جراحی اعتماد به نفس (گزارش از تبعات اجتماعی جرم‌انگاری جراحی‌های صورت در ایران)

دیدارنیوز ـ در اين ميان ممکن است یکی در این حد که پوست و موی سالم و تمیز داشته باشد راضی شود آن‌هم در حالی‌که اجزاي صورتش تناسب ندارند اما همین صورت برایش کافی باشد اما دیگری با داشتن تناسب اجزای صورت باز هم بخواهد در این تناسب دست ببرد و آن را به سلیقه خودش درست کند. به ویژه که امروزه معیارهای زیبایی در دنیا عوض شده است. اما در ایران مدت‌هاست که به قول معروف وقتی در خیابان‌ها راه می روی آدم‌ها شبیه به همدیگر هستند. مدل‌های بینی با اندک تغییرات کوچکی از روی همدیگر کپی شده اند و اندازه لب ها نیز از حالت عادی خارج شده است. این اولین تغییراتی است که بر روی صورت ایرانی‌ها نشست و این استقبال از عمل‌های زیبایی به جایی رسیده که ایران مناسب‌ترین جای جهان برای عمل‌های زیبایی است، چه از نظر قیمت و چه از نظر هزینه؛ اما جراحی‌های زیبایی هم مانند همه چیزهای دنیا اعتیاد آور هستند. گاهی این عمل ها آن‌قدر ادامه پیدا می‌کند و تکرار می‌شود و صورت یک انسان را از شخصی به شخص دیگر تغییر می‌دهد. اما در تمام دنیا کسانی هستند که در این عمل‌ها تا آن‌جا پیش می روند که چهره‌شان دیگر هیچ جای سالمی ندارد. در دنیا چند نفر هستند که چهره های‌شان را با عمل‌های عجیب و غریب چنان تغییر داده‌اند که شبیه به حیوانات شده‌اند و این یک انتخاب شخصی برای آن‌ها بوده است. چهره‌هایی که هر کدام شبیه به پلنگ یا جادوگر شده‌اند و در دنیا برای خودشان رکورد زشت‌ترین چهره را زده‌اند. اصلا شاید فلسفه زیبایی شناسی آن‌ها از صورت‌شان با بقیه متفاوت باشد. اما در ایران چندین سال است که عمل‌هایی با نام گوش الاغی انجام می‌شود که مورد توجه نمایندگان مجلس هم قرار گرفته است. در این عمل ها لاله گوش از حالت گرد و دروانی به شکل تیز درمی‌آید. همچنین عمل دیگری نیز به نام عمل چشم گربه‌ای است که در آن چشم‌ها را به سمت بالا می کشند. این دو عمل سال‌هاست که در ایران انجام می‌شود.

گوش الاغی و چشم گربه‌ای و جریحه‌دار کردن عفت عمومی!

چندی پیش کمیسیون حقوقی مجلس از ممنوعیت این عمل‌ها خبر داد. حسن نوروزی؛ سخنگوی اين کمیسیون از تعیین 2 ماه حبس و 74 ضربه شلاق بر اساس ماده 638 قانون مجازات اسلامی هم برای افراد متقاضی انجام عمل‌های چشم گربه‌ای و گوش الاغی و هم پزشکان تسهیل کننده این اقدام خبر داد.

به گزارش خانه ملت، حسن نوروزی با تایید صحت خبر منتشر شده از سوی ريیس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران مبنی بر اینکه جراحی‌های نوظهور زیبایی مثل تغییر رنگ چشم و شکل گوش مشروع تلقی نمی‌شوند و بر اساس قانون مجازات اسلامی غیرقانونی و قابل تعقیب کیفری هستند، گفت: اصولا تغییرات در پیکره وضعیت نظام خلقتی انسان از نظر مذاهب گوناگون رد شده است، کما اینکه اهل سنت و مسیحیان این اقدام را حرام می دانند و معتقدند خلقت خدا را نباید تغییر داد و تقریبا نظر همه ادیان به این می رسد که انجام این نوع عمل ها امری ممنوع است.

