حجت‌الاسلام والمسلمین محسن رهامی درباره معروف و منکر گفت: «با مطالعه آرا مفسرین بزرگ شیعه متوجه می‌شویم که منکر به معنی حرام و معروف به معنی واجب یا مشروع نیست.»
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: به گزارش سرویس سیاسی دیدار؛ محسن رهامی، فقیه و حقوق‌دان گفت: «امر به معروف و نهی از منکر از منظر جایگاه فقهی از ضروریات دین مبین اسلام است. اختلافی که در بین برخی از فقها وجود دارد بر این اساس است که آیا امر به معروف و نهی از منکر واجب عینی است؟ برخی از بزرگان مثل مرحوم شیخ طوسی و پیروان ایشان قائل بر این هستند که وجوبش عینی است، مثل نماز و بر تک تک افراد جامعه تکلیف است. نمی‌توان گفت همین که دیگران می‌خوانند کفایت می‌کند و لازم نیست من هم بخوانم. وقتی می‌گوییم وجوب کفایی یعنی اگر عده‌ای انجام می‌دهند از گردن بقیه ساقط می‌شود. نظر مشهور فقهای معاصر در این خصوص بر کفایی بودن وجوب است. هم در کتب فقهی و هم در تفسیرها، امر به معروف و نهی از منکر را به عنوان یک دفاع اجتماعی مطرح کرده‌اند. یعنی امر به معروف و نهی از منکر یک دفاع اجتماعی و وظیفه‌ای همگانی است و در ذیل مسئله دفاع مشروع مطرح می‌شود که انسان از عِرض و مال و ناموسش باید دفاع کند، در سطحی وسیع‌تر باید از ارزش‌های اجتماعی و ارزش‌های عمومی مردم نیز دفاع و مساله در همین ردیف است».
وی افزود: «کلمه معروف ۳۸ مورد در قرآن تکرار شده که بخشی از این تکرار‌ها به معنی امر به معروف و نهی از منکر است و بعضی‌ها به معنی دیگری آمده است. مثلا در سوره بقره وقتی در خصوص روابط زناشویی و موضوع طلاق رجعی بحث می‌کند مرتبا از کلمه معروف استفاده می‌کند که به موضوع بحث ما ارتباط چندانی ندارد، ولی باید بتوانیم از این آیات استفاده کنیم. آیاتی که بیشتر به بحث ما مربوط است آیات سوره آل عمران است. آیه ۱۱۰ و آیه ۱۱۴ و سوره اعراف و آیه ۱۵۷ که به بحث امر به معروف مربوط است».
رهامی یادآور شد: «از مجموعه آیات اصل وجوب بر می‌آید که این مسئله در ردیف روزه و نماز و بلکه بر اساس آنچه که بسیاری از روایات نشان می‌دهد و از قول پیامبر (ص) و امیرالمومنین (ع) آمده و حضرت امام (ره) در آغاز بحث امر به معروف و نهی از منکر آورده است، بنای بقیه احکام هم بر امر به معروف و نهی از منکر است. یعنی امر به معروف و نهی از منکر اگر در جامعه انجام نشود بقیه احکام بی‌ارزش و بی‌ثمر می‌شوند و نتیجه نمی‌دهند. هر جامعه‌ای امر به معروف و نهی از منکر را ترک کند آن جامعه رو به پستی و زوال می‌رود. خداوند در قرآن گذشتگان را از یهود و نصارا توبیخ کرده است، چون علمای آن‌ها امر به معروف و نهی از منکر نمی‌کردند».
این حقوق‌دان با طرح این پرسش که معروف و منکری که مرتبا در آیات شریفه تکرار می‌شود به چه معنی است، افزود: «علما و فقها بعضا امر به معروف و نهی از منکر را به واژه و به معنی حرام و واجب معنی کرده‌اند. حرام را باید نهی کرد و واجب را باید امر کرد. اگر آرا مفسرینی مثل علامه طباطبائی و یا مقدس اردبیلی یا طبرسی در مجمع البیان را ببینیم متوجه می‌شویم که به عقیده آن‌ها، منکر به معنی حرام و معروف به معنی واجب نیست. معروف یعنی چیزی که عرف یا جامعه آن را به خوبی می‌شناسد یعنی عقل بشر آن را خوب می‌داند و منکر هم عکس آن می‌شود. برخی از مسائل شاید شرعا حرام نباشد، ولی عرف جامعه آن موارد را زشت و قبیح می‌داند خصوصا که در برخی از آیات از کلمه قبیح استفاده شده است، لذا ملاک معروف بیشتر عرف است».
وی اظهار کرد: «وقتی من در کمیسیون قضایی مجلس در خدمت مقامات و اساتید بودم، بحث سنگسار را داشتیم. سنگسار در قرآن نیامده است، ولی در سنت بوده و در صدر اسلام هم وجود داشته است. فیلم‌هایی که از سنگسار گرفته شده و در خارج پخش شده است و من وقتی در فرصت مطالعاتی در آلمان و آمریکا بودم از نزدیک می‌دیدم که برخی از تلویزیون‌ها هر شب این فیلم‌ها را پخش می‌کردند. مثلا برنامه‌ای که در تاکستان قزوین اجرا شده بود و خانمی و آقایی محکوم شده بودند و خانم را، چون شوهر داشت سنگسار کردند. سنگ اول به چشم او خورد و صورت پر خون شد. اجرای این حکم شرعی است، ولی جامعه بشری و عقول با این حکم همدلی ندارد. اگر معروف را عرف و عقول بشری بگیریم خرد جمعی به تعبیر علامه طباطبایی با این حکم موافقت نمی‌کند. استارت مجمع تشخیص مصلحت از نظر امام از همین جا زده شد. چیزی نوشته شد و به مجلس فرستاده شد بر این مضمون که اگر دیدید تصویب قانونی باعث مشوش شدن اذهان بشر می‌شود آن را تغییر دهید و ملاک دو سوم نمایندگان مجلس بود. گاهی امری شرعی است، ولی قبیح است و باید آن را متوقف کنید».
