بیش از دو دهه از خشک شدن بزرگ‌ترین دریاچه و تالاب بین‌المللی کشور می‌گذرد، ولی وعده‌های متعدد دولت نه‌تن‌ها چاره‌ساز نبوده بلکه ضمن تداوم چالش‌ها، بر مشکلات این زیست‌بوم دامن زده است.
دیدارنیوز ـ دریاچه ارومیه از اواسط دهه ۷۰ شروع به خشک شدن کرده و هرسال با کم شدن ۴۰ سانتیمتر از عمق آن این معضل زیست‌محیطی به بحرانی‌ترین وضعیت خود یعنی از بین رفتن نزدیک به ۹۵ درصد از وسعتش به نابودی کامل نزدیک می‌شود.
هرچند در این دو دهه اقدامات، سمینارها و همایش‌های متعددی توسط دولت‌های روی کار آمده برگزارشده اما همه این اقدامات در حد شعار بوده و خیلی از آن‌ها بر روی کاغذ باقی ماند تا اینکه با فعالیت دولت یازدهم و اولین شعار رئیس‌جمهوری مبنی بر احیای دریاچه ارومیه امیدها برای احیای دریاچه ارومیه قوت گرفت.
دریاچه ارومیه اسیر سیاست شده است
اما عدم تزریق اعتبارات موردنیاز، تغییر نه‌چندان وضعیت فعلی دریاچه ارومیه به همراه تشدید خشک شدن دریاچه خیلی زود نشان داد این وعده نیز بیش از آنکه اقدامات عملی و در خور توجهی در پی داشته باشد شعار بوده است.
هرچند دولت یازدهم در سال‌های ابتدایی تلاش‌هایی آغاز کرد و بارش مناسب آن سال‌ها نیز کمک‌کار خوبی برای مانورهای تبلیغاتی دولت شد اما تاکنون اقدام قابل‌توجهی جز احداث تونل انتقال آب از زاب به سمت دریاچه در خصوص احیای دریاچه صورت نگرفته است و تبخیر بالای آب دریاچه در پی ورودی صفر شرایط را مجدد به مرز بحران پیش برد.
در زمان دولت تدبیر و امید ۴۴ پروژه در مسیر احیای دریاچه عملیاتی شده است هرچند بخش کوچکی از این طرح‌ها به‌صورت مسکن و مقطعی توانست به مدد بارش‌های مناسب در برخی از مقاطع زمانی نویدبخش احیای دریاچه باشد اما آنچه در عمل قابل‌مشاهده است تداوم بحران زیست‌محیطی و خشک شدن این تالاب بین‌المللی است.
با گذشت پنج سال از آغاز به کار ستاد احیای دریاچه ارومیه، شواهد حکایت از حال ناخوش دریاچه دارد، عده‌ای آن را به ناکارآمدی ستاد احیاء ربط داده و دستگاه‌ها کمبود اعتبار را علت آن می‌دانند اما مسئولان ستاد احیاء نیز معتقد هستند اگر اعتباری تزریق نشود نباید به نتیجه‌بخش بودن طرح‌ها امیدوار بود.
هرچند برای سه بار متوالی سفر رئیس‌جمهوری و هیئت دولت آبان ماه سال جاری به آذربایجان غربی به تعویق افتاده اما قرار است هفته آتی این سفر به استان انجام شود اما نگاهی به برنامه‌های این سفر و عدم بازدید و برنامه مشخص در خصوص دریاچه ارومیه بی‌توجهی دولت دوازدهم به احیای این زیست‌بوم را قوت می‌بخشد تا تمامی حرف‌وحدیث‌ها مبنی بر نگاه ابزاری و انتخاباتی از سوی دولت به دریاچه ارومیه به واقعیت نزدیک‌تر باشد.
امسال ریالی برای طرح‌های احیای دریاچه ارومیه اختصاص نیافته است
رئیس استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در خصوص آخرین وضعیت دریاچه ارومیه و عملکرد ستاد احیا گفت: از سال ۹۵ تاکنون طرح‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه به‌خصوص در بخش وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو به دلیل عدم تزریق اعتبارات موردنیاز با کندی در حال اجراست.
فرهاد سرخوش در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه هم‌اکنون وضعیت دریاچه ارومیه به دلیل عدم ورودی مناسب آب، کاهش بارندگی‌ها و عدم تسریع در روند اجرای طرح‌های احیاء همچنان بحرانی است و برای رسیدن به شرایط نرمال فاصله زیادی داریم افزود: از سال ۹۵ تاکنون اعتباری بالغ‌بر ۵۰۰ میلیارد تومان برای اجرای طرح‌های احیای دریاچه ارومیه مصوب شده ولی تاکنون تخصیص نیافته است.
