وکیل دادگستری: اتفاقی که در فیلم «مهسا امینی» رخ داد غیرعادی است

دیدارنیوز: واکنش‌ها به درگذشت مهسا امینی همچنان ادامه دارد. بسیاری از چهره‌های سیاسی، فرهنگی، هنری، ورزشی و اجتماعی نسبت به این اتفاق واکنش نشان داده و خواستار رسیدگی فوری و جدی به این موضوع شده‌اند.

از سوی دیگر افکار عمومی جامعه نیز نگرانی خود را از احتمال تکرار چنین اتفاقاتی به شکل‌های مختلف ابراز می‌کنند. برای تحلیل و ارزیابی این موضوع با فریده غیرت، حقوقدان و وکیل دادگستری گفتگو کرده‌ایم.

خانم غیرت معتقد است: «در قانون ذکر نشده که کسی در خیابان مردم را دنبال کند و به آن‌ها تذکر بدهد که دزدی نکنند که دزدی کار خوبی نیست. چنین چیزی در قانون وجود ندارد. همه ما می‌دانیم که جامعه دارای قانون است و براساس قانون کسی نمی‌تواند به حقوق دیگران تعدی و تجاوز کند. اگر کسی این قوانین را رعایت نکند با مجازات‌هایی مواجه خواهد شد که قانون برای آن در نظر گرفته است. در شرایط کنونی گشت ارشاد هزینه‌هایی برای جامعه ایجاد کرده است. ما نیازی به گشت ارشاد نداریم و گشت ارشاد جنبه قانونی ندارد. قانون درباره حجاب وجود دارد و مردم نیز مکلف هستند آن را رعایت کنند. اگر کسی حجاب را رعایت نکرد راه آن را قانون پیش‌بینی کرده و لزومی ندارد که دنبال هر خانمی یک نفر در خیابان برود و به وی تذکر بدهد که حجاب خود را رعایت کند.»

در ادامه ماحصل این گفتگو را می‌خوانید.

ارزیابی شما از اتفاقی که برای مهسا امینی رخ داده و منجر به درگذشت وی شده چیست؟

اتفاقی که برای خانم امینی رخ داده دارای سوالاتی است. اینکه دلیل بازداشت ایشان چه بوده و آیا وی در وضعیتی قرار داشته که نیاز به انتقال به مقر گشت ارشاد وجود داشته باشد یا خیر؟ از سوی دیگر این سوال برای افکار عمومی جامعه وجود دارد که در حین انتقال خانم امینی به بازداشتگاه و در آنجا چه اتفاقی برای ایشان رخ داده که در نهایت منجر به مرگ ایشان شده است؟ این سوالاتی است که هنوز به آن پاسخ دقیقی نداده‌اند. اتفاق مهم دیگری که در این زمینه رخ داده این است که جامعه از این اتفاق ملتهب شده و افکار عمومی نسبت به مرگ خانم امینی متأثر شده است. اگر به فضای مجازی نگاهی بیندازیم متوجه می‌شویم که اغلب مردم از این اتفاق ناراحت هستند و خواستار برخورد با مسببان این حادثه تلخ و غم‌انگیز هستند. پلیس می‌گوید که ایشان مورد ضرب و شتم قرار نگرفته است. فیلم‌هایی نیز در این زمینه توسط پلیس منتشر شده است که در فضای مجازی وجود دارد. با این وجود به نظر می‌رسد اتفاقاتی در حین بازداشت ایشان، در مسیر و یا در مقر گشت ارشاد رخ داده که منجر به فوت خانم امینی شده است. به فرض که کسی مرتکب خلافی شده باشد و یا عملی انجام داده که خلاف قانون است کسی نمی‌تواند زنان جامعه را در خیابان تعقیب و دنبال کند که این کار را بکند و یا نکند. قانون چنین اجازه‌ای به کسی نداده که بتواند چنین رویکردی را در پیش بگیرد.