حجت‌الاسلام رهامی خاطرنشان کرد: مفهوم‌شناسی منکر بسیار مهم است، مثلا تعدد زوجات به ویژه ازدواج در مورد افرادی که سن آن‌ها پایین است بسیار بحث برانگیز است. ما واقعا نمی‌دانیم که حضرت زهرا (س) در ۹ سالگی ازدواج کرده اند یا نه؟! تاریخ نسبی است. امروز با وجود اینکه دستگاه‌های ضبط صوت و تصویر وجود دارد، ولی وقتی رهبری صحبت می‌کنند مطلب بیان شده با ده صورت گوناگون تفسیر و منتشر می‌شود و هر کسی چیزی نقل می‌کند. به فرض اینکه در جوامع ۱۴۰۰ سال پیش وقتی دختر ۹ یا ۱۰ ساله ازدواج می‌کرد منکر نبود، ولی امروز منکر حساب می‌شود و این موارد ازدواج تلقی نمی‌شود و به عنوان کودک آزاری معرفی می‌شود. جامعه بشری ازدواج کودک زیر ۱۸ سال را سوء‌استفاده از کودکان تلقی می‌کند. چون هنوز انسان در آن سن به رشد عقلی و جسمی کافی نرسیده است. تعدد زوجات هم همینطور است شرعی است، ولی قبیح است».
این فعال سیاسی با بیان اینکه ماموریت ذاتی برخی از ارگان‌هایی که کار حجاب به آن‌ها سپرده شده این نیست، عنوان کرد: «نظر فقها را ندیده‌اند، نظر امام را نخوانده‌اند و نظر علامه طباطبائی را نمی‌دانند. ما مسئله‌ای به این سنگینی را به افرادی سپرده‌ایم که وظیفه آن‌ها چیز دیگری است. اگر چشممان درد کند به سراغ پزشک متخصص می‌رویم. در مسائل جزئی به دنبال پزشک خارجی هستیم. بزرگان در این موارد می‌دانند که باید به متخصص مراجعه کنند، ولی در مسئله صد درصد تخصصی امر به معروف و نهی از منکر کار را به نهاد‌های غیر تخصصی واگذار می‌کنند و وضع ما امروز این است».
رهامی با تاکید بر اینکه نیروی انتظامی و نظامی را نباید درگیر حفظ ارزش‌هایی کرد که وظیفه من آخوند و معلم است، اضافه کرد: «نباید افسر نیروی انتظامی را درگیر ارزش‌هایی کرد که باید در خانواده‌ها رشد کند. در این صورت هزاران مسئله زمین می‌ماند. آیا ائمه جمعه حاضر هستند در صورت درگیر شدن نیروی انتظامی و نظامی به این مسائل و فاصله گرفتن از شغل اصلی خود و ناامنی مرزها، فرزندان خود را به مرزها بفرستند؟»
وی اظهار کرد: «وقتی کار تخصصی را به نیروی غیرمتخصص می‌سپاریم نتیجه همین می‌شود. در ماجرای جمع‌آوری دیش‌های ماهواره‌ای دیدیم که از پشت بام مردم دیش را پایین می‌آوردند. قطعا این کار حرام است. اموال مردم را برده‌اید و باید پولش را بدهید امروز هم ندهید فردا باید بدهید. اگر امروز هم پرداخت کنید باید به قیمت یوم‌الادا بدهید. چرا فکر می‌کنید که شما می‌توانید در خانه خود ماهواره و اینترنت داشته باشید، ولی من نمی‌توانم؟! شما باید تشخیص بدهید که من می‌توانم ماهواره داشته باشم یا نه؟! شما از کجا می‌دانید من کانال‌های بدی را می‌بینم؟»
وی ادامه داد: «کسانی در جایگاه رسول‌الله و جایگاه امام صادق و امام باقر نشسته‌اند، لازم نیست هر هفته در نماز جمعه سخنرانی کنند. یک هفته مطالعه کنند، یک هفته سخنرانی کنند. متاسفانه ائمه جمعه در امور استانداری‌ها، فرمانداری‌ها و ادارات کل دخالت می‌کنند، چنین امام جمعه‌ای مگر وقت مطالعه دارد؟ آقایان می‌گویند خوب کار کرده‌ایم، اما درخت را از محصولش می‌شناسیم، پس حاصل کار‌هایی که کردید، کجاست؟ این جامعه خوب یا بد محصول کار ما است. جامعه یک خانواده است باید با هم مدارا کنیم. از نسل فرخ‌رو پارسا یا هویدا چه کسی در آموزش و پرورش یا دانشگاه مانده است؟
حجت‌الاسلام محسن رهامی به مسائل دیگر هم پرداخت و. گفت: «مسائلی که در مدارس ما ایجاد شده و چند روز پیش باز تکرار شد چرا حل نمی‌شود؟ اگر ما امکاناتی داریم و می‌توانیم شناسایی کنیم چرا این موارد را شناسایی نمی‌کنیم؟ از داخل بودند یا از خارج بودند؟ امنیت بچه‌های مردم در خطر است.»
