نقش ایران و سوریه در تعیین موضع اسرائیل در قبال جنگ اوکراین

دیدارنیوز ـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.

منبع: شورای آتلانتیک

نویسنده:  جوزف روشه* 

مترجم: حمید رضا بابایی

از آغاز تهاجم همه‌جانبه روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، اسرائیل تلاش کرده است دخالت خود را در این جنگ به حداقل برساند و در عین حال موضعی بی‌طرفانه در قبال روسیه اتخاد کند. این رویکرد بیانگر آن است که اولویت‌های امنیتی تل‌آویو بیشتر در نزدیک مرز‌های اسرائیل (فلسطین اشغالی) تعریف می‌شود. با این حال، تحکیم روابط روسیه و ایران و فشار غرب شاید در نهایت اسرائیل را مجبور کند تغییر موضع بدهد.

اسرائیل در دوران نخست وزیری یائیر لاپید، از همراهی با اتحادیه اروپا و آمریکا برای اِعمال تحریم علیه روسیه خودداری کرد و در عوض فقط کمک‌های انسان‌دوستانه در اختیار کی‌یف قرار داد. با نخست وزیری دوباره بنیامین نتانیاهو در دسامبر ۲۰۲۲، سیاست خارجی اسرائیل در قبال اوکراین یا روسیه تغییر چندانی نکرد.

خودداری اسرائیل از محکوم کردن اقدامات روسیه، نخستین و مهم‌ترین تصمیم راهبردی است تا توافق غیررسمی تل‌آویو با مسکو را برای مقابله با نفوذ ایران در سوریه، در معرض خطر قرار ندهد. روسیه از آغاز دخالت نظامی در سوریه در سال ۲۰۱۵، در میان نیرو‌های برتر در این کشور عربی بوده است. روسیه کنترل آسمان سوریه را برعهده دارد و عموما حملات جنگنده‌های هوایی اسرائیل را به نیرو‌های نیابتی ایران در سوریه، محدود نمی‌کند. با توجه به این مساله، اسرائیل نمی‌خواهد خطر دور شدن از کرملین را به جان بخرد.

انزوای ژئوپولیتیک روسیه در ماه‌های اخیر و گرایش مسکو به سمت تهران، اوضاع را پیچیده‌تر کرده است. همکاری رو به رشد نظامی میان روسیه و ایران، علامت هشداری است برای اسرائیل مبنی بر آن که این روند می‌تواند برای امنیت ملی اسرائیل تبعات منفی چشمگیر در پی داشته باشد.

نخست این که، با انتقال سلاح‌های ایرانی از جمله پهپاد به روسیه، ایران تجربه مهمی در میدان جنگ کسب کرده، در حال پیشرفت در عرصه فناوری پهبادی است و این مساله به صورت بالقوه تهدیدی علیه اسرائیل در دراز مدت خواهد بود. دوم این که برخی ناظران نگرانند اگر روسیه به دلیل جنگ اوکراین، از حضور نظامی خود در سوریه بکاهد، ایران برای اجرای عملیات در سوریه فضای آزاد بیشتری خواهد داشت.  

البته همه این گونه تصور نمی‌کنند. عامر دُستری از موسسه استراتژی و امنیت در بیت‌المقدس می‌گوید در حال حاضر بعید است روسیه نیرو‌های خود را به صورت کامل از سوریه خارج کند. وی می‌گوید روسیه یک قدرت برتر جهانی است و می‌تواند هم‌زمان درگیر جنگ اوکراین بوده، نیرو‌های خود را در سوریه نیز حفظ کند. وی می‌افزاید اگر روسیه حضور نظامی خود را در سوریه به میزانی چشمگیر کاهش دهد، در حقیقت شاید اسرائیل از آزادی عمل بیشتر و کنترل هوایی بر آسمان سوریه برخوردار شود.

نگرانی عمده اسرائیل آن است که روسیه احتمالا و به صورت بالقوه به ایران در تولید تسلیحات اتمی کمک کند. یوسی مِلمَن، تحلیلگر برجسته روزنامه اسرائیلی هاآرتص می‌‎گوید، روسیه از دو طریق احتمالا می‌تواند این گونه عمل کند: یا از طریق لابی‌گری برای کاهش محدودیت‌های بین‌المللی و یا انتقال مواد هسته‌ای به ایران و دریافت تسلیحات.  

