ستون دیدار در حوزه بین‌الملل به نام «ترکیه، از فراز گالاتا»، تمثیلی است از برج قدیمی گالاتا در استانبول که قرن‌ها دیدبان این کشور بوده و این ستون نیز رسانه‌های ترکیه را رصد و ترجمه برخی مطالب را منتشر می‌کند.
دیدارنیوزـ سرویس بین‌الملل: این مطلب را با ترجمه اختصاصی دیدار بخوانید با این توضیح که لزوما مطالب درج شده در این مقاله مورد تایید دیدار نیست و تنها جهت اطلاع خوانندگان منتشر شده است.
نویسنده: سدات ارگین (پرمخاطب‌ترین ستون نویس ترکیه در حوزه سیاست خارجی)
منبع: روزنامه حریت (میانه‌رو)
مترجم:رضا قنبری/ روزنامه نگار حوزه ترکیه
ترکیه در پایان سال ۲۰۱۹ خود را در یک محاصره بزرگ منطقه‌ای یافت. روابط با قدرت‌های خاورمیانه متلاطم و سرد شده و این کشور‌ها با همراهی یونان و قبرس جنوبی ائتلافی قدرتمند بر علیه ترکیه شکل داده بودند. برای بررسی دلایل این وضعیت باید کمی به عقب بازگردیم.
واکنش شدید اردوغان به کودتای ژنرال سی‌سی و سقوط دولت محمد مُرسی از یک سو و ناخرسندی مصر، عربستان و امارات از رابطه گسترده اخوان المسلمین و ترکیه از دیگر سو، روابط طرفین را پس از سال ۲۰۱۳ تیره کرد، چه آنکه رهبران عدالت و توسعه، امارات متحده را پشتیبان اصلی کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه می‌دیدند. سپس در سال ۲۰۱۸ قتل جمال خاشقچی روزنامه‌نگار عربستانی در کنسولگری این کشور در استانبول پیش آمد و عاملان جنایت از نیرو‌های امنیتی نزدیک به بن‌سلمان بودند. ترکیه همگام با جامعه بین اللملی برای پیگیری و مجازات قاتلان تلاش فراوانی انجام داده و بدین ترتیب روابط دیپلماتیک آنکارا-ریاض کاملا قطع شد.
هرچند کار به همین جا هم ختم نشد. ترکیه و کشور‌های منطقه در مسائل گوناگون بار‌ها طی این سال‌ها در برابر هم قرار گرفتند. مثلا در جریان حمایت ترکیه از دولت مشروع لیبی، رهبران مصر، عربستان، امارات و نیرو‌های نزدیک به روسیه در جبهه مقابل در کنار خلیفه حفتر قرار گرفتند. حتی طبق شنیده‌ها بمباران مرموز پایگاه هوایی ترکیه در لیبی در تابستان ۲۰۲۰ توسط جنگنده‌های اماراتی صورت گرفته بود. بالاتر از همه این‌ها سر و کله هواپیما‌های عربستان و امارات ناگهان در آسمان شرق مدیترانه پیدا شد. خلبانان این کشور‌ها برای آموزش و همکاری با یونان در جزایر مورد اختلاف کِرت، تمرین نظامی می‌کردند.
پیدا شدن منابع بزرگ هیدروکربنی در شرق مدیترانه با تغییر تعادل ژئوپولیتیکی منطقه، توجه همه را به این ذخایر بزرگ جلب کرد. در همین حال مصر، اسرائیل، یونان و قبرس جنوبی یک بازار گاز مشترک شکل دادند. به علاوه یونان و قبرس جنوبی با مصر و فرانسه در سال ۲۰۱۹ به یک مکانیزم همکاری در زمینه انرژی دست یافتند. در تمامی این همکاری ترکیه تنها یک نظاره‌گر بود. خلاصه اینکه ترکیه خود را در برابر یک ائتلاف بزرگ منطقه‌ای یافت. لفاظی‌ها تند اردوغان بر علیه مصر و خراب کردن همه پل‌های ارتباطی با قاهره یکی از عوامل اصلی شکل گیری این ائتلاف بود.
اراده آنکارا برای تغییر این روند با برداشتن نخستین گام‌ها در سال ۲۰۲۰ مشخص شد. اظهارات اردوغان در انتهای سال ۲۰۲۰ برای نرمال سازی روابط با اسرائیل و نشانه‌ای از آغاز روابط با مصر در سخنان چاووش اوغلو، نخستین نشانه‌های این تغییرات بود. سال بعد حرکات محتاطانه آغاز شد. معاونان وزرای خارجه مصر و ترکیه برای بازگشایی روابط گفتگو‌ها را آغاز کردند. هرچند دیدار چاووش اوغلو از عربستان نتواست یخ روابط را آب کند، زیرا ظاهرا لغو تحریم‌های اقتصادی عربستان بر علیه ترکیه منوط به حل و فصل پرونده خاشقچی بود. یک تغییر مهم دیگر در منطقه شکست دولت سازش ناپذیر نتانیاهو و سرکار آمدن یک دولت معتدل‌تر در اسرائیل بود.