قانون در این زمینه چه رویکردی دارد؟

در قانون ذکر نشده که کسی در خیابان مردم را دنبال کند و به آن‌ها تذکر بدهد که دزدی نکنند که دزدی کار خوبی نیست. چنین چیزی در قانون وجود ندارد. همه ما می‌دانیم که جامعه دارای قانون است و براساس قانون کسی نمی‌تواند به حقوق دیگران تعدی و تجاوز کند. اگر کسی این قوانین را رعایت نکند با مجازات‌هایی مواجه خواهد شد که قانون برای آن در نظر گرفته است. در شرایط کنونی گشت ارشاد هزینه‌هایی برای جامعه ایجاد کرده است. ما نیازی به گشت ارشاد نداریم و گشت ارشاد جنبه قانونی ندارد. قانون درباره حجاب وجود دارد و مردم نیز مکلف هستند آن را رعایت کنند. اگر کسی حجاب را رعایت نکرد راه آن را قانون پیش بینی کرده و لزومی ندارد که دنبال هر خانمی یک نفر در خیابان برود و به وی تذکر بدهد که حجاب خود را رعایت کند. آن چیزی که جامعه از آن متأثر می‌شود دارای اهمیت است و نباید اقداماتی صورت بگیرد که برخلاف خواست جامعه است و جامعه را متأثر می‌کند.

حامیان گشت ارشاد عنوان می‌کنند که خانم امینی دارای سابقه بیماری قلبی و صرع بوده و به دلیل سابقه بیماری در مقر گشت ارشاد دچار سکته و در نهایت فوت شده است. اگر فرض بگیریم گفته حامیان گشت ارشاد صحیح باشد و خانم امینی دارای سابقه بیماری بوده باشد آیا فشار‌های عصبی ناشی از برخورد‌های صورت گرفته با ایشان و یا فضایی که در آن قرار گرفته می‌تواند زمینه به وجود آمدن عارضه قلبی برای ایشان بوده باشد؟

من صحبت‌های منتشر شده پدر و مادر خانم امینی را در فضای مجازی شنیدم که عنوان می‌کردند که فرزند آن‌ها سابقه بیماری نداشته است. دایی خانم امینی نیز همین اظهارات را مطرح می‌کند و براین باور هستند که خانم امینی سابقه بیماری نداشته است. هنگامی که خانواده خانم امینی به صراحت عنوان می‌کنند که ایشان هیچ گونه سابقه بیماری نداشته است نمی‌توان دیدگاه کسانی که مدعی سابقه بیماری درباره ایشان هستند را پذیرفت. در شرایط کنونی افکار عمومی جامعه نسبت به این موضوع حساس شده و همه اخبار پیرامون این ماجرا را دنبال می‌کند. به همین دلیل نیز باید برخوردی با مسببان این اتفاق صورت بگیرد که مورد خواست جامعه باشد.

به چه میزان این احتمال وجود دارد که حین بازداشت، انتقال خانم امینی و یا در مقر گشت ارشاد برخورد تندی با وی صورت گرفته باشد؟

هنوز نمی‌توان به صورت دقیق در این زمینه اظهار نظر کرد. دلیل آن نیز این است که ما هنوز از جزئیات پرونده اطلاع دقیق نداریم و نمی‌دانیم در حین بازداشت، انتقال خانم امینی به بازداشتگاه و یا در مقر گشت ارشاد چه اتفاقی رخ داده است. مسئولانی که پیگیر این ماجرا هستند باید به صورت دقیق و صادقانه گزارش همه اتفاقاتی که در این زمینه رخ داده را به افکار عمومی بدهند تا در آن صورت بتوان درباره اتفاقاتی که رخ داده و در نهایت منجر به مرگ خانم امینی شده اظهار نظر دقیق کرد. با این وجود شواهد و قرائن چیز دیگری می‌گوید. هنگامی که براساس اظهارات خانواده خانم امینی ایشان سابقه بیماری نداشته است و هنگامی که با برادر خود از مترو خارج می‌شود نیز سالم بوده نشان دهنده این موضوع است که هر اتفاقی رخ داده در حین بازداشت، انتقال و یا در مقر گشت ارشاد رخ داده است. در فیلمی که گشت ارشاد منتشر کرده خانم امینی به یکباره روی زمین می‌افتاد. اگر حتی ما با بدبینی هم به موضوع نگاه کنیم متوجه می‌شویم که نمی‌تواند بدون اینکه اتفاقی برای خانم امینی رخ داده باشد ایشان به یک باره روی زمین بیفتد و فوت کند. به همین دلیل مسئولان باید به صورت دقیق این موضوع را مورد بررسی قرار بدهند.