در حال حاضر، هدف اسرائیل، تغییر نظر روسیه و اثبات این است که کمک‌های مسکو به ایران هدر دادن منابع و پول است. اما اگر روسیه کمک‌های نظامی و امنیتی خود را از ایران به میزان چشمگیری افزایش دهد، به ویژه در قالب حضور ایران در سوریه، اسرائیل احتمالا در خصوص حمایت خود از اوکراین و نیز رویکرد خود در قبال جنگ روسیه-اوکراین تجدید نظر خواهد کرد.

کمک‌های بالقوه نظامی روسیه به ایران می‌تواند موشک‌های بالستیک، جت‌های جنگنده و سیستم‌های دفاع هوایی باشد. علاوه بر این، اخیرا گزارش‌هایی منتشر شده که حاکی است مسکو احتمالا به فکر راه‌اندازی خطوط تولید سلاح‌های مشخص روسی در ایران است.

اسرائیل همچنین نگران است که مبادا روسیه برای به روز کردن برنامه هسته‌ای ایران، تجهیزاتی در اختیار آن قرار دهد؛ گرچه مسکو احتمالا به خاطر منافع راهبردی خود، تمایل چندانی به این کار ندارد.

با این وجود، دورنمای چنین سناریویی زنگ‌های هشدار فراوانی را در اسرائیل به صدا درآورده است. به گونه‌ای که کارشناسان تصدیق می‌کنند تحقق این مساله، عاملی کاملا تاثیرگذار برای اسرائیل خواهد بود و مستلزم تغییر چشمگیر در روابط آن با مسکو است.

مساله مشارکت رو به رشد میان ایران و روسیه، احتمالا نقطه تمرکز اصلی اسرائیل در ماه‌‎های آتی خواهد بود. اگر روسیه در اوکراین متحمل شکست‌های بیشتری بشود، این خطر وجود خواهد داشت که اتکای بیش از پیشِ مسکو بر کمک‌های نظامی تهران، به افزایش نفود ایران در سوریه منجر شده و هم‌زمان موضع این کشور را در مذاکرات با کرملین تقویت کند.   

در همین حال بسیاری در غرب مایل‌اند تا شاهد باشند اسرائیل نیز در تلاش‌های به عمل آمده در حمایت از اوکراین، نقشی مهم‌تر ایفا کند. هنوز نه روسیه و نه ایران هیچ خط قرمزی را نقض نکرده‌اند تا اسرائیل را به تغییر رسمی موضع خود در قبال اوکراین ترغیب کند، با این حال هرقدر جنگ اوکراین طولانی‌تر شود، اسرائیل بیشتر تحت فشار متحدان غربی‌اش قرار خواهد گرفت تا در مخالفت با تهاجم روسیه به اوکراین، نقشی فعال‌تر داشته باشد.  

به گفته دُستری، آمریکا تا همین جا هم از اسرائیل می‌خواهد از اوکراین با قاطعیت بیشتری حمایت کند. وی می‌گوید: "در حال حاضر، اسرائیل در حال تامین کمک‌های انسانی و پزشکی و همچنین اقلام دفاعی نظیر کلاه ایمنی و سیستم‌های هشدار علیه حملات موشکی و پرنده‌های بدون سرنشین (UAV) است. اسرائیل همچنین در حال انتقال اطلاعات برای مقابله با تهدید پرنده‌های بدون سرنشین ایرانی است." گزارش‌ها حاکی است آمریکا از اسرائیل می‌خواهد گام‌های بیشتری بردارد، مثلا سیستم‌های دفاع ضد موشکی و حتی پهپاد‌های تهاجمی به ارتش اوکراین منتقل کند.

هیچ دورنمایی از پایان تهاجم روسیه به اوکراین وجود ندارد. در این شرایط اسرائیل احتمالا در ماه‌های آتی با درخواست‌های بیشتر برای همراهی با دنیای دموکراتیک و حمایت از اوکراین مواجه خواهد شد. مِلمَن خاطرنشان می‌کند: "اسرائیل باید جانب یک طرف را بگیرد؛ و نباید به خاطر متحد اصلی خود آمریکا و یا به خاطر روسیه، بی‌طرف بماند."

* خبرنگار و تحلیلگر سابق امور خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه مشورتی Oxford Analytica