سرخوش خاطرنشان کرد: عدم تخصیص اعتبارات موردنیاز با توجه به گذشت فصل کاری در سال جاری موجب رکود طرح‌ها و در نتیجه عقب افتادن از برنامه زمان‌بندی‌شده برای احیای دریاچه ارومیه شده است که تاکنون دولت در این خصوص اقدام قابل‌توجهی انجام نداده است.
رئیس استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه از مبلغ ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار مصوب ۲۲۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان سهم آذربایجان غربی است گفت: تمام موافقت‌نامه‌ها با دستگاه‌های اجرایی استان برای اجرای طرح‌ها آماده‌شده تا در صورت تخصیص اعتبارات موردنیاز روند کار آغاز شود.
دریاچه ارومیه تبدیل به ابزار سیاسی برای عده‌ای شده است
سرخوش با گلایه از اینکه به دلیل آغاز فصل بارش‌ها زمان مناسب کاری برای ادامه طرح‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه امسال سپری‌شده است افزود: عملاً اگر بودجه‌ای تا پایان سال نیز در این زمینه تزریق شود فصل کاری سپری‌شده و نمی‌توان کاری از پیش برد، امید می‌رود دولت اعتبارات موردنیاز دریاچه ارومیه را از سال آینده به‌موقع تخصیص دهد.
موضوع دریاچه ارومیه یه معضل زیست محیطی است که با سلامت، معیشت و توسعه منطقه ارتباط مستقیم دارد
رئیس استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه با تأکید بر اینکه عدم تزریق اعتبارات موردنیاز طرح‌های ستاد احیا چندین سال احیای دریاچه ارومیه را عقب می‌اندازد عنوان کرد: موضوع دریاچه ارومیه یک معضل زیست‌محیطی است که با سلامت، معیشت و توسعه منطقه ارتباط مستقیمی دارد و هرگونه کوتاهی در این حوزه عواقب جبران‌ناپذیری در پی دارد.
سرخوش با بیان اینکه مشکل دریاچه ارومیه یک معضل زیست‌محیطی است اضافه کرد: متأسفانه عده‌ای در کشور و حتی استان بحران خشک شدن دریاچه ارومیه را به ابزار سیاسی برای رسیدن به مقاصد خود تبدیل کرده‌اند و اقدام در خوری برای نجات این تالاب بین‌المللی انجام نمی‌دهند.
وی با اشاره به کمک‌های دولت ژاپن و همچنین یونسکو در زمینه نجات دریاچه ارومیه گفت: این در حالی است که در کشور عده‌ای با سیاسی کردن موضوع بحران دریاچه ارومیه خود سد راهی برای تسریع در روند طرح‌های احیاشده‌اند و مانع پیشرفت مناسب کار برای نجات این زیست‌بوم ارزشمند هستند.
امسال ۳۳ میلیون مترمکعب ورودی آب به دریاچه ارومیه داشته‌ایم
رئیس استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه حوضه آبریز دریاچه ارومیه توسط ۲۱ رودخانه دائمی و ۳۹ رودخانه دوره‌ای تغذیه می‌شود اضافه کرد: این در حالی است که امسال به دلیل بارش‌های مناسب تنها ۳۳ میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه ارومیه شده است.
وی با بیان اینکه دریاچه ارومیه یک حوضه آبی بسته است که آب آن از محل بارش مستقیم و روان آب ورودی از آب راهه‌ها و رودخانه‌ها تأمین می‌شود، تأکید کرد: با توجه به این خشک‌سالی، اگر طرح‌های احیای دریاچه ارومیه به‌موقع اجرا نمی‌شد، اکنون دریاچه ارومیه وجود نداشت.
سرخوش با بیان اینکه مقررشده است در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در ۱۴ شهر سالانه ۱۰۵ میلیون مترمکعب پساب تصفیه‌شده به پیکره دریاچه ارومیه سرازیر شود افزود: امسال حجم فاضلاب تصفیه‌شده نیز بیش از ۴۲ میلیون مترمکعب است که این فاضلاب تصفیه‌شده به‌منظور کمک به احیای دریاچه ارومیه، پس از تصفیه به دریاچه ارومیه سرازیر می‌شود.
رئیس ستاد استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه ادامه داد: با بهره‌برداری از سید «سیلوه» و دو تصفیه‌خانه استان شاهد ورود سالانه ۱۰۵ میلیون مترمکعب به دریاچه ارومیه خواهیم بود که به دلیل عدم تزریق به‌موقع اعتبارات این طرح‌ها هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.
سرخوش با ابراز گلایه از عملکرد ضعیف دولت در بخش طرح‌های ستاد احیا در دو وزارت خانه کشاورزی و نیرو افزود: کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی برای احیای دریاچه ارومیه ضروری است که در این راستا توسعه آبیاری نوین و تغییر الگوی کشت محصولات کشاورزی از راهکارهای جبران کم‌آبی است.
