ارزیابی عملکرد شهرداری تهران در حوزه آسیب‌های اجتماعی

دیدارنیوز - تعداد 17 نهاد و سازمان دولتی در زمینه آسیب‌های اجتماعی فعالیت دارند و یکی از این نهادها شهرداری است. از سال 1368 تا آبان ماه سال 1397 تعداد 9 شهردار و سرپرستی، تصدی شهرداری تهران را به عهده داشته‌‌اند و برخی از آنان تاکید داشته‌‌اند که شهرداری تهران نباید یک نهاد صرفاً خدماتی بلکه باید یک نهاد اجتماعی باشد و مشارکت شهروندان در اداره شهر تحقق پیدا کند.

در گفت‌‌وگویی که با مهندس عباس نَدِرلو داشتیم قصد این بود که روایت و تحلیل او را از عملکرد شهرداری تهران و مناطق مختلف شهرداری تهران در حوزه آسیب‌های اجتماعی مطلع شویم. در آینده نیز عملکرد شهرداری به طور جزئی‌‌تر و عملکرد سایر سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با آسیب‌های اجتماعی را بررسی خواهیم کرد.

عباس ندرلو در سال 1362 در شهرداری تهران مشغول به کار شد و تا سال 1393 که بازنشسته شد، مسئولیت‌های مختلفی را در شهرداری به عهده داشت و مدتی نیز سرپرست شهرداری منطقه 11 تهران بود. او لیسانس مهندسی محیط زیست شهری دارد و عضو کانون کارشناسان رسمی دادگستری استان تهران است. گفت‌‌وگوی ما را با این کارشناس خبره مدیریت شهری می‌‌خوانید.

- با رای نمایندگان مجلس در روز دوم آبان ماه جاری، عملا شهردار تهران مشمول قانون منع به‌‌کارگیری بازنشستگان شد و شورای شهر تهران باید شهردار جدید انتخاب کند. یک بحث که در همه سال‌‌های اخیر مطرح بوده این است که شهرداری تهران به یک نهاد اجتماعی شود یا شده. آقای محمد عطریانفر که در اواخر دهه 60 معاون سیاسی وزارت کشور بوده است گفته که در آن زمان نیاز بود که شهرداری تهران از یک نهاد خدماتی به نهاد اجتماعی تبدیل شود. با توجه به این که شما از سال 1362 تا سال 1393 در شهرداری تهران حضور داشته‌اید و ما می‌‌خواهیم وضعیت آسیب‌های اجتماعی را در تهران بررسی کنیم، به اعتقاد شما آیا شهرداری تهران از سال 1368 که آقای کرباسچی مسئولیت شهرداری تهران را به عهده گرفت، از یک سازمان خدماتی به یک نهاد اجتماعی تبدیل شد؟

ندرلو: در زمانی که من در شهرداری تهران مشغول به فعالیت شدم، شهرداری هر منطقه فقط سه معاونت خدمات شهری، اداری و مالی و شهرسازی داشت. در سازمان مرکزی شهرداری، یک معاونت ترافیک هم وجود داشت. بحث‌های اجتماعی، ترافیکی و عمرانی، مربوط به معاونت خدمات شهری بود.

از زمانی که آقای کرباسچی، شهردار تهران شد رویکرد شهرداری عوض شد. یعنی گفتند شهرداری، نهادی اجتماعی است. البته در همه جای دنیا نیز همین طور است.

آقای کرباسچی، یک معاونت اجتماعی و فرهنگی در شهرداری تهران ایجاد کرد. گفتند رویکرد را از حالت دستوری خارج کرده و تلاش ‌می‌‌‌کنیم که بدانیم مردم چه مشکلاتی در شهر دارند، درد دل مردم را بشنویم و به مشکلات مردم رسیدگی رسیدگی کنیم.

