الگو‌های توسعه پایدار میراث فرهنگی در سومین حرم اهل بیت (ع) چگونه و با اتکاء به کدام میراث قابل تبیین است، سایت موزه‌های شهری پیرامون حرم چگونه می‌تواند به درک مفهوم تاریخی و تقدس حرمین کمک کند، انسجام و اصالت بین عناصر وابسته بهم در محدوده بافت تاریخی شهر شیراز چگونه قابل تعریف و اجراء است، احیاء خانه‌های فرسوده با همان سبک و سیاق تاریخی با چه نوع کاربری‌هایی می‌تواند ما را به هویت تاریخی پایدار در جهان ناپایدار امروز برساند.

عسکری چاوردی افزود: با مطالعه و تشخیص می‌توان برای توسعه با هدف خدمت به مردم به سرعت گام برداشت. از مرحله ثبت ملی باید به ثبت میراث جهانی شهر شیراز برسیم، زیرا شیراز شایسته ثبت جهانی است. پس از ثبت ملّی است که مساله توسعه پایدار شهر شیراز با رویکرد گردشگری مذهبی و فرهنگی می‌تواند نهادینه شود و از آن به عنوان یک ثروت فرهنگی تاریخی برای همه مردم مورد بهره‌برداری قرار گیرد. راه‌های رسیدن به ثروت ساخت و ساز‌های بی‌رویه، ساخت خیابان‌های متعدد، تغییر کاربری‌های غیر مرتبط و فروش نیست. راه‌های رسیدن به ثروت در شهر‌های تاریخی ثبت جهانی و توسعه پایدار میراث فرهنگی و گردشگری است. این گنجینه بی‌نظیر در زمانی قابل درک و فهم معاصر است که به روزگار شهر‌های آسیائی یعنی زمانی که آسیا جهان بود رجوع کنیم. رقیب شیراز سمرقند و بخارا، هرات و غزنه، تبریز و اصفهان و مشهد بود، شهرهائی که روزگاری پایتخت‌های مکاتب هنری فرهنگی جهان اسلام بودند و امروز هم شیراز شهره آفاق و انفاس است. شیراز و مردم شهر شیراز یک شهر ویژه در دید مردم ایران، آسیا و جهان است. شیراز امید مردم به زندگی است. ظرفیت‌های تاریخی، مذهبی، طبیعی و سلامت در شهر شیراز برای توسعه پایدار گردشگری و ایجاد فرصت‌های بزرگ گردشگری برای همه مردم ایران و جهان مناسب و کافی است. در طرح آمایش سرزمین این شهر با کارکرد گردشگری باید ویژه دید و برای آن برنامه ریزی کرد. باغ‌ها و خانه‌های زیبای شیراز، گنبد‌های فیروزه‌ای و سردر‌های زیبای سرتاسر مزیّن کاشیکاری شده در هر گوشه این شهر هویداست، در آن گوشه شهر از تشرف معنوی دارالمصحف و حرم بیرون می‌آیید و به سعدی و حافظ روانه می‌شوید. اگر فرصت داشته باشید به تخت جمشید و پاسارگاد می‌روید و از ویرانه‌های شهر‌های کهن ایران زمین شهر گور و بیشابور و دارابگرد بازدید می‌نمایید. در کجای این جهان هستی با این همه تاریخ و تمدن مواجه می‌شویم که این چنین ایرانیان را به شوق حیات هستی سرمست و زنده نگهدارد. به واقعیت باید فارس و شیراز در تمام برنامه‌های توسعه پایدار با رویکرد گردشگری ویژه منطقه هخامنشی (پارسه- پاسارگاد)، منطقه ویژه ساسانی فارس (فیروزآباد، بیشاپور، سروستان و دارابگرد) و منطقه ویژه بافت تاریخی شیراز به عنوان شیرازه فرهنگ و هنر تمدن ایران زمین و سومین حرم اهل بیت (ع) در راس برنامه آمایش سرزمین ایران قرار گیرد تا بتوان به عظمت ارزش‌های جغرافیای تاریخ و تمدن ایران زمین پی برد و برای تولید ثروت فرهنگی و معنوی گام‌های بلند کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای این شهر تاریخی برنامه ریزی کرد.