نماینده مردم بهارستان و رباط کریم در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: اگر افرادی که گرفتار یک وسواسی شده باشند و تصمیم بگیرند که با انجام عمل جراحی تغییراتی در ظاهر خود ایجاد کنند، باید به دادگاه صالحه که دادگاه خانواده است، مراجعه کنند و دادخواست ارائه دهند و بعد با مجوز دادگاه به این امر مبادرت ورزند. وی با اشاره به انجام عمل جراحی برای قراردادن عنبیه مصنوعی و کاشت نگین در چشم، تغییر دائم رنگ چشم به رنگ‌هایی همچون قرمز و عمل های نامتعارف تحت عنوان چشم گربه‌ای و گوش الاغي، تصریح کرد: انجام این نوع عمل‌ها مصداق ماده 638 قانون مجازات اسلامی بوده و اقدامی مجرمانه است و چنین تغییراتی که در جسم انسان انجام شده و باعث تحریف در جامعه می‌شود، ممنوع است.

نوروزی در مورد تعیین نوع مجازات برای پزشک و فرد متقاضی انجام این گونه عمل‌های جراحی، اظهار کرد: قطعا هم فردی که تقاضای انجام این گونه عمل‌های جراحی مجرمانه را دارد و هم پزشکی که راه را برای تحقق این عمل‌ها تسهیل کرده و اسباب ارتکاب جرم را فراهم می‌کند، مجازات خواهند شد. سخنگوی کمیسیون قضایی مجلس درباره نوع مجازات‌هایی که برای این افراد تعیین می شود گفت:« تعیین مجازات برای این افراد بر اساس ماده 638 قانون مجازات اسلامی صورت می‌گیرد که در آن آمده هر‌گاه کسی علنا در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید، علاوه بر کیفر عمل به حبس از 10 روز تا دو ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد و در صورتی که مرتکب عملی شود که نفس آن عمل دارای کیفر نباشد؛ اما عفت عمومی را جریحه دار نماید، تنها به حبس از 10 روز تا 2 ماه یا تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد». نوروزی این عمل‌ها را مصداق جریحه‌دار کردن عفت عمومی دانست و گفت:«یک زمان ممکن است فردی تغییر جنسیت دهد به این صورت که مرد خود را به زن یا زن به مرد تبدیل کند که قطعا نیاز به دریافت مجوز هم دارد یا فردی خود را به شکل سگ یا گربه یا هیولا درآورد که از مصادیق جریحه دار کردن عفت عمومی محسوب می شوند».

عدم اعتماد به نفس ریشه عمل های زیبایی

اما باید دید که چرا ایرانی‌ها برای انجام چنین عمل‌هایی آن‌قدر استقبال می‌کنند، تا جایی که ایران اولین یا دومین کشوری است که آمار بالایی از جراجی زیبایی در دنیا را دارد. دکتر کامل دلپسند؛ جامعه شناس و استاد دانشگاه درباره این موضوع به قانون می گوید: « نکته ای وجود دارد این است که باید بپرسیم که چرا میل به جراحی زیبایی در جامعه ایرانی روز به روز رو به ازدیاد است و تقاضا برای آن بالا می رود. ما در جستجوی اصلی توجه به جراحی زیبایی‌های جسمی در دنیا، رتبه‌های اول یا دوم را داریم و این قابل توجه است». این استاد دانشگاه با بیان این‌که چندین متفکر به مقوله بدن و زیبایی در حیات جامعه شناختی توجه کرده اند می‌گوید:«یکی از این متفکران بوردیو و دیگری فوکو است. آنچه که کنشگران را متوجه تغییر بدن می‌کند این است که خود بدن از لحاظ زیبایی برای افراد بسیار مهم است، در حدی که یک تمایز اجتماعی را ایجاد کرده است. این تمایز اجتماعی نشان دهنده این است که فرد در حوزه توجه به بدن چه مصرفی دارد». اما این‌که یک فرد در حوزه توجه به بدنش دچار افراط و تفریط می‌شود را باید در جای دیگری جست. دلپسند ادامه می دهد:« این که كسي اول بینی و بعد گونه و بعد لب را عمل می‌کند، آن احساس زیبایی که به او می دهد را به عنوان وجه تمایز برای خودش در نظر می‌گیرد. مخصوصا در میان زنان ایرانی نشان می‌دهد که من چه نوع زندگی و سطح زندگی دارم». در اینجا می‌توان ردپای فضای مجازی و سلبریتی‌هایی که تنها زیبایی‌های ظاهر دارند و گاهی عجیب و غریب هم هستند را دید. این استاد دانشگاه به این موضوع نیز اشاره می کند و می گوید:« من فکر می کنم فضای مجازی روی سلیقه ایرانی‌ها برای انجام عمل‌های مختلف تاثیرات زیادی گذاشته است. حقیقت امر این است که توجه به زیبایی برای انسان‌ها باعث می‌شود که در رسانه‌های اجتماعی اقبال بیشتری داشته باشند و میل و رغبت به آن را چند برابر می‌کند و اثرات آن پدیده را چند برابر می‌کند. اگر او یک بار در کنار خانواده یا دوستان یا هم دانشگاهی‌هایش فرصت ابراز وجود پیدا می‌کند این بار می‌تواند از طریق فالورهای اینستاگرام خودش را نشان دهد. بعضی از سلبریتی ها بین 5 تا 6 میلیون نفر فالور دارند. این به عنوان یک الگوی نسل جدید شناخته می‌شود و کسانی این عمل‌ها را انجام می‌دهند که الگوهای‌شان را از طبقات اجتماعی خاصی می‌گیرند که وضعیت مالی خوبی دارند».