ماموریت معاونت اجتماعی شهرداری تهران، این بود که ارتباط مستقیم با شهروندان داشته باشد، مطالبات شهروندان را دریافت کند و به شهردار هر منطقه و معاونان او منعکس کند. در ادامه هم، شهرداری هر منطقه تصمیم بگیرد که در آن منطقه چه اقدامات مشخصی انجام شود تا رضایت مردم حاصل شود.

- از سال 1368 و بعد از آن تعداد 9 نفر به عنوان شهردار و سرپرست شهرداری تهران منصوب شده‌‌اند. در دوره شهرداری آقای کرباسچی که از سال 1368 شروع شد یا بعد از آن، واقعا شهرداری تهران به نهاد اجتماعی تبدیل شد که صرفاً به ارائه خدمات شهری توجه نکند؟

ندرلو: در سال 1379 و بعد از آن شورایاری محله‌های مختلف تهران تشکیل شد و سرای محله در هر محله نیز شکل گرفت. در دوره شهرداری آقای قالیباف، بر محله‌‌محوری تاکید شد. ‌می‌گفتند به درد دل مردم محلات از طریق منتخبان محلات توجه کنیم. شورایاری به همین دلیل ایجاد شد.

اعضای شورایاری، منتحب مردم هر محله بودند. چند دوره انتخابات شورایاری برگزار شد و اختیاراتی به شهردار ناحیه داده شد که با شورایاری‌ها برای رفع مشکلات محله‌ای تعامل داشته باشند و به نوعی آسیب‌ها کاهش پیدا کند.

بنابراین، ما رو به جلو رفتیم که این نهاد اجتماعی ایجاد شد. هر چند که در جاهایی موفق بوده و در جاهایی ناموفق بوده است. در برخی زمینه‌ها، قانون به طور شفاف نداشته‌ایم یا مدیران، سلیقه‌ای رفتار کرده‌‌اند.

- در دوره‌های بعد از شهرداری آقای کرباسچی چه تحولاتی در تبدیل شهرداری تهران به سازمانی اجتماعی اتفاق افتاد؟

ندرلو: سامانه 137 به منظور دریافت پیام‌های مردمی در سال 1379 تاسیس شد و هدف از ایجاد آن دریافت نظرات مردم درباره مدیریت شهری و ارتباط شهرداری با مردم بود. همچنین سامانه 1888 در سال 1385 راه‌‌اندازی شد که سامانه مربوط به نظارت همگانی است.

این اقدامات نشان ‌می‌دهد که مدیریت کلان شهر دنبال این است که حرف شهروند را به طور مستقیم بشنود. مدیران شهرداری هم نباید وحشت کنند از این که شهروندان انتقاد کنند. این نوع اقدامات به این منظور بود که شهرداری تهران را به یک نهاد اجتماعی تبدیل کنند.

- شما بیش از سه دهه در شهرداری تهران و مناطق مختلف شهرداری تهران مسئولیت داشته‌اید. از لحاظ مواجهه شدن شهرداری با آسیب‌های اجتماعی، شما خودتان عملکرد سال‌‌هایی را که گذشته است، چگونه ارزیابی می‌‌کنید؟

 ندرلو: در معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری، اداره‌‌ای هم به اسم اداره شناسایی آسیب‌های اجتماعی ایجاد شد. گرمخانه‌هایی تاسیس شد و ساماندهی متکدیان هم در همین چارچوب انجام شد. شهرداری می‌‌تواند افراد آسیب‌‌دیده را از سطح شهر جمع‌‌آوری کند ولی نمی‌تواند افراد را به جایی ببرد و به زور نگه دارد. این کار نیاز به دستور قضایی دارد.

در هر جا که ادارات مرتبط در یک منطقه، فعال و همدل بوده و دنبال این بوده‌‌اند که مشکلات کاهش پیدا کند، حتما موفقیت‌هایی حاصل شده است. یک عامل ایجاد آسیب‌های اجتماعی، مهاجرت بی‌‌رویّه به تهران است. وقتی مهاجرین به تهران بیایند و سواد و تخصص هم نداشته باشند، سرخورده ‌می‌شوند.