تحلیل شما از محتوای فیلمی که در این زمینه منتشر شده چیست؟

در فیلمی که منتشر شده خانم امینی روی صندلی نشست و بعد بلند می‌شود و به سمت یک خانم که احتمالا از متصدیان گشت ارشاد است صحبت می‌کند و متصدی گشت ارشاد گوشه روسری خانم امینی را بلند می‌کند و پس از آن خانم امینی به یکباره روی زمین می‌افتد. از نظر من اتفاقی که در فیلم رخ می‌دهد غیرعادی است و نمی‌تواند دلیلی بر مرگ یک انسان باشد. اینکه منشأ انتشار این فیلم کجا بوده و به چه میزان به واقعیت نزدیک بوده موضوعی است که باید مورد بررسی بیشتری قرار بگیرد.

یکی از پیامد‌های این اتفاق بر هم خوردن آرامش روانی زنان جامعه بوده و امروز بسیاری از خانواده‌ها نسبت به وضعیت دختران و زنان خود در سطح جامعه احساس نگرانی می‌کنند. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

آرامش روانی زنان به عنوان نیمی از جمعیت جامعه بسیار امر مهمی است. جامعه ایران که مردانه نیست که تنها متعلق به مردان باشد و بلکه زنان نیز در آن سهم دارند. زنان و مردان مکلف هستند که حقوق یکدیگر را رعایت کنند. دلیل به وجود آوردن قوانین در جامعه چیست و چرا ما در جامعه قانون داریم؟ از زمانی که بشر به این نتیجه رسیده که قانون برای جامعه لازم است اقدام به نوشتن قانون کرده است. قانون برای حفظ و نظم دهی به وضعیت جامعه است و برای همه افراد جامعه لازم الاجراست. همه نیز در برابر قانون برابر هستند و زن و مرد ندارد. کسی نمی‌تواند مدعی شود که قانونی را وضع کرده‌اند که مردان علیه زنان از آن استفاده کنند. اصلا چنین چیزی وجود ندارد. اگر به هر دلیلی آرامش روانی زنان جامعه به هم بخورد آرامش روانی مردان نیز از بین می‌رود. به هر حال زنان در خانواده نقش مهمی دارند و اگر آرامش آن‌ها به هم بخورد روی بقیه اعضای خانواده نیز تأثیر می‌گذارد. در قانون چیزی با این عنوان وجود ندارد که ضابطین قانون از مجازات مبرا باشند. همه در برابر قانون برابر هستند و اگر از ضابطین نیز تخلفی صورت بگیرد باید مجازات شوند و هیچ استثنایی در این زمینه وجود ندارد. خانم امینی هنوز در مرحله اتهام نیز نبوده است. این در حالی است که اگر ضابطین به متهم تعدی و تعرضی کند قابل پیگیری است و متخلف باید مجازات شود.

چرا این موضوع تا به این اندازه با واکنش افکار عمومی جامعه مواجه شد و بازتاب بسیار گسترده‌ای در سطح جامعه داشت؟

اتفاقی که برای خانم امینی رخ داده بسیار تلخ و ناگوار است و امروز مردم با این سوال مواجه هستند که آیا این احتمال وجود دارد که این اتفاق برای دختران و زنان ما در آینده رخ بدهد؟ به همین دلیل به صورت طبیعی جامعه نسبت به این اتفاق واکنش نشان داده است. به هر حال در این اتفاق یک دختر جوان جان خود را از دست داده است. انسان زندگی اجتماعی دارد و نسبت به همنوع خویش احساس تعلق دارد. هر انسانی که در جامعه زندگی می‌کند دارای مسئولیت‌های مشترکی نسبت به افراد دیگر جامعه است که باید نسبت به مسئولیت‌های خود متعهد باشند. پلیس باید برای ایجاد آرامش در جامعه حضور داشته باشند. امروز جامعه از اتفاقی که برای خانم امینی رخ داده متأثر است و خواستار برخورد با مسببان این اتفاق هستند.