انسانی که مالک بدنش است

به هر حال بدن انسان‌ها دارایی خودشان است و می‌توانند هر کاری با آن بکنند. اینکه کسی برای زیباتر شدنش می‌خواهد فرم چشم یا گوش‌هایش را عوض کند برای خودش مهم است اما چرا این موضوع تا این حد مورد توجه قرار گرفته که نمایندگان مجلس ایران به این مقوله پرداخته اند و آن را تا حد قانون پیش برده اند.

این جامعه شناس می گوید:« اما اینکه قانونگذار روی این مساله احساس نگرانی کرده که می‌گوید این عمل‌ها باعث جریحه‌دار شدن عفت عمومی می‌شود می‌توان گفت که با این کار قانونگذار با وضع همان قانون، بیشترین توجه افراد را به این مساله جلب کرده است یعنی چیزی که ممکن بود تعداد افراد کمی در ایران انجام دهند، ناگهان زیاد می شود». در هر جرم می‌گوییم که در هر جامعه‌ای وجود دارد و این نرخ‌های جرم است که جرم را معنادار می‌کند. دلپسند ادامه می دهد:« یعنی اینکه چه تعداد از افراد در جامعه آن را انجام دهد. یا قانونی داریم که می‌گوید ناهنجاری‌های هر عصری تبدیل به هنجارهای عصر خواهد شد. این‌که این موضوع را از طریق یک قانون که تضعیف کننده حق شهروندی آدم‌ها هم هست، خود آن جرم را متمایز می کند که افراد بروند و جستجو کنند ببیند که این چشم گربه ای چیست؟» این استاد دانشگاه به نگاه یک سویه مسئولان به این موضوع نیز اشاره می کند و با اشاره به اینکه چرا باید برای چنین مساله ای که یک عمل جراحی است جرم انگاری شود می‌گوید:« من فکر می‌کنم کارگزارانی که این قوانین را پیشنهاد می دهند و یا تعیین می‌کنند چارچوب فکری‌شان متفاوت از وزنه نظام اجتماعی است. یعنی خیلی از چیزهایی که برای بدنه نظام اجتماعی مهم نیست برای آن‌ها مهم است. به طور مثال نظام اجتماعی قبول می‌کند که زن‌ها وارد ورزشگاه شوند اما آیا قانون این اجازه را به زن‌ها می دهد یا نه؟ این خواسته نامشروع نیست و از حقوق شهروندی هر فردی است. اما می بینیم که در نهایت زن ها باید با فشار قانونی وارد ورزشگاه ها شوند».