- آقای شجاع‌‌پوریان معاون اجتماعی شهرداری تهران در آبان ماه جاری در مراسم افتتاح مرکز فوریت‌های اجتماعی تهران گفته است وظیفه شهرداری مشخص است. ایشان وظیفه شهرداری را جمع‌‌آوری افراد آسیب دیده و تهیه زیرساخت‌ها و پشتیانی اعلام کرده است. به نظرتان شهرداری از امکانات خودش در زمینه کاهش دادن آسیب‌های اجتماعی استفاده کرده است؟

ندرلو: ما باید منطقی صحبت کنیم و تا حدی انتظارات را بالا ببریم که امکان انجام آن را داشته باشیم. شهرداری وظیفه ندارد که جمع‌‌آوری کرده و اسکان بدهد. پس سازمان فنی و حرفه‌ای و بهزیستی چه کار ‌می‌کنند؟ اصل وظیفه شهرداری، نگهداری شهر است. الان که باران ‌می‌آید مردم انتظار ندارند که بهزیستی در زمینه  مهار سیلاب کاری انجام بدهد. مردم انتظار دارند شهرداری، لایروبی را انجام بدهد و نگذارد آب‌‌گرفتگی ایجاد شود.

- در دوره شهرداری آقای کرباسچی این شعار مطرح بوده که شهرداری به سازمانی اجتماعی تبدیل شود. در دوره آقای قالیباف همین شعار مطرح بود. در چند ماه اخیر شهرداری آقای افشانی هم برنامه‌ای که ارائه شد شعار این بود که تهران به شهر زیست‌‌پذیر تبدیل شود.

ندرلو: من به عنوان شهروندی که به مدت 34 سال در این تشکیلات کار کرده‌‌ام ‌می‌گویم زیست‌‌پذیر یعنی جایی که برای زندگی کردن مناسب باشد اما  زیست‌‌پذیر، فقط مقابله کردن با آسیب‌های اجتماعی و جمع‌‌آوری افراد متکدی نیست.

نخبگان جامعه‌‌شناسی باید بررسی کنند و علت‌های آسیب‌های اجتماعی را پیدا کنند. این که فردی را به مدت دو شب در یک مرکز حمایتی نگه داریم ولی شب سوم در شهر رها شود، همان وضع قبلی پیش ‌می‌آید.

کار گروهی باید ایجاد شود و بررسی کند علت ایجاد آسیب‌های به وجود آمده چیست. البته کتاب‌هایی در این زمینه در مرکز مطالعات شهرداری تهران وجود دارد. برای مثال توضیح داده شده که بساط‌‌گستری، تکدی‌‌گری و مهاجرت چه علت‌هایی دارد.

- تهیه زیرساخت‌ها را معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، وظیفه قانونی شهرداری اعلام کرده است. آیا این زیرساخت‌ها شامل توانمندسازی افراد آسیب‌‌دیده هم ‌می‌شود یا نه؟

ندرلو: در کارگروهی که نیاز است تشکیل شود باید نمایندگان سازمان‌های مرتبط و با اختیار تام حضور داشته باشند وگرنه اجرای این نوع برنامه‌ها، کار شهرداری نیست. مگر شهرداری ‌می‌تواند به فردی که ترک اعتیاد کرده است، شغل بدهد؟

- تعداد 17 دستگاه و نهاد دولتی و حکومتی در امر مواجهه و مقابله با آسیب‌های اجتماعی مسئولیت دارند.

ندرلو: به همین دلیل، همه نهادها باید در این زمینه همکاری کنند. انجام این کار، در توان یک گروه و یک سازمان و یک آدم نیست.