سفر ماه مِی اسحاق هرزوگ به آنکارا و شعر خوانی‌اش از ناظم حکمت در نشست دو جانبه با اردوغان از باز شدن افق روابط دو جانبه اسرایل و ترکیه خبر می‌داد. سپس سفر چاووش اوغلو به اسرائیل و دیدار ماه بعد یاییر لاپید از آنکارا روابط را به سرعت ارتقا داد. همکاری نیرو‌های امنیتی اسرائیل و ترکیه در پی تهدید شهروندان اسرائیلی در استانبول و دستگیری چند ایرانی به اتهام این سوء قصد به روند نزدیکی‌ها عمق بیشتری بخشید. دیدار اردوغان و لاپید در نشست سالانه سازمان ملل و سفر وزیر دفاع اسرائیل به آنکارا در ماه نوامبر نشانه‌هایی از گسترش روابط دو طرف در مدت زمانی کوتاه است. اما این نرمال سازی با انتخاب دوباره نتانیاهو و قدرت یافتن راست رادیکال در اسراییل به وضعیت تازه‌ای دچار شد، هر چند دو طرف ظاهرا به ادامه روند بهبود روابط علاقه‌مندند. انتصاب سفرای دو کشور پس از سال‌ها مقابله نشانه‌ای از برداشته شدن برخی موانع در روابط است.
روابط با امارات متحده عربی سریع‌تر از تمام کشور‌های منطقه بهبود یافت. در پایان سال ۲۰۲۱ در پی یک رشته تماس‌های دو جانبه مواضع نرم‌تر شد. سفر ماه فوریه اردوغان به امارات و دیدار ماه می آل نهیان از آنکارا از مهم‌ترین این تلاش‌ها بودند. در واقع شکاف سیاسی دو طرف بر روابط اقتصادی ترکیه و امارات تاثیر زیادی نگذاشت. ۵.۵ میلیارد دلار صادرات و ۲.۵ میلیارد دلار واردات ترکیه از امارات گواه این موضوع است. در حالی که تنها چند وقت پیش امارات از هر اقدامی علیه ترکیه حمایت می‌کرد، اما سرمایه‌گذاری ده میلیارد دلاری این کشور در صنایع مادر و انرژی ترکیه نشان دهنده اوج گرفتن دوباره روابط اقتصادی طرفین است.
در مورد عربستان هم در سال ۲۰۲۲ عادی سازی روابط به سرعت انجام پذیرفت. طبیعتا بسته شدن پرونده جمال خاشقچی یکی از شرط‌های لازم این روند بود. قدم مهم در این زمینه درخواست دادستانی برای تحویل پرونده به عربستان و پذیرفتن این درخواست از سوی دادگاه در ماه می بود. با بسته شدن پرونده خاشقچی مانع اصلی گسترش روابط پشت سر گذاشته شد. فورا پس از آن رجب طیب اردوغان در تاریخ ۲۸ و ۲۹ آوریل برای سفری رسمی به عربستان رفت. سپس بن سلمان هم به آنکارا آمد. با برداشته شدن تحریم‌های عربستان و وام ۵ میلیارد دلاری بانک مرکزی این کشور باری از دوش اقتصاد بحرانی ترکیه برداشته شد.
در این روند روابط با مصر کندتر از همه پیش می‌رود. علی‌رغم دیدار‌های هیأت‌های وزرات امور خارجه، خواست‌های آنکارا در تغییر روند روابط اجرایی نشد. تعلیق یک جانبه روابط از سوی مصر به دلیل مواضع ترکیه در لیبی مانعی تازه در این فرآیند است. تاثیر دیدار اردوغان و سی‌سی در افتتاحیه جام جهانی در قطر بر فضای دو کشور هم در آینده نزدیک عیان خواهد شد. هرچند عدم تعیین سفرای دو کشور نشانه‌ای از باقی ماندن انسداد در روابط است.
در مجموع می‌توان گفت عادی سازی روابط که از سال ۲۰۲۰ آغاز و در سال ۲۰۲۱ ادامه یافته بود در سال ۲۰۲۲ به جز مصر در بقیه کشور‌های منطقه به خوبی پیش رفت. تجربه این روند پر فراز و نشیب به خوبی باید‌ها و نباید‌های سیاست خارجه را ترکیه در سال‌های پیش رو را مشخص می‌سازد.