اما چرا در ایران فرصت‌های کمی وجود دارد تا آدم ها خودشان را نمایش بدهند و احساس قدرت کنند و از خودشان رضایت داشته باشند و چرا برای اینکه خودشان را نمایش دهند به اینستاگرام و این طور محبوب شدن تن می دهند؟ این جامعه‌شناس می‌گوید: «متاسفانه در ایران آدم‌ها تنها جایی که می‌توانند خودشان را در حد یک ستاره بدون داشتن قابلیت‌های تخصصی مطرح کنند همین اینستاگرام است.از طرفي زیبایی احساس رضایت به آن‌ها دست می‌دهد و به اين علت که اعتماد به نفس آن‌ها بسیار کم است. اما علت دیگر این عمل‌ها این است که فشار اجتماعی برای انجام آن‌ها زیاد است. دیگران آن‌قدر به آن‌ها فشار می آورند که چرا صورتت را عمل نمی‌کنی؟ چرا در خودت تغییری ایجاد نمی‌کنی؟ آن‌وقت او مجبور است برود به هر قیمتی که شده در خودش یک تغییری ایجاد کند. جدا از این‌که افراد به خاطر فشار اجتماعی دیگران این عمل ها را انجام داده اند. با توجه به رسانه‌ای شدن این قانون احتمالا حساسیت‌های مردم هم روی آن بیشتر می‌شود؛ در غیر این‌صورت سال‌هاست که این عمل انجام می شود و کسی هم توجه آن چنانی به آن نکرده است. البته من فکر می‌کنم فعلا ضمانت اجرایی ندارد و باید در مراحل مختلف ارزیابی شود و در نهایت امیدوارم بدنه جامعه ایرانی به آن واکنش نشان دهد که این قانون تصویب نشود چون مسائل بسیار مهم‌تری در جامعه وجود دارد که باید در مجلس مورد ارزیابی قرار بگیرد و بررسی شود. البته این هم مانند سایر موضوعات باید حل و فصل شود و از بین برود».

فشار اجتماعی برای عمل‌هایی که زیباتر کند

این‌که آدم‌ها به علت اعتماد به نفس پایین سراغ این عمل‌ها می‌روند بسیار خطرناک است؛ یعنی فرصتی فراهم نشده که خودشان را نشان دهند و از طریق فرصت‌های برابر به جایگاه بالایی برسند. وقتی که احساس می‌کند زیباتر از دیگران است، به او اعتماد به نفس کاذب می دهد. دلپسند می‌گوید: «یعنی جریان جامعه ایرانی دارد غلط عمل می‌کند این‌که افرادی از درون چیزی برای عرضه کردن نداشته باشند و میان تهی باشند و به واسطه این عمل‌ها بخواهند خودشان را در جایی مطرح کنند نشان از ضعف ساختارهای اجتماعی و برابری‌های آدم ها و احساس عدم رضای‌شان مي‌دهد. وقتی آدم‌ها از جنبه‌های مختلف احساس رضایت اجتماعی نداشته باشند و ساختارها رضایت بخش نیست و منابعی که احساس رضایت فردی را تکمیل می‌کند مهیا نیست افراد سراغ هر چیزی می‌روند كه حداقل به صورت موقتی بتواند این احساس رضایت را ایجاد کند. از سوی دیگر فشار اجتماعی که بر روی افراد قرار دارد در هیچ جای دیگر نیست. یعنی افراد جامعه از نزدیک‌ترین‌شان که خانواده است تا کسانی که قانون را می نویسند روی پوشش ما دخالت دارند. برای خفه کردن فشارهای اجتماعی نباید دست به کارهایی زد که در درازمدت اثرات بدی روی زندگی فرد می‌گذارد. چون این‌ها مسکن‌های موقتی هستند که در برهه ای از زندگی آدم ها آن را انتخاب می کنند».

جامعه جراحان با درخواست بیمار عمل را انجام داده بود

اما واکنش انجمن جراحان پلاستیک به جراحی‌های گوش الاغی و چشم گربه‌ای هم در نوع خود جالب بود. رییس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران درباره اعمال نامتعارف زیبایی گفته كه « امکان ندارد یک متخصص جراحی پلاستیک این اعمال را برای بیماری انجام دهد، حتی اگر خود بیمار چنین درخواستی داشته باشد، چرا که انجام چنین اعمالی در شأن یک جراح پلاستیک نیست».

دکتر علی بیژنی درباره عمل‌های نامتعارف مانند گوش الاغی، چشم گربه‌ای و ...، گفت: «جراحی‌های غیرمتعارفی تحت عنوان جراحی‌های زیبایی در همه جای دنیا انجام می‌شود، اما در کشور ما امکان ندارد یک متخصص جراحی پلاستیک این اعمال را برای بیماری انجام دهد حتی اگر خود بیمار چنین درخواستی داشته باشد. من نیز تاکنون اعمال گوش الاغی یا چشم گربه‌ای ندیدم اما تبلیغات چنین اعمالی را دیده‌ام. انجام چنین اعمالی در شأن یک جراح پلاستیک نیست. همچنین معمولا افرادی که چنین اعمالی انجام می‌دهند، بعد از مدتی از این کار پشیمان می‌شوند. این در حالی است که برگرداندن عضو نیز به حالت قبلی غیر ممکن است و این اعمال عوارضی را نیز به همراه خواهد داشت».

