بالا گرفتن اختلافات ترکیه و یونان، طوفان خشم در مدیترانه

دیدارنیوز ـ رضا قنبری*: یونان این هفته در صدر اخبار رسانه‌های ترکیه قرار داشت. هم از منظر تاریخی و هم به دلایل نظامی. از یک سو در سراسر کشور جشن‌های یکصدمین سال استقلال و پیروزی آتاتورک بر ارتش یونان گرامی داشته شد و از دیگر سو موشک‌های اس ۳۰۰  ارتش یونان با قفل کردن بر روی جنگنده‌های ترکیه سطح تنش نظامی بین دو کشور را افزایش دادند.

"از سعدآباد تا توپکاپی" این هفته به دلایل افزایش تنش بین این دو همسایه ناسازگار خواهد پرداخت.

فایل صوتی این مطلب را اینجا بشنوید

شکاف‌های تاریخی: بیش از صد سال پیش وقتی امپراطوری بیمار عثمانی دست هایش را به نشانه تسلیم در برابر متفقین بالا برد اروپاییان به تلافی همه شکست‌های پیشین چنان توافقی را به خلیفه تحمیل کردند که دیگر چاره‌ای جز انقلاب برای مردم باقی نماند. در همین اثنا ملی گرایان به رهبری آتاتورک بیرق استقلال را در آنکارا برافراشتند. یونان که طبق پیمان سِور منطقه اژه و ازمیر را خاک خود می‌دانست شرق کشور را اشغال کرد. جنگی خونین و طولانی بین ملی گرایان و ارتش یونان در جبهه‌ای به وسعت هفتصد کیلومتر در گرفت و ارتش آتاتورک در میان شگفتی پیروز شد. موفقیتی که با بیرون راندن یونان از کشور، قدرت‌های اروپای را نسبت به اعاده سهم شان مردد و سرانجام پیمان منصفانه‌تر لوزان منعقد شد. خاطره‌ای شیرین برای ترکیه که البته زخم کهنه بین دو کشور را دوباره تازه کرد.

-جنگ‌های فرقه‌ای و مذهبی: در زمانه قدرت امپراطوری عثمانی بخش بزرگی از جمعیت یونان از مسلمانان تشکیل شده بود و اتفاقا یونانی‌ها هم جزو طبقه خواص و بازرگان آناتولی بودند. روندی که با استقلال یونان در سال ۱۸۲۱ و سپس آزار و اذیت اقلیت توسط دولت‌های مرکزی و حتی مردم کوچه و بازار به تلخی گرایید. پس از تشکیل جمهوری ترکیه و تیره شدن روابط دو کشور به پیشنهاد یونان صد‌ها هزار مسلمان ترک در کوچ اجباری از یونان خارج شده و ترکیه هم در مقابل دست به اخراج یونانی تباران ساکن کشور زد. اثر مصائب و مشکلات این جا به جایی بزرگ مذهبی- قومی بر روی هر دو ملت را می‌توان هنوز در ادبیات و تاریخ ترکیه و یونان به روشنی یافت.

-مشکلات مرزی و جغرافیایی: از همان روز استقلال ترکیه و تعیین مرز‌های دریایی دعوای حقوقی و رسانه‌ای دو کشور آغاز شد. جزایر ۱۵ گانه‌ای که طبق توافق لوزان جزیی از خاک یونان است و ترکیه خواستار بازنگری در مفاد آن توافق نامه است. چه آنکه برخی از این جزیره‌ها چون" کاستلوریزو" در دو کیلومتری خاک ترکیه قرار داشته و حدود ۶۰۰ کیلومتر با یونان فاصله دارد. تجهیز موشکی یونان توسط آمریکا و فرانسه، خرید موشک‌های اس ۴۰۰ روسی توسط ترکیه و ادعا‌های دولت اردوغان در مورد وطن آبی و مرز‌های تازه جغرافیایی در شرق مدیترانه از علل مهم افزایش تنش‌های مرزی ترکیه و یونان است.

-در جستجوی گاز: جدیدترین اختلاف دو کشور به اکتشاف منابع انرژی در مدیترانه شرقی باز میگردد. ترکیه با پیشرفت فراوان سال‌های اخیر در ساخت تجهیزات نظامی و صنعتی حالا سه کشتی غول پیکر اکتشاف انرژی درآب‌های بین اللملی دارد و اتفاقا در دریای سیاه به منابع بسیار بزرگی از گاز دست یافته است. مشکل، اما آنجاست که برخی از جزایر یونان در فاصله کمی از کشور ترکیه قرار دارد. بدین ترتیب ترکیه این منطقه را حوزه مجاز اکتشاف می‌داند و یونان به دلیل نزدیکی به جزایرش غیرقانونی می‌خواند. حضور کشتی‌ها اکتشاف انرژی ترکیه همراه با اسکورت ناوچه‌های جنگی در این منطقه حالا فضا را به سمت یک تخاصم جدی پیش برده است..

****

مهم‌ترین فوبیای سیاسی در خاطره جمعی مردم ترکیه حمله خارجی و تقسیم کشور است و یونانی‌های در ایجاد این ترس جمعی نقش جدی دارند. از دیگر سو روابط گرم یونان با اتحادیه اروپا و آمریکا در سال‌های اخیر اعتماد به نفس آن‌ها را برای مقابله با ترکیه بالا برده است. آنکارا و آتن حالا تمام قد رو در رو یکدیگر ایستاده اند...

* روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه