حجاب اختیاری؛ پیام سخنرانی پزشکیان چیست؟

دیدارنیوز: استفاده از تصویر شهدای زن با پوشش اختیاری در بنر پشت سر رئییس جمهور در مراسم رسمی خبر ساز شده است. باید دید که این تصویر صرفاً یک انتخاب گرافیکی بوده یا پیام سیاسی پنهانی در دل خود دارد؟

طی یک حرکت جالب و قابل تامل تصویر شهدایی با حجاب اختیاری در سخنرانی رئیس‌جمهور بنر شد. سوال اینجاست که این تصویر صرفاً یک اتفاق تبلیغاتی بوده یا نشان‌دهنده تغییر واقعی رویکرد دولت در قبال قانون حجاب است؟ با توجه به عملکرد دولت پزشکیان طی یک سال گذشته در این حوزه می‌توان این ماجرا را «نخستین سیگنال رسمی» دولت در موضوع حجاب تعبیر کرد.

پزشکیان و مسأله حجاب؛ از وعده تا واقعیت

مسعود پزشکیان، در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری، صراحتاً از رویکردی متفاوت نسبت به موضوع حجاب سخن گفت. او با تأکید بر «عدم اجبار»، خواستار گفت‌وگوی فرهنگی به جای برخورد امنیتی با این پدیده شد. پزشکیان در مناظره‌ها و سخنرانی‌های انتخاباتی‌اش بر این نکته تأکید داشت که حجاب مسئله‌ای است که باید با اقناع و اصلاح اجتماعی حل شود، نه با گشت ارشاد و اعمال زور.

در روز‌های پس از پیروزی و در اولین نشست خبری خود با حضور رسانه‌ها، وعده داد که گشت‌های ارشاد دیگر مردم را اذیت نکنند؛ همین طور هم شد و دیدیم که با وجود اصرار برخی طیف‌های سیاسی و حتی تجمعات اعتراضی که در این راستا برگزار کردند، گشت‌های ارشاد و برخورد‌های خشن بازنگشت.

عملکرد دولت در مواجهه با قانون حجاب نیز به قدر کافی گویا بود. در شرایطی که فشار مضاعفی به دولت وارد می‌شد تا این قانون جنجالی اجرا شود، دولت با هماهنگی شورای عالی امنیت ملی به تبعات اجرای آن توجه کرده و افتادن در بازی طیف تندرو امتناع کرد.

پیام غیرمستقیم به جامعه یا نهاد‌های حاکمیتی؟

با توجه به تحولات اخیر منطقه و جنگ دوازده روزه بین ایران و اسرائیل، مساله حجاب از اولویت خارج شده و کمتر مورد توجه گروه‌های سیاسی است.

استفاده از بنر جنجالی در سخنرانی رئیس جمهور و ترسیم چهره شهدای زن با پوشش اختیاری در چنین شرایطی می‌تواند حاوی پیامی نمادین و فرهنگی است. این تصویر، به‌ویژه در یک برنامه رسمی و با حضور رئیس دولت، می‌تواند به عنوان نخستین نشانه رسمی تغییر نگاه حاکمیتی به مسأله حجاب تلقی شود.

اگر در نظر داشته باشیم که در فضای سیاسی، همواره نماد‌ها و تصاویر اغلب حامل پیام‌های مهمی هستند که بعضا از سخنان رسمی هم قابل توجه‌تر است؛ نمایش تصویر شهدایی با پوشش اختیاری، آن‌هم در سطحی رسمی، می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که دولت پزشکیان به دنبال تغییر نرم رویکرد فرهنگی کشور است. این حرکت در عین حفظ چارچوب‌های رسمی، ممکن است به مرور زمان راه را برای تعدیل سیاست‌های پیشین باز کند.

شاید بتوان این بنر را یک «آزمون اجتماعی» از سوی دولت نیز تلقی کرد. آزمونی برای سنجش واکنش گروه‌های مختلف به بازنمایی چهره‌های ملی با پوشش متنوع. بازنشر گسترده و استقبال از این تصویر در شبکه‌های اجتماعی نیز نشان می‌دهد جامعه حساسیت بالایی نسبت به این نشانه‌ها دارد. اینکه حملات به دولت بلافاصله بعد از انتشار این تصویر آغاز نشد نیز حاکی از آن است که حتی تندرو‌ها متوجه شرایط کنونی مملکت بوده و قصد ندارند که بر خلاف توصیه‌های مقامات عالی مبنی بر حفظ انسجام ملی عملکرده و اولویت‌ها تغییر دهند.

دولت پزشکیان و آزمون دشوار حجاب

اگر دولت پزشکیان بتواند در ماه‌های آینده، با نهاد‌های فرهنگی و قضایی کشور بر سر «مدیریت فرهنگی» مسئله حجاب به توافق برسد، می‌توان انتظار داشت که فضای عمومی کشور به سمت آرامش بیشتر در این زمینه پیش رود. این در حالی است که مقاومت ساختاری در برخی نهاد‌های سنتی و اصولگرا همچنان بالاست.

پزشکیان تاکنون با تکیه بر سابقه سیاسی و نگاه اخلاقی‌اش، کوشیده سیاست‌هایش را بر گفت‌و‌گو و اقناع بنا کند. اما پرسش کلیدی آن است که آیا این رویکرد در نهایت به تغییر رسمی قوانین مرتبط با حجاب منجر خواهد شد یا در حد نشانه‌های فرهنگی باقی خواهد ماند؟

دولت مسعود پزشکیان اکنون با یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌های اجتماعی کشور روبه‌روست. انتخاب میان برخورد یا گفت‌و‌گو، میان اجبار یا اقناع، آزمونی است که نه‌تنها مسیر دولت بلکه آینده رابطه دولت با جامعه مدنی را نیز رقم خواهد زد. بنر اخیر تنها یک تصویر نیست؛ نشانه‌ای از جدال نمادین دو گفتمان تحکم و تعامل است.