دکتر بیژنی در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به این‌که توصیه من به عنوان یک جراح پلاستیک این است که هیچ فردی به دنبال انجام چنین اعمالی نباشد چرا که جز پشیمانی چیزی به دنبال نخواهد داشت؛ گفت:« فردی که این اعمال را برای بیماران انجام می‌دهد، قطعا یک متخصص و جراح پلاستیک نیست بنابراین عوارضی را برای فرد به وجود می‌آورد، برای مثال در عمل چشم گربه‌ای ممکن چشمان فرد به طور کامل بسته نشود و با وزش باد یا هنگام خواب مشکلاتی را برای قرنیه به وجود آورد.» بیژنی درباره گردشگری سلامت جراحی پلاستیک و زیبایی گفت: «افرادی که از خارج از کشور برای اعمال زیبایی از طریق شرکت‌های کارگزاری به ایران می‌آیند. این موضوع هم در جراحی پلاستیک و هم دیگر حوزه‌های سلامت مشاهده می‌شود». او با بیان اینکه شاید یکی از دلایل جذب گردشگران به ایران برای انجام اعمال زیبایی، هزینه کم آن باشد، چرا که هزینه‌های ویزیت و جراحی پلاستیک در ایران غیر قابل مقایسه با دیگر کشورهای دنیاست، افزود:«در عین حال یکی از دلایل اصلی جذب گردشگران سلامت، اعتقاد و اعتماد به نتیجه کار متخصصان جراحی پلاستیک ایران است. ایران از نظر علمی بسیار پیشرفته است». رییس انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران در پایان ، با بیان اینکه جراحی بینی جزو پرطرفدارترین و شایع‌ترین اعمال زیبایی است، گفت: « عمل زیبایی پلک، شکم، کشیدن صورت نیز دیگر اعمال زیبایی هستند که در کشور انجام می‌شوند. »

همچنین سخنگوی وزارت بهداشت با اشاره به برخی اعمال جراحی زیبایی نامتعارف و منتسب به حیوانات گفت: «تعداد اعمال جراحی زییایی نامتعارف در کشور ما نسبت به اکثر کشورهای دنیا بیشتر است.

ایرج حریرچی سخنگوی وزارت بهداشت اظهار داشت: متاسفم که برخی از همکاران ما برخی اعمال جراحی زیبایی نامتعارف را انجام می‌دهند که ملاک قانونی، علمی و اخلاقی برای آن‌ها وجود ندارد. وی با بیان اینکه در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته کشور مجبور هستیم از پزشکان خیّر برای برخی اعمال جراحی استفاده کنیم، افزود: انتظار داریم که همکاران ما به‌جای انجام اعمال غیر ضروری به خدمت رسانی به مردم کشور در مناطق محروم بپردازند.

معاون کل وزارت بهداشت در گفت و گو با فارس با اشاره به ملاحظات قانونی برخی اعمال جراحی زیبایی نامتعارف خاطرنشان کرد: «مجازات‌های تشدید شده و مضاعف برای بروز عوارض اعمال جراحی زیبایی وجود دارد و از برخی انجمن‌های علمی پزشکی نیز درخواست کرده‌ایم که با مواردی که مطابق با اخلاق و موازین علمی و قانونی نیست، حتما برخورد شود. به غیر از برخی عمل‌ها که ممکن است به عنوان ناهنجاری در جامعه مطرح شود، برخی از این عمل‌های زیبایی ممکن است عوارض جبران ناپذیری را برای فرد به همراه داشته باشد. هدف جراحی پلاستیک صورت، حفظ کارکرد طبیعی صورت و ایجاد نمای زیبا و طبیعی است؛ اما در کشور ما افراد زیادی متقاضی تغییرات بسیار روی بینی هستند و بیشتر آنها تمایل دارند بینی عروسکی داشته باشند؛ 60 سال پیش اروپاییان نیز همین تمایل را داشتند و پس از آن به طور کلی این جراحی‌ها کنار گذاشته شد».

منبع: قانون/۲۶ آبان ۹۷