- آقای بیات‌نژاد مدیر کل بهزیستی استان تهران گفته است در 6 ماهه اول سال 1397 تعداد 3 هزار و 244 کودک کار و خیابان در مراکز حمایتی تهران مورد پذیرش قرار گرفته‌‌اند. همچنین گفته 16 درصد این کودکان ایرانی بوده‌‌اند و 84 درصدشان هم خارجی. علاوه بر این موضوع، گفته است که در تهران تعداد 3 هزار و 593 کودک کار و خیابان وجود دارد. آیا وجود این تعداد کودکان کار و خیابان در شهر تهران قابل قبول و برای شهری که پایتخت است، چنین وضعی مناسب است؟

ندرلو: ورود اتباع بیگانه ارتباطی به شهرداری ندارد. الان بچه‌هایی از پاکستان و کشورهای دیگر در چهارراه‌های تهران حضور دارند. در چنین حالتی، وزارت کشور باید ورود کند. البته به نظر من، بیش از 10 هزار کودک کار و خیابان در تهران وجود دارد.

- به هر حال طبق آمار مدیر کل بهزیستی تهران، در سال جاری بیش از 3 هزار کودک کار به مراکز دولتی و حمایتی مراجعه کرده‌اند. آیا این مراکز حمایتی، کارکرد مناسب را دارند که آسیب‌های اجتماعی کاهش پیدا کند؟

ندرلو: اگر این مراکز، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای را ارائه کنند حتما در بلندمدت اثر مثبت ‌می‌گذارد. اما سوال این است کودکی که وارد ایران شده است آیا ما باید برای او هم هزینه کنیم یا باید دقت کنند که چنین افرادی وارد کشورمان نشوند؟

آسیب‌های اجتماعی فقط محدود به کودکان کار نیست. ما باید همه آسیب‌های اجتماعی را شناسایی کنیم و علت این که به اینجا رسید‌ه‌ایم را پیدا کنیم. کودکان کار ایرانی که در تهران کار ‌می‌کنند اکثراً شهرستانی هستند. باید بررسی شود که چرا به تهران آمده‌‌اند. آیا فکر کرده‌‌اند که تهران بهشت برین است و حتما باید به تهران بیایند و خوشبخت شوند؟

- در حال حاضر 17 مرکز پرتو در مناطق مختلف تهران فعال است. این مراکز به کودکان کار در معرض آسیب و آسیب‌‌دیده، خدمات اجتماعی ارائه ‌می‌کنند و برای توانمندسازی آنان فعالیت ‌می‌کنند. از طرفی در تهران 22 مرکز خدمات اجتماعی فعال است. سه مدرسه صبح رویش هم فعالیت دارند که بر آموزش کودکان کار در معرض آسیب‌های اجتماعی تمرکز دارند. در نهایت، ارزیابی خودتان از نحوه مواجهه شدن با آسیب‌های اجتماعی در شهر تهران چگونه است؟

ندرلو: ما شاید در این زمینه جا و مکان به اندازه کافی داریم. همین قدر که مکان‌هایی را برای حمایت از افراد آسیب‌‌دیده اجتماعی ایجاد کرده‌‌اند 20 یا 30 درصد کار انجام شده. پس معلوم است رسیدگی به این موضوع اهمیت دارد. جمع‌‌آوری و اسکان افراد آسیب‌‌دیده هم، هزینه‌های مربوط به حمام، غذا، لباس و دارو دارد و بعد هم باید آموزش ببینند.

به منظور استفاده بهینه از امکانات موجود، نیاز است که دیگر ارگان‌ها و نهادها به طور جدی ورود پیدا کنند و نگذارند امکانات موجود، هدر برود.

همه ما و جامعه شهری باید نسبت به این موضوع احساس تعهد داشته باشیم و بی‌‌تفاوت نباشیم. خیلی از افرادی که به تهران ‌می‌آیند به جهت این است که بتوانند زندگی و کار کنند. ما اگر کار را در استان‌ها و شهرهای خارج از تهران، ایجاد نکنیم به تهران ‌می‌آیند و بعد هم مشکلاتی از قبیل تکدی‌‌گری و کارتن‌‌خوابی پیدا ‌می‌کنیم.