وی به آخرین آمار و ارقام سطح آب دریاچه ارومیه هم اشاره کرد و افزود: امروز سطح تراز دریاچه ارومیه ۱۲۷۰.۲۷ سانتیمتر، وسعت آن یک هزار و ۷۲۲ کیلومترمربع و حجم آب آن یک میلیارد مترمکعب است که به مدد بارش‌های مناسب نسبت به سال گذشته افزایش ۸ درصدی در سطح تراز نشان می‌دهد اما با تراز اکولوژیک فاصله خیلی زیادی داریم.
کارنامه دولت در بخش احیای دریاچه ارومیه قابل‌قبول نیست
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی نیز در خصوص آخرین وضعیت دریاچه ارومیه و اقدامات دولت به خبرنگار مهر گفت: دریاچه ارومیه در حال حاضر همانند سال‌های گذشته از اوضاع خوبی برخوردار نیست و بحران زیست‌محیطی همچنان سلامت و معیشت منطقه را تهدید می‌کند.
هادی بهادری با بیان اینکه دولت یازدهم در ابتدای فعالیت خود با تزریق اعتبارات و توجه ویژه اقدامات خوبی در زمینه نجات دریاچه ارومیه انجام داد افزود: اقدامات تا حدی مثمر ثمر بود که دریاچه ارومیه به مرحله تثبیت رسید اما در مرحله احیا موفق عمل نشده است.
وی با بیان اینکه طرح‌های خوبی به‌خصوص در بخش آبیاری تحت‌فشار وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو در قالب ستاد احیای دریاچه ارومیه تعریف شد عنوان کرد: اما در حال حاضر طرح‌ها از پیشرفت فیزیکی خوبی برخوردار نیستند.
بهادری با بیان اینکه یکی از اقدامات مثبت دولت اجرای طرح انتقال آب از «زاب» به دریاچه ارومیه است افزود: تونل انتقال آب دریاچه ارومیه ۳۶ کیلومتر است که آب رودخانه زاب را از سد «کانی سیب» به رودخانه گدار در ۷ کیلومتری نقده و از طریق این رودخانه به دریاچه ارومیه انتقال می‌دهد.
دولت اعتبارات طرح‌های ستاد احیا را تخصیص دهد
وی خاطرنشان کرد: این طرح در حال حاضر با تزریق اعتبارات ویژه از صندوق توسعه ملی با پیشرفت فیزیکی خوبی در حال اجراست که با اتمام آن بخشی از آب موردنیاز دریاچه ارومیه تأمین می‌شود.
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه عملکرد و کارنامه دولت در بخش طرح‌های کشاورزی و وزارت نیرو در بخش دریاچه ارومیه قابل‌قبول نیست افزود: در حال حاضر احیای دریاچه ارومیه مهم‌ترین مطالبه مردم از دولت به‌خصوص در سفر آتی رئیس‌جمهوری است.
بهادری بر ضرورت توجه به اجرای صحیح آبیاری تحت‌فشار در منطقه تأکید و عنوان کرد: دولت توجه ویژه‌ای به تزریق اعتبارات موردنیاز در حوزه کشاورزی که مهم‌ترین نقش در صرفه‌جویی مصرف منابع آبی و نیز یکی از عوامل اصلی به وجود آمدن بحران دریاچه ارومیه است داشته باشد.
وی با گلایه از عدم تخصیص اعتبارات موردنیاز توسط دولت برای اجرای طرح‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: باید از همین سال جاری برنامه‌ریزی مشخصی برای تسریع و اجرای طرح‌های احیای دریاچه ارومیه صورت گیرد.
سخن آخر...
هرچند بر اساس بررسی‌های کارشناسی صورت گرفته، سدسازی، ساخت و اتمام میان‌گذر شهید کلانتری، مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی، استفاده بیش‌ازحد آب‌های زیرزمینی، چاه‌های غیرمجاز به همراه توسعه غیراصولی زمین‌های کشاورزی از دلایل بروز بحران خشک‌سالی دریاچه ارومیه است اما کاهش میزان بارش‌ها به همراه عدم تزریق اعتبارات موردنیاز برای اجرا و اتمام طرح‌های ستاد احیا سهم زیادی در این میان داشته است.
متأسفانه عمق حادثه تا جایی است امسال ریالی از سوی دولت برای اجرای طرح‌های احیای دریاچه ارومیه تخصیص نیافته است و هرروز بر وسعت این فاجعه زیست‌محیطی افزوده می‌شود.
منبع: مهر/سکینه اسمی/۲۱ آبان ۹۷
